بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
آلرژی غذایی چیست؟
گاهی دستگاه ایمنی بدن به برخی از ترکیبات موجود در مواد غذایی عکسالعملهای نامطلوبی نشان میدهد. این عکسالعملها ممکن است موارد خفیفی مانند خارش و قرمزی پوست باشد و یا علائم شدیدتری مانند بی اشتهایی، تنگی نفس یا سرفه را به دنبال داشته باشد. این علائم ممکن است فورا پس از غذاخوردن بروز پیدا کنند و یا با تاخیر چند ساعته یا چند روزه ظاهر شوند.
بنابراین چنانچه پس از خوردن یک غذای معین فرد دچار مشکلاتی مانند کهیر، استفراغ یا تهوع شود و این مشکلات بعد از هر بار خوردن یک غذای خاص ایجاد شوند در چنین وضعیتی فرد نسبت به آن ماده غذایی آلرژی دارد و باید از خوردن آن ماده غذایی اجتناب کند. افراد با سنین مختلف ممکن است آلرژی غذایی داشته باشند و دچار مشکلات و عوارضی شوند.
انواع آلرژی غذایی
انواع مختلفی از حساسیت های غذایی وجود دارند که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم:
- آلرژی غذایی با واسطه IgE: عامل ایجاد این حساسیت غذایی که شایعترین آلرژی غذایی به شمار میآید دستگاه ایمنی است که به دنبال آن آنتی بادی ایمونوگلوبولین (IgE) E در خون آزاد میشود. چند ثانیه یا چند دقیقه پس از مصرف غذا علائم آلرژی غذایی ظاهر میشوند و احتمال بروز آنافیلاکسی در این نوع آلرژی بیشتر است.
- آلرژی غذایی بدون واسطه (IgE): علت ایجاد این آلرژی غذایی ایمونوگلوبولین E نیست بلکه سلولهای دیگری در دستگاه ایمنی در بروز این نوع آلرژی موثر هستند. شناسایی این نوع حساسیت غذایی دشوار است؛ زیرا علائم آلرژیک معمولا چند ساعت پس از مصرف آلرژن ایجاد میشوند.
- آلرژیهای غذایی با واسطه IgE و غیر IgE: علائم هر دو نوع آلرژی ممکن است در برخی افراد ایجاد شود. آلرژی دهان یا سندروم گرده غذا حالت دیگری از حساسیتهای غذایی است که با خوردن میوه و سبزیجات واکنشهای آلرژیک مانند خارش در گلو و دهان و تورم خفیف بروز پیدا میکند.
برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان حساسیت و آلرژی در کودکان
آلرژی غذایی در نوزادان
واکنشهای آلرژیک مانند حساسیت غذایی در نوزادان نیز دیده میشود و معمولا به دلیل مصرف شیرخشک به وجود میآید. به آلرژی غذایی که در ۶ ماه اول زندگی نوزادان و با تغذیه شیرخشک ایجاد میشود SPIES گفته میشود. در این نوزادان در بازه زمانی ۱ تا ۵ ساعت پس از خوردن شیرخشک مشکلات گوارشی مانند اسهال و استفراغ شدید به وجود میآید. گاهی نیز مصرف شیر گاو در ۶ ماه اول زندگی نوزادان در بروز آلرژی غذایی موثر است. نکته بعدی حساسیت غذایی در نوزادانی است که در ۶ ماه دوم زندگی خود به سر میبرند زمانی که نوزاد با موادی غیر از شیر تغذیه میشود. در این زمان باید تغذیه نوزاد به تدریج صورت بگیرد تا از حساسیت شدید غذایی پیشگیری شود.
آلرژی غذایی در کودکان
کودکان نیز ممکن است دچار حساسیت غذایی شوند. گاهی آلرژی غذایی در کودکان با مصرف یک غذای جوید به وجود میآید. در برخی موارد نیز خوردن ماده غذایی که قبلا مصرف شده در ایجاد حساسیت غذایی موثر است. معمولا حساسیت غذایی در کودکان با مصرف مواد زیر بروز پیدا میکند:
- بادام زمینی
- شیر
- تخم مرغ
- آجیل درختی
- ماهی
- صدف
آلرژی غذایی بیشتر در کودکانی دیده میشود که در نوزادی اگزما داشتهاند. نوزادانی که اگزمای شدید داشتهاند و یا خیلی زود دچار اگزما شدهاند احتمال بروز حساسیت غذایی در آنها بیشتر است.
