آستیگمات در زبان انگلیسی به عنوان (Astigmatism) یا کژبینی شناخته می شود. در این مقاله شما با آستیگمات و انواع آن آشنا می شوید، علائم و راه های درمان آن را نیز مطالعه خواهید کرد.
آستیگمات چیست؟
آستیگمات به معنای نامنظم بودن شکل عدسی یا قرنیه چشم است. در حالت طبیعی، کره چشم شکل یک توپ گرد دارد و نور به صورت منظم و متساوی شکسته می شود، که باعث ایجاد دید واضح می شود. اما در آستیگماتیسم، شکل کره چشم نامتقارن یا ناهموار است و نور به نحو نامنظمی خم می شود.
این وضعیت باعث می شود که تنها بخشی از یک شی در کانون توجه قرار گیرد و بخش های دیگر ممکن است مبهم و تار به نظر برسند. این عارضه می تواند با نزدیک بینی (myopia) یا دوربینی چشم (hyperopia) همراه باشد که می توان این سه عارضه را به عنوان عیوب انکساری چشم عنوان کرد. برای درمان آستیگماتیسم، از عینک یا لنز مناسب استفاده می شود و در برخی موارد، جراحی هم می تواند گزینه ای موثر باشد.
انواع آستیگمات
آستیگمات یا کژبینی به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
- آستیگمات قرنیه: در این نوع کژبینی، نامنظمی در شکل قرنیه چشم باعث ایجاد مشکلات بینایی می شود. قرنیه باید به صورت یک سطح منظم و یکنواخت به چشم ظاهر شود، اما در آستیگمات قرنیه، شکل آن نامنظم است.
- آستیگمات عدسی: این نوع آستیگمات به دلیل نامنظمی در شکل عدسی چشم ایجاد می شود. عدسی چشم باید شکل یک لنز منظم داشته باشد تا نور به صورت یکنواخت شکسته شود، اما در آستیگمات عدسی، این شکل نامنظم است.
آستیگمات می تواند به سه نوع زیر تقسیم شود:
- نزدیک بینی آستیگماتیسم: در این حالت آستیگمات به نحوی است که برای دیدن اشیاء نزدیک به چشم، مشکلاتی به وجود می آید.
- دوربینی آستیگماتیسم: در این حالت آستیگمات به نحوی است که برای دیدن اشیاء دور مشکلاتی پیش می آید.
- کژبینی ترکیبی: این نوع کژبینی یک ترکیب از دو نوع آستیگمات یعنی قرنیه و عدسی است.
تشخیص و درمان آستیگمات نیازمند مشاوره و توجه یک چشم پزشک متخصص است.
علائم آستیگمات
آستیگمات یک مشکل چشمی است که می تواند باعث علائم مختلفی شود. علائم شایع آستیگمات شامل تاری دید یا تحریف دید، خستگی چشم با درد یا سنگینی، سردرد در مناطق مرتبط با چشمان، مشکلات دید در شب یا نور کم، دوبینی (علائم دوبینی چشم) و حساسیت و سوزش مداوم در ناحیه چشم ها می باشد. این علائم می توانند به فرد احساس ناراحتی و مشکل در ادراک تصاویر را القا کنند. در صورت تجربه هرکدام از این علائم، مشاوره با پزشک چشم و انجام یک ارزیابی جامع می تواند به تشخیص دقیق و درمان مناسب کمک کند.
عوامل موثر در بروز آستیگمات
آستیگمات یک عارضه چشمی است که ممکن است تاثیر گذاری مختلفی داشته باشد. در بسیاری از موارد، آستیگمات به صورت مادرزادی ایجاد می شود و علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. علاوه بر این، ممکن است آستیگمات به دلیل آسیب دیدگی چشم، ابتلا به برخی بیماری ها یا انجام برخی جراحی ها ایجاد شود. در برخی حالات نادر، حالتی به نام کراتوکونوس یا قوز قرنیه نیز می تواند به بروز آستیگمات منجر شود. کراتوکونوس با نازک شدن بخشی از قرنیه و تشکیل یک ساختار مخروطی در کره چشم همراه است که می تواند باعث کژبینی گردد. درمان کراتوکونوس عمدتا با استفاده از لنزهای تصحیحی صورت می گیرد.
