آزمایش های هورمونی

در آزمایش خون و ادرار زنان مقدار هورمون های گوناگون بدن از جمله هورمون های بارداری، تیروئید، آدرنال، هیپوفیز ،پروژسترون ، استروژن، هورمون تحریک کننده فولیکول یا اف اس اچ ، تستوسترون و هورمون لوتئینه کننده یا ال اچ و موارد دیگر مشخص می شود. با این حال معمولا منظور از آزمایش هورمونی، آزمایش خون است که برای شناسایی عدم تعادل هورمونها در بدن انجام می شود. در آزمایش های هورمونی مردان کورتیزول ،استروژن ، تستوسترون و هورمونهای تیروئید اندازه گیری می شوند.

هورمون ها مواد شیمیایی هستند که توسط بخش های مختلف بدن تولید می شوند تا کارکرد اندامهای مختلف بدن از خواب گرفته تا گوارش را تنظیم نمایند.

نشانه های عدم تعادل هورمونی در زنان

در زنان نشانه های عدم تعادل هورمونی گوناگون است و از نامنظم شدن پریود، خونریزی شدید پریود و موارد دیگر مربوط به پریود تا علائم دیگر مانند سردرد و دل درد متفاوت است.

شایعترین نشانه های عدم تعادل هورمونی در زنان:

• تغییر الگوی پریود
• تغییر موها مانند ریزش مو و کم پشت شدن مو
• رویش موی زاید در صورت، چانه یا بخشهای دیگر بدن
• سردرد
• عرق کردن شبانه
• خشکی واژن و درد در هنگام رابطه جنسی
• تغییرات پوست از جمله جوش و آکنه به ویژه در صورت، سینه و بالای کمر
• تیره شدن پوست به ویژه در چینهای گردن، کشاله ران و زیر پستان ها
• ایجاد تگ پوستی (منگوله پوستی)
• آتروفی واژن

نشانه های عدم تعادل هورمونی در مردان

• مشکلات تمرکز
• اختلال نعوظ
• مشکلات پستان از جمله بزرگ شدن پستان و حساسیت پستان
• گرگرفتگی
• کاهش تراکم استخوان و یا توده ماهیچه
• کاهش رشد موی صورت و بدن

شرایط آماده شدن برای آزمایش هورمونی

پیش از آزمایش پزشک را از هر گونه دارو یا مکمل یا گیاه دارویی که استفاده می کنید، آگاه سازید. درمانهای هورمونی و قرص های ضد بارداری نیز از این دسته هستند. پزشک به شما می گوید آیا نیاز است مصرف دارو را قطع کنید یا نه.

بسته به این که چه آزمایشی دارید، آماده سازی برای آن متفاوت است. در زنان ممکن است نیاز باشد در زمان مشخصی از چرخه قاعدگی آزمایش انجام شود. پزشک هنگام تجویز آزمایش دستورهای لازم را به شما می دهد.

از جمله مواردی که در آزمایش های هورمونی مردان معمولا اندازه گیری می شود عبارتند از:

• کورتیزول
• استروژن
• تستوسترون
• هورمونهای تیروئید

از جمله مواردی که در آزمایش های هورمونی زنان اندازه گیری می شود عبارتند از:

• استروژن (انواع استروژن وجود دارد اما معمولا تنها سه مورد از آنها آزمایش می شود: استرون یا E1، استرادیول یا E2، استریول یا E3
• پروژسترون
• هورمون تحریک کننده فولیکول یا اف اس اچ
• تستوسترون و یا DHEA
• آزمایش هورمون های تیروئید
• هورمون لوتئینه کننده یا ال اچ

تفسیر آزمایش استروژن استرادیول در زنان

همان گونه که پیشتر گفته شد، در بیشتر مواقع سه نوع استروژن شامل استرون، استرادیول و استریول اندازه گیری می شوند.

ای دو (E2) یا استرادیول متداولترین گونه استروژن است که آزمایش می شود. این هورمون بیشتر مسئول عملکرد جنسی بوده و در موارد زیر نیز کارکرد مهمی دارد:

• سلامت استخوانها
• ویژگی های زنانه
• دیگر جنبه های تندرستی

استرادیول بیشتر در تخمدان ها ساخته می شود و مقدار آن در طول چرخه قاعدگی متغیر است. بیشترین مقدار استرادیول در تخمک گذاری و کمترین مقدار آن در پریود است.