حساسیت غذایی در بزرگسالان
اگر سابقه بروز آلرژی در دیگر اعضای خانواده وجود داشته باشد و یا فردی دارای آلرژیهای مختلفی است. احتمال ایجاد آلرژی غذایی نیز در او وجود دارد. بزرگسالانی که گرفتار انواع آلرژیها هستند و یا از بیماریهای خود ایمنی رنج میبرند بیشتر دچار حساسیت های غذایی میشوند.
دلایل بروز حساسیت غذایی
عواملی که خطر ابتلا بل حساسیت غذایی را افزایش میدهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: عوارضی مانند آسم، اگزما، کهیر و تب یونجه در اعضای خانواده احتمال ابتلا به حساسیتهای غذایی را در شما افزایش میدهند.
- آلرژیهای دیگر: وجود حساسیتهای دیگر در یک فرد احتمال بروز آلرژی غذایی را نیز در او افزایش میدهد. همچنین اگر در فردی علائمی مانند اگزما و تب یونجه وجود دارد خطر آلرژی غذایی نیز افزایش پیدا میکند.
- سن: کودکان نوپا و نوزادان بیشتر در معرض آلرژی غذایی قرار میگیرند. با افزایش سن و کامل شدن دستگاه گوارش مواد غذایی حساسیت زا کمتر جذب بدن میشود. به تدریج آلرژی نسبت تخم مرغ، سویا، گندم و شیر از بین میرود. در مواردی که آلرژی غذایی شدید باشد و یا نسبت به آجیل و صدف حساسیت وجود داشته باشد برای برطرف شدن آن به زمان بیشتری نیاز است.
- آسم: حساسیت غذایی و آسم همزمان با هم ایجاد میشوند و باعث میشود که علائم حساسیت غذایی و آسم شدیدتر بروز پیدا کنند.
برای اطلاعات بیشتر: درمان آسم و آلرژی با کرمهای انگلی
نشانه های آلرژی غذایی
علائم حساسیت غذایی میتوانند قسمتهای مختلف بدن را به طور همزمان درگیر کند. از علائم رایج میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حالت تهوع و استفراغ (رفع حالت تهوع و استفراغ)
- راشهای پوستی و کهیر
- احساس خارش در گوش، گلو و دهان
- متورم شدن لبها، سقف دهان، زبان و اطراف چشمها
- عطسه کردن
- آنافیلاکسی
- شدت در علائم اگزما و آسم
- سرفه کردن و خس خس سینه
- آبریزش و گرفتگی بینی
- حساسیت غذایی و خارش پوست: راشهای پوستی موجب خارش پوست میشوند. راشهای پوستی اصلیترین و رایجترین علت آلرژی غذایی است که معمولا با خارش پوست همراه هستند. خارشهای شدید پوستی پس از مصرف مواد حساسیت زا نیز به وجود میآیند و موجب قرمزی و التهاب پوست میشوند.
- جوش های حساسیت غذایی نوزاد: آلرژی غذایی در نوزادان با نمایان شدن جوشهای ریز در صورت و بدن، بروز پیدا میکند. واکنش آلرژیک نسبت به یک ماده غذایی مانند شیرخشک با ظاهر شدن بثورات ریز در صورت و دستها نمایان میشود.
- سرفه و حساسیت غذایی: سرفه یکی دیگر از علائم مهم و اصلی حساسیت غذایی است. واکنش آلرژیک به یک ماده غذایی موجب سرفههای شدید میشود به طوری که بسیار آزاردهنده هستند. در برخی مواقع فردی که به بیماری مبتلا میشود که در نتیجه آن ریهها حساستر میشوند چنانچه آلرژی غذایی نیز داشته باشد سرفهها شدت بیشتری پیدا میکنند.