روش های تشخیص
تشخیص کژبینی یا آستیگمات در چشم، نیاز به انجام تست ها و استفاده از ابزارهای مختلف چشم پزشکی دارد. در زیر روش های تشخیص کژبینی ذکر شده اند:
- بینایی سنجی: این آزمون قابلیت دید و وضوح بینایی فرد را اندازه گیری می کند. بیمار از فاصله های مختلف به حروف یا اشکال نگاه می کند و پزشک میزان وضوح بینایی را ارزیابی می کند.
- استفاده از فوروپتر (Phoropter): این ابزار شماره چشم بیمار را تشخیص داده و مشکلات آستیگمات را تشخیص می دهد. این ابزار به پزشک امکان تغییر لنزها را می دهد تا بهترین لنز برای تصحیح مشکل تعیین شود.
- استفاده از کراتومتر (Keratometer): این دستگاه از نورهای متمرکز شده بر روی قرنیه چشم برای اندازه گیری شیب و خمیدگی قرنیه استفاده می کند.
- استفاده از اتورفراکتور (Autorefractor): این دستگاه با انعکاس نور از چشم بیمار، میزان تغییر نور را اندازه گیری کرده و به پزشک اطلاعاتی ارائه می دهد تا لنزهای مناسب تجویز شوند.
- استفاده از ابزار توپوگرافی قرنیه: این ابزار اقدام به نگارش دقیق قرنیه چشم می کند و اطلاعات لازم برای تشخیص آستیگمات و سایر مشکلات نظری را ارائه می دهد.
تشخیص کژبینی نیاز به مراجعه به یک متخصص چشم پزشکی دارد تا درمان مناسب و تجویز لنز یا عینک صحیح انجام شود.
بیشتر مطالعه کنید: راه های درمان آب سیاه چشم کدامند؟
راه های پیشگیری
متاسفانه، وجود یا عدم وقوع کژبینی (Astigmatism) بیشتر به عوامل ژنتیکی و مواردی که در دوران کودکی و نوجوانی اتفاق می افتد، مرتبط است و به طور مستقیم قابل پیشگیری نیست. با این حال، برخی اقدامات و رفتارها ممکن است در بهبود بینایی و کاهش اثرات کژبینی موثر باشند:
- مراجعه به چشم پزشک و انجام آزمایشات مربوطه
- استفاده از عینک یا لنزهای مناسب
- مراقبت از سلامت چشم
همچنین، اگر شما یا کودکان شما علائمی از مشکلات بینایی دارید، توصیه می شود که به زودی به چشم پزشک مراجعه کرده و یک بررسی جامع انجام دهید.
راه های درمان آستیگمات
برای درمان Astigmatism، معمولا از عینک یا لنز مناسب استفاده می شود. اگرچه در موارد کمتر شدت کژبینی و بدون وجود عارضه دیگر بینایی، نیازی به استفاده از عینک یا لنز ممکن نباشد. در این حالت، توصیه می شود به طور منظم به پزشک مراجعه کنید و تغییرات ساختاری چشم خود را مداوم نظارت کنید.
درمان های پزشکی
بهترین روش های درمان پزشکی کژبینی عبارتند از:
۱- استفاده از لنز یا عینک مناسب:
پس از انجام معاینات لازم، پزشک ممکن است لنزهای نرم یا توریک (toric) را به شما توصیه کند. لنزهای توریک نور را به شیوه خاصی خم کرده و متمرکز می کنند.
۲- ارتوکراتولوژی (orthokeratology):
اگر شدت بیماری آستیگماتیسم چشم زیاد باشد ممکن است پزشک ارتوکراتولوژی یا شکل دهی قرنیه تجویز نماید. شکل دهی قرنیه یا ارتوکراتولوژی یک روش قدیمی است که از لنزهای خاصی در زمان خواب استفاده می شود. این لنزها به مرور باعث تغییر شکل قرنیه چشم می شوند و دید را در طول روز بهتر و شفاف تر می کنند. اما یک روش موقتی یک روزه است و باید هر شب لنز بر روی چشم قرار داده شود و صبح ها خارج شود.
۳- جراحی انکساری یا لیزیک:
به طور کلی جراحی انکساری نوعی عمل جراحی می باشد که توسط لیزر صورت گرفته و به روش لیزیک، PRK و RK انجام می گیرد.
همچنین بخوانید: سن مناسب عمل لیزیک چشم چیست؟
۴- کراتوتومی (keratotomy) آستیگماتیک:
کراتوتومی آستیگماتیک را هم می توان یکی از روش های جراحی دانست که در آن با انجام برش های شعاعی بر روی قرنیه می توان مشکل کژبینی را برطرف کرد.
