روماتیسم با چه آزمایشی مشخص میشود

روماتیسم یک بیماری التهابی و خود ایمنی بوده که با دردهای شدید همراه است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اشتباه آنتی بادی هایی را برای حمله به بافت ها و مفاصل سالم می فرستد و باعث ایجاد التهابات و دردهای شدیدی می شود. تا به امروز درمان قطعی برای این بیماری شناخته نشده است اما راه هایی برای کنترل و مدیریت این بیماری وجود دارد.

اولین مرحله برای شروع یک برنامه مدیریتی برای کنترل این بیماری، تشخیص آن است. پزشکان برای تشخیص بیماری روماتیسم می توانند از چندین روش آزمایش برای بررسی علائم احتمالی این بیماری استفاده کنند. در این مقاله با دکتر آسپرین همراه باشید تا به بررسی این آزمایشات بپردازیم.

انواع آزمایش روماتیسم

پزشکان برای تشخیص روماتیسم از روش های مختلفی استفاده می کنند. چرا که برخی از این روش ها نمی توانند به تنهایی دلیلی برای نشان دادن این بیماری باشند. انواع آزمایش های لازم برای تشخیص روماتیسم شامل موارد زیر است:

• آزمایش خون: با انجام چندین آزمایش خون، می توان به تشخیص این بیماری کمک کرد.
• ارزیابی بدنی: ارزیابی بدنی بیمار و تعیین میزان تاثیر علائم بر زندگی روزمره مثل دوش گرفتن، غذا خوردن و لباس پوشیدن و … می تواند کمک کننده باشد. هم چنین پزشک با انجام برخی تست ها مثل چنگ زدن، راه رفتن و بررسی تعادل بیمار، می تواند به ارزیابی این اختلال کمک کند.
• نمونه برداری از مایع مفصلی: آزمایش مایعات سینوویال شامل تعداد سلول ها، رنگ آمیزی، کشت و ارزیابی ظاهر کلی مایع مفصلی بوده که می تواند التهاب را نشان دهد. در بیماران مبتلا به روماتیسم، به علت وجود اختلال انتقال در مایع مفصلی، میزان گلوکز مایعات مفصلی اغلب در مقایسه با سطح گلوکز سرم، پایین تر است.
• آزمایشات تصویربرداری: سی تی اسکن (CT)، ام آر آی (MRI) و سونوگرافی از استخوان ها، ماهیچه ها و مفاصل می توانند میزان آسیب ها و التهابات را نشان داده و به تشخیص نیز کمک شایانی کنند.

اطلاعات بیشتر : چکاپ کامل شامل چه آزمایش هایی می شود

آزمایش خون روماتیسم

آزمایش خون روماتیسم شامل موارد زیر می باشد:

• میزان رسوب گلبول های قرمز خون (ESR)

میزان التهابات موجود در بدن با این آزمایش ارزیابی می شود. این آزمایش برای اندازه گیری سرعت جدا شدن گلبول های قرمز خون از سایر گلبول های خونی است. زمانی که بدن دچار التهاب می شود، گلبول های قرمز خون به هم چسبیده و خیلی زودتر و با سرعت بیش تری از سایر سلول های خونی جدا خواهند شد. اگر در نتایج آزمایش سطوح ESR بالا باشد، به معنای آن است که سطح بالایی از التهابات در بدن است و برعکس، اگر میزان سطوح ESR پایین باشد، نشان از کم بودن التهابات است.

از آن جایی که روماتیسم باعث ایجاد التهابات در سرتاسر بدن می شود، از این آزمایش معمولا برای تشخیص این بیماری استفاده می شود. اما به تنهایی با ارزیابی این آزمایش نمی توان به طور دقیق مشخص کرد که فرد به روماتیسم دچار شده است. چرا که برخی آسیب ها، بیماری ها و عفونت ها نیز می توانند سبب ایجاد التهاب و افزایش سطح ESR شوند. با توجه به نتایج آزمایش و در صورت بالا بودن سطح ESR، درمان با دارویی آغاز می شود که از لخته شدن گلبول های قرمز جلوگیری کند.

اطلاعات بیشتر : انواع روماتیسم کدامند

• آزمایش میزان پروتئین واکنشی (C-Reactive Protein – CRP)

CRP پروتئینی است که توسط کبد و در پاسخ به التهابات تولید شده و به جریان خون فرستاده می شود. زمانی که در بدن التهابات، عفونت ها و یا آسیب دیدگی به وجود می آید، بدن برای محافظت از بافت ها با آزاد کردن CRP، به پاسخ سیستم ایمنی بدن کمک می کند که این عمل سبب ایجاد التهاب، درد و قرمزی در آن ناحیه از بدن می شود. بیماری روماتیسم، می تواند سطوح بالایی از CRP را در جریان خون ایجاد کند که با این آزمایش می توان این مورد را بررسی کرد. اما تنها با نتیجه این آزمایش نمی توان گفت که بالا بودن سطح CRP فقط نشان دهنده این بیماری است.