مقدار استرادیول با افزایش سن کاهش پیدا می کند. بیشترین افت استرادیول در یائسگی است که تخمدانها دیگر کار نمی کنند. همه ما با هر جنسیتی که باشیم، مقداری استرادیول در بدن داریم. مقدار نرمال استروژن کلی در بدن زنان، بین ۵۰ تا ۱۷۰ پیکوگرم بر میلی لیتر است.

مقدار استرادیول (E2) در زنان به صورت زیر است:

در University of North Carolina Medical Center، ارقام مرجع برای استرادیول به صورت زیر بیان شده است:

• در فاز فولیکولار ۱۹.۵ تا ۱۴۴.۲ pg/ml (پیکوگرم بر میلی لیتر)
• درست پیش از تخمک گذاری ۶۴.۹ تا ۳۵۶.۷
• فاز لوتئال ۵۵.۸ تا ۲۱۴.۲
• پس از یائسگی ۳۲.۳ یا کمتر

کم بودن استرادیول در آزمایش هورمون

پایین بودن استروژن می تواند نشانه تنبلی تخمدان، کم کاری هیپوفیز، اختلال کم اشتهایی روانی یا آنورکسی و یا کم بودن چربی بدن باشد.

اگر زنی در دوره باروری هستید اما مقدار استرودیل تان کم است، می توان نشان دهنده تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی کیستیک) باشد. همچنین اگر به دلایل دیگر تخمدان ها آسیب دیده باشند یا آنها را در آورده باشید، استرادیولتان پایین می آید. پرتو درمانی تخمدان ها می تواند باعث شود ساخت استروژن در این اندام کاهش یابد.

زنانی که دچار اختلالات خوردن هستند یا ورزش های استقامتی شدیدی را پشت سر می گذارند نیز ممکن است کم بودن استرادیول را تجربه کنند. همچنین پس از یائسگی استرادیول پایین می آید.

بیشتر بخوانید: آزمایش های ضروری سلامت زنان

بالا بودن استروژن استرادیول در آزمایش هورمون

به ندرت بالا بودن استروژن به این دلیل است که بدن شما استروژن فراوانی میسازد، بلکه بیشتر احتمال دارد علت آن داروهایی باشد که مصرف می کنید.

اگر بالا بودن استروژن به دارو مرتبط نباشد، احتمالا به دلیل تنبلی تخمدان پیش از یائسگی رخ داده است. پس از یائسگی، در افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند بالا بودن استرادیول شایع است. اگر تا یائسگی فاصله دارید، بالا بودن استرادیول نشان می دهد شاید شما مشکلی در ذخیره تخمدان دارید.

همچنین ممکن است نشانگر این باشد که استرادیول در حال سرکوبی اف اس اچ است. هر دوی این موارد می تواند نشان دهد شما در تخمک گذاری و بارداری ممکن است مشکل داشته باشید. ممکن است بدنتان مطابق انتظار استروژن را تجزیه و دفع نمی نماید.

اگر مرد ترنس هستید و یا جنسیت غیر باینری (غیر دوگانه) دارید و از واژن برخوردار هستید، مقدار بالای استروژن می تواند جلوی تبدیل شدن نمای بدنتان به گونه ای که می خواهید را بگیرد. در این موارد، درمان هورمونی ویژه ای برای شما در نظر گرفته می شود.

چربی اضافی نیز می تواند به بالا رفتن استروژن کمک کند. بافت چربی استروژن تولید می نماید. اگر درصد بالایی چربی اضافی در بدن داشته باشید استروژنتان بالا می رود.

همچنین هنگامی که استرس دارید هورمون کورتیزول در واکنش به استرس ساخته و آزاد می شود. آزاد شدن مقدار بالایی کورتیزول در واکنش به استرس، می تواند توانایی تولید پروژسترون را کاهش دهد. در این شرایط استروژن بدن توسط پروژسترون ارزیابی و تنظیم نمی شود.

مصرف الکل با تحت تاثیر قرار دادن توانایی بدن در تجزیه و متابولیز استروژن، موجب افزایش استروژن می شود.