درمان های گیاهی
برخی از روش های درمان گیاهی آستیگمات چشم شامل سرمه اثمد، سرمه کافوری، داروی شافیه و داروی بلغم زدا می شوند. این روش های گیاهی به عنوان گزینه هایی برای مداوای آستیگمات در نظر گرفته می شوند.
درمان های خانگی
درمان آستیگمات چشم به صورت خانگی معمولا به معنای کامل درمان نمی شود، اما انجام تعدادی از روش ها و تمرینات خانگی می تواند به بهبود وضعیت کژبینی کمک کند. این تمرینات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تمرینات چشمی
- استفاده از منشورها و عینک خاص
- تغییرات در محیط شامل آراسته کردن محیط زندگی با کاهش اشیاء محیطی و ایجاد یک فضای ساده تر
- استفاده از راهکارهای بصری مانند تکنولوژی های کمکی یا برنامه های کامپیوتری خاص
توجه: قبل از انجام هرگونه تمرین یا استفاده از روش های خانگی، توصیه می شود با متخصص چشم مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب بر اساس وضعیت شما تعیین شود.
مزایا و معایب روش های درمان
همانطور که اشاره شد، برای بهبود آستیگمات چشم، روش های درمانی مختلف وجود دارند. وضعیت بیمار، سن و شدت آسیب چشم از جمله فاکتورهای تعیین کننده در انتخاب نوع روش درمانی موثر هستند. آگاهی از مزایا و معایب هر یک از این روش ها می تواند در انتخاب بهترین روش برای درمان آستیگمات چشم مفید باشد.
۱- استفاده از عینک:
- مزیت: عینک ارزان ترین و ساده ترین گزینه برای بهبود آستیگمات چشم محسوب می شود.
- معایب: احتمال آسیب و شکستگی عینک، گم شدن آن و همیشگی همراه داشتن آن برخی از معایب استفاده از عینک هستند. بعضی افراد همچنین تاثیر عینک بر ظاهر و زیبایی خود را به عنوان یک معایب این روش ذکر می کنند.
۲- استفاده از لنزهای تماسی:
- مزایا: انتخاب انواع لنزها و مکانیزم های مختلف یکی از مزایای لنزهای تماسی است. همچنین برای افرادی با فعالیت بالا، این روش ممکن است مناسب باشد و برخی از شرکت های بیمه هزینه های آن را پوشش دهند.
- معایب: خطر عفونت چشم به دلیل عدم رسیدگی به پاکیزگی لنزها و محدودیت استفاده از لنزهای تماسی برای همه افراد از جمله معایب استفاده از این روش محسوب می شود.
۳- جراحی:
- مزایا: از جمله مزیت های این روش ها احتمال دائمی بودن تاثیر آنها و ارائه گزینه مناسب برای افراد با مشکلات بینایی شدید می باشد.
- معایب: مشکلات مربوط به جراحی و پس از آن، هزینه های بالا و عوارض جانبی جراحی از معایب این روش محسوب می شوند.
آستیگمات چشم در کودکان
آستیگماتیسم را می توان یک از مشکلاتی دانست که بسیاری از نوزادان را درگیر می کند. با این حال، اغلب این مشکلات در نخستین سال تولد به صورت خود به خود حل می شوند. اگر چه این امر به نوعی طبیعی است، اما عدم تشخیص دقیق و به موقع یا عدم رسیدگی به مشکلات بینایی کودکان می تواند منجر به اختلالات یادگیری شود. به عنوان مثال، استمرار آستیگمات در کودکان چهارساله می تواند بر روی فرآیند آموزش و روابط اجتماعی آنها تاثیرگذار باشد. توصیه می گردد جهت جلوگیری از آستیگمات چشم در کودکان و ابراز مشکلات بینایی، کودک از سن شش ماهگی جهت بررسی وضعیت بینایی و نمره چشم آستیگمات نزد چشم پزشک برده شود.