• شمارش کامل خون (CBC)

با این آزمایش سلول های تشکیل دهنده خون که شامل گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها است، ارزیابی می شود. در بدن فرد سالم، میزان سلول های خونی که ساخته و آزاد می شوند، متعادل و طبیعی است. اما اگر بدن دچار بیماری شود، این تعادل بهم خواهد خورد. در بیماری روماتیسم تعادل CBC بهم نمی خورد و دلیل انجام این آزمایش است که پزشکان مشاهده کنند که این تعادل دچار تغییر شده است یا خیر، که در صورت مشاهده تغییر، نشان می دهد که این بیماری، روماتیسم نخواهد بود.

• آزمایش فاکتور روماتوئید (RF)

RF پروتئین های سیستم ایمنی بوده که بر اثر بیماری به بافت های سالم بدن حمله می کنند که با این آزمایش، سطوح فاکتورهای روماتوئید در خون ارزیابی می شود. سطوح بالای RF، می تواند نشان دهنده بیماری آرتریت روماتوئید و هم چنین سندرم شوگرن و سایر بیماری های خود ایمنی باشند. اما در همه حال، نتایج این آزمایش به تنهایی دلیل قطعی برای این بیماری ها نخواهد بود.

• آزمایش آنتی بادی CCP (Cyclic Citrirullinated Peptide)

آنتی بادی های CCP، نوعی پروتئین غیر طبیعی سیستم ایمنی بوده که به نام اتوآنتی بادی شناخته می شود. این اتوآنتی بادی ها به سلول ها و بافت های سالم خون حمله می کنند. آزمایش آنتی بادی که به نام های تست ACCP یا CCP معروف است، برای تشخیص بیماری روماتیسم استفاده می شود. چرا که اغلب در بین ۶۰ تا ۸۰ درصد افراد مبتلا به روماتیسم، این آنتی بادی ها در خونشان مشاهده می شود. پزشکان با این آزمایش می توانند شدت این بیماری را نیز مشخص کنند.

در صورتی که پزشکان به روماتیسم مشکوک باشند، این آزمایش و آزمایش RF را برای بیمار تجویز می کنند و اگر دو تست نتیجه مثبت داشته باشند، خطر این بیماری بیش تر است.

• آزمایش آنتی بادی ضد هسته ای (ANA)

آنتی بادی های ضد هسته ای (ANA) نوعی اتوآنتی بادی هستند که سیستم ایمنی بدن آن ها را تولید می کند. رفتار آن ها غیر طبیعی است و به بافت ها و سلول های سالم حمله می کنند. وجود ANA ها شرایطی را ایجاد می کند که وضعیت خود ایمنی بدن را نشان می دهد. با توجه به این که بیماری روماتیسم، یک بیماری خود ایمنی است، از این آزمایش می توان برای تشخیص آن استفاده کرد.

تفسیر آزمایش خون روماتیسم

۱.تفسیر نتایج آزمایش (ESR)

افزایش سطح ESR التهاب در بدن را نشان می دهد. اما علت افزایش آن فقط رماتیسم نیست، برخی شرایط و بیماری های دیگر مثل: افزایش سن، بارداری، مصرف برخی قرص ها، کم خونی، مشکلات کلیوی، بیماری تیروئید، عفونت و برخی از سرطان ها می توانند در افزایش آن دخیل باشند.

سطوح طبیعی ESR در سنین مختلف شامل موارد زیر است:

۲.تفسیر نتایج آزمایش (CRP)

میزان طبیعی این المان در خون ۱۰ میلی گرم در لیتر است. بالا بودن میزان CRP نشان دهنده وجود التهاب در بدن است. اما فاکتورهایی به غیر از روماتیسم وجود دارد که در افزایش این المان تاثیر گذار است. مثل: بیماری های دیگر، عفونت، بارداری، چاقی، افزایش سن، مصرف برخی داروها و مصرف سیگار.

۳.تفسیر نتایج آزمایش (CBC)

همان طور که پیش تر اشاره کردیم، این آزمایش برای رد بیماری روماتیسم گرفته می شود و در صورت بهم خوردن تعادل در هر یک از سلول های خونی، می توان تا حدودی نتیجه گرفت که فرد به این بیماری مبتلا نیست.