مشکلات کبدی نیز می توانند چنین نتیجه ای به بار بیاورند چرا که استروژن در کبد تجزیه شده و از بدن بیرون می رود. اگر کبد نتواند درست کار کند، استروژن فراوان در بدن انباشت می شود. موارد گوناگون مانند کمبود آنزیم های گوارشی، بالا بودن مقدار باکتری های بد دستگاه گوارش، کمبود منیزیم و اندک بودن فیبر غذاها می توانند جلوی کارکرد درست کبد را بگیرند و نگذارند استروژن اضافی زدوده شود.

اگر در معرض زنواستروژن های سنتزی هستید، این مواد همانند استروژن در بدن عمل می کنند و مقدار استروژن شما را بالا می برند. از جمله زنواستروژن ها می توان بیس فنول آ و فتالات را نام برد. هر دو ماده شیمایی نام برده در انواع پلاستیک ها استفاده می شوند. همچنین در آفت کش ها، شوینده های خانگی، برخی صابون ها و شامپو ها نیز وجود دارند.

خونریزی شدید در پریود و شدید بودن سندرم پیش از قاعدگی نیز از دیگر عوامل بالا بودن استروژن هستند.

برخی داروها مانند هورمون های استروئیدی، فنوتیازین ها، داروهای آنتی بیوتیک از دسته تتراسایکلین و آمپیسیلین نیز باعث بالا رفتن استروژن می شوند.

مقدار نرمال پروژسترون در زنان

پروژسترون بر حسب نانوگرم بر میلی لیتر (ng/mL) اندازه گیری می شود. مقدار زیر نرمال به شمار می آید:

مقدار نرمال پروژسترون در مردان

مقدار نرمال پروژسترون در مردان ۰.۱۳ تا ۰.۹۷ نانوگرم بر میلی لیتر است.

مقدار نرمال هورمون تستوسترون در زنان و مردان

• مقدار نرمال تستوسترون در زنان ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم بر دسی لیتر یا ۰.۵ تا ۲.۴ نانومول بر لیتر است.
• مقدار نرمال تستوسترون در مردان ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانوگرم بر دسی لیتر یا ۱۰ تا ۳۵ نانومول بر لیتر است.

به یاد داشته باشید مقدار مرجع هورمون ها در آزمایشگاه های گوناگون اندکی تفاوت دارد.

بالا بودن تستوسترون در مردان و زنان

در مردان بالا بودن تستوستران میتواند نشان دهنده مشکلی در وضعیت سلامتی باشد از جمله موارد پایین:

• سندرم کوشینگ یا آکرومگالی که بر هیپوفیز تاثیر می گذارد
• تومورهای آدرنال خوش خیم یا بدخیم
• هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
• برخی داروها مانند فلوکسی مسترون (Fluoxymesterone ) یا هالوتستین
• استفاده از استروئیدهای آنابولیک (بیشتر مورد استفاده ورزشکاران است)
• مکمل تستوسترون

بالا بودن تستوسترون در زنان می تواند نشانه این موارد باشد:

• اختلالات هورمونی مانند تنبلی تخمدان
• هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
• پرمویی (هیرسوتیسم)

پایین بودن هورمون تستوسترون در مردان و زنان

پایین بودن هورمون تستوسترون در مردان نشانگر یکی از این دو مورد است:

• اختلال بیضه (هیپوگنادیسم اولیه)
• اختلال عملکرد هیپوتالاموس یا هیپوفیز (هیپوگنادیسم ثانویه)

وضعیت های پزشکی گوناگون می توانند باعث پیدایش هیپوگنادیسم اولیه یا ثانویه شوند. برای نمونه، سیروز کبد، ایدز، مصرف بالای الکل، چاقی، دیابت ، برخی داروها، نارسایی کلیه و غیره می توانند موجب اختلال در کارکرد هیپوفیز یا هیپوتالاموس شوند.

در زنان پایین بودن تستوسترون می تواند نشانه موارد زیر باشد:

• یائسگی یا نزدیک شدن به آن
• شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• کم کاری تخمدان
• بیماریهای آدرنال (مانند بیماری آدیسون)
• سوءء تغذیه یا آنورکسی (کم اشتهایی روانی)
• مصرف زیاد هورمون پرولاکتین (Hyperprolactinemia )
• هیپوتالامیک آمنوره
• داروهایی مانند داروهای هورمونی، استروژن خوراکی، اپیوئیدها (مخدرها)، کورتون ها
• ژنتیک
• بیماری هیپوفیز
• نارسایی زودرس تخمدان
• سندرم ترنر
• آدرنالکتومی
• برداشتن تخمدان ها

مقدار نرمال هورمون FSH در زنان و مردان

در مردان هورمون FSH ساخت اسپرم را موجب می شود. در کودکان این هورمون به ایجاد ویژگی های جنسی کمک می کند.