تاثیر ورزش چشم در رفع آستیگمات
تا کنون، هرچند که ورزش چشم و تمرینات مرتبط با آن مورد توجه قرار گرفته اند، اما مدارک علمی مبنی بر تاثیر مثبت این تمرینات در بهبود آستیگماتیسم، دوربینی یا نزدیک بینی (علائم نزدیک بینی چشم) به طور کامل تایید نشده اند. در گزارشات آکادمی چشم پزشکی آمریکا، تاثیر مستقیم ورزش چشم در اصلاح قرنیه و عدسی چشم به طور علمی تایید نشده است. با این حال، برخی از تمرینات چشم ممکن است به بهبود تنبلی چشم کمک کنند. همچنین برای موارد مختلف بینایی، اصلاح قرنیه و عدسی توسط پزشکان به عنوان راه حل های معتبرتر و موثرتر مورد توصیه قرار می گیرد. تا زمانی که مدارک علمی کافی برای تایید تاثیر ورزش چشم در درمان آستیگمات موجود نیست، مشاوره با یک پزشک چشم پزشکی برای انتخاب راه حل های مناسب و اعتماد به روش های علمی تایید شده توصیه می شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر بینایی، فعالیت و زندگی روزانه شما با وجود علائم آستیگماتیسم تحت تاثیر قرار گرفته، جهت بررسی این موضوع توصیه می کنیم هر چه زودتر نزد پزشک مربوطه بروید.
بیشتر مطالعه کنید: بهترین سن برای عمل ضعیفی چشم چیست؟
سوالات متداول
۱- بیشتر چه افرادی در معرض استیگمات قرار دارند؟
افرادی که بیشتر در معرض خطر آستیگمات (کژبینی) قرار دارند، شامل افرادی با سابقه خانوادگی آستیگمات یا دیگر اختلالات چشمی نظیر قوز قرنیه می شوند. همچنین، افرادی که دارای زخم یا نازکی قرنیه هستند ممکن است به آستیگمات دچار شوند. افراد با مشکلات شدید در دید نزدیک یا دور نیز ممکن است به کژبینی دچار شوند. سابقه انجام جراحی های خاص نیز می تواند عواملی باشد که احتمال آستیگمات را افزایش دهند. در نتیجه افرادی که با چنین ویژگی هایی روبرو هستند، باید به طور منظم چشم پزشکی مراجعه کنند تا مشکلات بینایی خود را مداوم نظارت کنند و در صورت لزوم، اقدامات مناسب را انجام دهند.
۲- تفاوت آستیگمات و ضعیفی چشم چیست؟
تفاوت بین آستیگمات و ضعف بینایی در این است که هر دو این مشکلات باعث کاهش وضوح دیده شده توسط چشم می شوند، اما علل، روش های تشخیص، و درمان آنها متفاوت هستند. ضعف بینایی یک مشکل است که معمولا در اثر عدم رعایت استانداردهای سلامت چشم و یا با گذشت زمان ایجاد می شود. به عبارت دیگر، این مشکل به دلیل عوامل خارجی نظیر استفاده نادرست از چشم ها یا فشار زیاد روی آنها به وجود می آید. از سوی دیگر آستیگمات یک عارضه مادرزادی است که ناشی از نامتناسبی در شکل قرنیه یا عدسی چشم است. این تفاوت در ماهیت مشکل و ریشه آن تاثیرگذار بر روی انواع تشخیص و راه های درمان متفاوت دارد.
۳- آیا Astigmatism با بالا رفتن سن افزایش می یابد؟
با توجه به تحقیقات انجام شده توسط آکادمی چشم پزشکی آمریکا، آستیگماتیسم معمولا با پیشرفت سن افزایش می یابد. این افزایش به طور غالب از ضعف عضلات پلک و کاهش تدریجی فشار ماهیچه های اطراف چشم ناشی می شود.
۴- آستیگمات مثبت و منفی چیست؟
ابتلای فرد به دوربینی آستیگماتیسم، آستیگمات مثبت نامیده شده و در صورت وجود علائم مبنی بر ابتلای فرد به نزدیک بینی آستیگماتیسم، آستیگمات منفی خواهد بود.
۵- آیا مطالعه با نور کم و یا عدم رعایت فاصله استاندارد با تلویزیون می تواند باعث آستیگماتیسم شود؟
خیر، تماشای تلویزیون یا مطالعه با نور کم یا عدم رعایت فاصله استاندارد، عاملی نیست که باعث آستیگماتیسم شود. این عملیات ممکن است منجر به خستگی یا ضعف چشم شود، اما به آستیگماتیسم مرتبط نمی شود.
سلام برای آستیگمات میتونم از عمل کاشت لنز استفاده کنم؟
کاشت لنز دائم موجب کاهش آستیگمات نمی شود