۴.تفسیر نتایج آزمایش (RF)

سطح طبیعی فاکتور روماتوئید صفر تا ۱۴ u/mL است. در صورتی که این میزان افزایش یابد، می تواند نشان دهنده بیماری روماتیسم باشد. اما تنها دلیل افزایش RF در بدن فقط روماتیسم نیست، بلکه برخی بیماری های دیگر مثل: سارکوئیدوز، بیماری های کبدی، سل، هپاتیت، سیفلیس، دیابت، سرطان و … می توانند دخیل باشند.

۵.تفسیر نتایج آزمایش (CCP)

سطح نرمال آنتی (CCP) 20 واحد در میلی لیتر (u/ml) است. در صورتی که این عدد بالاتر باشد، می توان احتمال وجود این بیماری و یا ابتلای فرد در آینده را نشان دهد.

۶.تفسیر نتایج آزمایش (ANA)

میزان طبیعی آنتی بادی ضد هسته ای کم تر از ۱۰ یا کم تر از رقت ۲۰.۱ است. سطح بالاتر از این مقدار می تواند خبر از یک بیماری خود ایمنی بدهد که اغلب در بیماری روماتیسم مشاهده می شود.

شرایط آزمایش روماتیسم

برای انجام آزمایش رماتیسم نیاز به انجام کار خاصی نیست. پزشک برای تشخیص و سپس درمان رماتیسم آزمایش‌های خاصی را برای بیمار تجویز می‌کند. برای آماده شدن جهت انجام آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست. بیمار می تواند غذا بخورد و تمام فعالیت‌های معمول خود را انجام دهد.

انجام آزمایش خون سریع و تقریبا بدون درد است. مسئول خون گیری از یک سوزن برای جمع آوری خون از رگ استفاده می کند و سپس نمونه خون ارزیابی می شود.

انواع راه های تشخیص روماتیسم

کالج آمریکایی روماتولوژی (ACR) و اتحادیه اروپا علیه روماتیسم (EULAR) یک سیستم طبقه بندی را در سال ۲۰۱۰ برای تشخیص روماتیسم ایجاد کردند. این سیستم از چهار دسته برای امتیاز دادن به علائم استفاده می کند. پزشکان امتیازات را در هر دسته جمع سپس و نمره کل را تعیین می کنند. نمره شش یا بیشتر بیانگر مبتلا بودن فرد به روماتیسم است. راه های تشخیص شامل:

• بررسی تعداد مفاصل حساس یا متورم فرد: پزشکان مفاصل بزرگی مانند شانه ها، باسن و زانوها یا مفاصل کوچکی مانند مفاصل انگشتان، شست و مچ را در نظر می گیرند.
• آزمایش خون: شامل بررسی شمارش کامل سلول های خون، سرعت رسوب گلبول های قرمز (ESR)، پروتئین واکنشی C (CRP) و فاکتور روماتوئید (RF) است.
• سرولوژی: یک نوع آزمایش خون به نام سرولوژی می تواند آنتی بادی های خاصی را در خون بررسی کند، که می تواند نشان دهد که آیا فرد مبتلا به روماتیسم است یا نه؟ دو مورد از این آنتی بادی ها عبارتند: آنتی بادی های پروتئین ضد سیترولینه (ACPA) و فاکتور روماتوئید (RF).
• تست های تصویربرداری: شامل اشعه ایکس، اسکن های MRI و اولتراسوند است.

معیارهای تشخیص روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی شایع ترین نوع رماتیسم است. زنان، سیگاری ها و کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند. تشخیص و شروع به درمان روماتیسم مفصلی تنها با یک آزمایش امکان پذیر نیست.

درعوض، روماتولوژیست ها برای تشخیص دقیق بیماری به ترکیبی از سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی، تست های آزمایشگاهی و گاهی اوقات آزمایش های تصویربرداری تکیه می کنند. برای شروع فرآیند تشخیصی، روماتولوژیست تاریخچه پزشکی شما را بررسی می کند و سؤالاتی در مورد علائم فعلی شما به ویژه درد، تورم، و سفتی و محل، مدت و شدت آنها می پرسد.

متن انگلیسی:

Rheumatologist will perform physical examination, testing each of joints for things like swelling, tenderness, and limited range of motion. The location of affected joints is important to diagnosis.

ترجمه فارسی: «روماتولوژیست معاینه فیزیکی انجام می دهد و هر یک از مفاصل را از نظر مواردی مانند تورم، حساسیت به لمس و محدودیت دامنه حرکتی آزمایش می کند. محل مفاصل آسیب دیده برای تشخیص مهم است.»
به نقل از سایت creakyjoints

وجود یک فاکتور روماتوئید یا آنتی بادی پروتئین ضد سیترولینه، یا افزایش سطح پروتئین واکنشی C یا سرعت رسوب گلبول قرمز بیانگر وجود این بیماری در فرد است.