بالا بودن هورمون FSH در زنان و مردان

بالا بودن هورون اف اس اچ در زنان می تواند به دلایل زیر باشد:

• در دوران یائسگی یا پیش یائسگی قرار دارید
• هورمون درمانی انجام می دهید
• گونه ای تومور در غده هیپوفیز دارید
• سندرم ترنر دارید

بالا بودن هورمون اف اس اچ در مردان می تواند نشانه این باشد که بیضه ها درست کار نمی کنند. دلیل آن می تواند از این موارد باشد:

• افزایش سن (یائسگی مردانه)
• آسیب دیدن بیضه ها به دلیل الکل زیاد، شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• مشکلات ژنتیکی مانند برخی سندرم ها
• درمان های هورمونی
• برخی تومورهای هیپوفیز

در دختران و پسران بالا بودن اف اس اچ می تواند نشان دهنده آغاز بلوغ باشد.

برای تفسیر آزمایش خون کلیک کنید.

پایین بودن هورمون FSH در زنان و مردان

پایین بودن اف اس اچ در زنان می تواند به دلایل زیر رخ دهد:

• کمبود وزن یا کاهش وزن سریع
• تخمک گذاری نکردن
• ساخته نشدن برخی از هورمونها در هیپوفیز یا هیپوتالاموس به مقدار نرمال
• بارداری

پایین بودن اف اس اچ در مردان می تواند نشان دهد بخش هایی از مغز (هیپوفیز یا هیپوتالاموس) ساخت برخی هورمون ها را به اندازه درست انجام نمی دهد.

مقدار نرمال هورمون LH در زنان و مردان

هورمون لوتئینه کننده یا ال اچ در غده هیپوفیز ساخته می شود و در بخش تخمک گذاری از چرخه قاعدگی رها می شود و به تخمدان فرمان می دهد که تخمک بالغ را آزاد نماید. در مردان این هورمون باعث می شود بیضه ها تستوسترون بسازند.

بالا بودن هورمون LH در مردان و زنان

بالا بودن هورمون ال اچ در زنانی که در دوران تخمک گذاری از چرخه قاعدگی قرار ندارند، می تواند به این معنی باشد که وارد دوران یائسگی شده اند. همچنین ممکن است بالا بودن ال اچ، نشان دهد اختلالی در غده هیپوفیز یا تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی کیستیک) وجود دارد.

در مردان بالا بودن هورمون ال اچ اگر همراه با پایین بودن تستوسترون باشد می تواند نشان دهنده عدم پاسخ بیضه ها به سیگنال ال اچ باشد که باعث می شود تستوسترون کافی ساخته نشود.

پایین بودن هورمون LH در مردان و زنان

پایین بودن هورمون ال اچ در زنان می تواند نشانه اختلال در کارکرد غده هیپوفیز باشد. همچنین کم اشتهایی روانی (آنورکسی یا آنورکسیا)، سوء تغذیه و استرس بالا از عوامل دیگر آن می باشد. پایین بودن ال اچ درمردان می تواند نشان دهنده این باشد که غده هیپوفیز ال اچ کافی نمی سازد. از این رو ساخت تستوسترون نیز کاهش می یابد و تستوسترون کم می شود.

به یاد داشته باشید این داده ها تنها برای کمک به درک بهتر شما از وضعیت بدن خودتان است. بالا یا پایین بودن هر کدام از هورمون های نامبرده، درکنار دیگر اندازه گیری های هورمونی، تفسیر متفاوتی می تواند داشته باشد. از این رو برای دریافت تفسیر درست، این کار را به پزشک خود واگذار کنید و اگر به درمان نیاز دارید، درمان را با پزشک خود پیش ببرید.

آزمایش هورمون چقدر طول می کشد؟

معمولا تنها چند ثانیه تا چند دقیقه برای گرفتن آزمایش خون بس است.