آزمایشات تصویربرداری روماتیسم

چندین دهه است که اشعه ایکس برای کمک به تشخیص سپس کمک به درمان روماتیسم استفاده می شود. با این حال، در مراحل اولیه روماتیسم، تصویر اشعه ایکس ممکن است طبیعی به نظر برسد.

از تکنیک های جدیدتر تصویربرداری مانند اولتراسوند اسکلتی عضلانی (MSUS) و تصویربرداری پرتو مغناطیسی (MRI) برای تشخیص استفاده می شود. هر دو می توانند التهاب و فرسایش استخوان را که در اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند، تشخیص دهند. این امر در تشخیص به موقع و درمان رماتیسم کمک بسیاری می کند. علاوه بر این MRI می تواند تغییرات التهابی سینوویوم و تشکیل پانوس را نشان دهد.

سی تی اسکن (CT) فرسایش استخوانی را زودتر از رادیوگرافی معمولی نشان می دهد.سی تی اسکن همچنین برای ارائه راهنمایی برای روش های درمانی و تشخیص بسیار مفید است.

سونوگرافی برای شناسایی کیست های گانگلیون بافت نرم، تنوسینوویت و پانوس که می تواند در ارتباط با رماتیسم  ایجاد شود، بسیار حساس است. سونوگرافی همچنین می تواند برای تصویربرداری از غضروف مفصلی در مفاصل خاص در بیمارانی که نمی توانند معاینه MRI را تحمل کنند کاربرد دارد.

نمونه برداری از مایع مفصلی

فرآیند به دست آوردن نمونه مایع سینوویال یا همان آرتروسنتز، شامل وارد کردن یک سوزن در مفصل و خارج کردن مقداری از مایع از فضای مفصل است. آرتروسنتز در بیمارستان، مطب پزشک یا سایر محیط‌های پزشکی انجام می‌شود. اگر بیمار مفصل مصنوعی داشته باشد، آزمایش معمولا در مطب جراح ارتوپد انجام می‌شود.

به طور معمول، هیچ آمادگی خاصی برای آرتروسنتز لازم نیست. ممکن است به برخی از بیماران دستور داده شود تا چند ساعت قبل از آزمایش از خوردن یا آشامیدن خودداری کنند.

قبل از آرتروسنتز، تمام داروهایی را که مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. برخی داروها، از جمله داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین، وارفارین (کومادین) یا کلوپیدوگرل (پلاویکس)، ممکن است بر توانایی شما برای انجام آزمایش و همچنین نتایج آزمایش تأثیر بگذارند. اگر قبل از انجام آزمایش متوجه بثورات یا عفونت پوستی در ناحیه مفصل شدید، حتما آن را به تیم پزشکی بگویید.

درباره درمان روماتیسم مفصلی بخوانید

آرتروسنتز با استفاده از یک روش استریل انجام می شود که شامل انجام اقدامات خاصی برای جلوگیری از گسترش میکروب ها است. تیمی که این روش را انجام می دهد، پوست را با مواد ضد عفونی کننده تمیز می‌کند. اغلب، قبل از وارد کردن سوزن، به بیماران یک بی‌حسی موضعی داده می شود تا ناحیه را بی حس کند.

**نکته: پس از استخراج نمونه مایع مفصلی، نباید بلافاصله بایستید. توصیه می‌شود چند لحظه استراحت کنید.

هزینه آزمایش روماتیسم

هزینه آزمایش روماتیسم با توجه به تعداد آزمایش‌هایی که پزشک برای کمک به تشخیص و درمان رماتیسم تجویز می‌کند متفاوت است. آزمایش خون نسبت به آزمایش های تصویربرداری هزینه کمتری دارد. قبل از مراجعه به آزمایشگاه و انجام آزمایش بهتر است هزینه را از چندین مرکز بپرسید. مراکز خصوصی با دستگاه های پیشرفته معمولا هزینه بالاتری نسبت به سایر آزمایشگاه ها دارند. اگر تحت پوشش بیمه های درمانی هستید، بیمه بخشی از هزینه درمانی شما را پرداخت می کند.

خلاصه

برای بیماری روماتیسم هیچ درمان و آزمایش قطعی وحود ندارد اما با آزمایش های خون متعدد و راه های دیگر مثل آزمایش های تصویربرداری، نمونه برداری از مایع مفصل و ارزیابی بدنی وجود دارد که می توانند به تشخیص صحیح این بیماری کمک کنند. در صورت داشتن علائم این بیماری می توانید با مراجعه به سایت دکتر آسپرین یک پزشک متخصص را پیدا کرده و تشخیص و کنترل این بیماری را زودتر شروع کنید.