عدم تحمل غذا و سایر واکنش ها
عدم تحمل غذا نیز میتواند موجب ایجاد نشانه هایی مانند حالت تهوع، اسهال و استفراغ شود که در آلرژی غذایی بروز پیدا میکنند. با توجه به شدت عدم تحمل غذا ممکن است مصرف مقداری از غذا بدون علامت آلرژیک باشد. تشخیص عدم تحمل غذا به این دلیل دشوار است که ممکن است حساسیت به خود غذا نباشد بلکه به یکی از مواد تشکیل دهنده آن باشد.
تشخیص اشتباه در حساسیت غذایی به دلیل شرایط زیر اتفاق میافتد:
- نبود یک آنزیم که به هضم کامل غذا کمک کند: ممکن است آنزیمهایی که به هضم غذا کمک میکنند به اندازه کافی وجود نداشته باشند. برای نمونه هضم لاکتوز قند اصلی که در لبنیات وجود دارد برای افراد دشوار میشود اگر مقدار آنزیم لاکتاز ناکافی باشد. گاز اضافی، اسهال و نفخ از علائمی هستند که به دلیل عدم تحمل لاکتوز به وجود می آیند.
- مسمومیت غذایی: گاهی اوقات مسمومیت غذایی نیز دارای واکنشهایی مشابه با علائم آلرژی غذایی است. سم حاصل از تن ماهی و دیگر ماهیهای فاسد موجب بروز علائم آلرژیک میشود.
- حساسیت نسبت به افزودنیهای غذایی: واکنشهای گوارشی در برخی افراد با مصرف برخی مواد افزودنی ایجاد میشود. برای نمونه سولفیت موجود میوه خشک و کنسرو باعث حملات آسم میشود.
- مسمومیت هیستامین: ماهی خال مخالی و ماهی تن دارای مقدار زیادی هیستامین و باکتری است و عدم نگهداری درست از این ماهیها در یخچال میتواند واکنشهای آلرژیک را به دنبال داشته باشد.
- بیماری سلیاک: نام دیگر این بیماری آلرژی گلوتن است و واکنشهای آنافیلاکسی را موجب نمیشود و موجب بروز واکنشهایی همانند حساسیت غذایی نمیشود؛ اما عارضهای پیچیدهتر از آلرژی غذایی است. در این بیماری فرد توانایی هضم گلوتن موجود در ماکارونی، کلوچه، گندم و جو را ندارد. مبتلایان به بیماری سلیاک اگر مواد غذایی دارای گلوتن را مصرف کنند علائم آلرژی به سطح روده کوچک آسیب میزنند و جذب برخی مواد مغذی را دچار مشکل میکنند.
علت حساسیت غذایی
زمانی که فردی دچار آلرژی غذایی است دستگاه ایمنی دچار اشتباه میشود و یک ماده غذایی را برای بدن مضر میداند. برای پاسخ به این مشکل و با تحریک سلولها آنتی بادی ایمونوگلوبولین (IgE) E تولید میشود و به این ترتیب ماده غذایی حساسیت زا خنثی میشود. اگر یک بار دیگر این ماده غذایی به مقدار کم هم مصرف شود آنتی بادیها آن را حس کرده و با ارسال سیگنال به سیستم ایمنی بدن موجب آزاد شدن مواد شیمیایی و هیستامین در خون میشوند. آزاد شدن این مواد شیمیایی در خون موجب بروز علائم آلرژی میشوند.
عوارض آلرژی غذایی
حساسیت های غذایی در بیشتر موارد با عوارض بی خطری همراه هستند. البته گاهی نیز میتوانند موجب بروز علائم خطرناک شوند. شوک آنافیلاکسی یکی از واکنشهای مهم آلرژی غذایی است که میتواند تهدیدی برای جان انسان به شمار آید و منجر به مرگ شود. درماتیت آتوپیک که نوعی اگزما است یکی دیگر از عوارض آلرژی غذایی است. ایجاد حساسیتهای پوستی همانند اگزما از نشانههای درماتیت اتوپیک هستند.
راه های تشخیص آلرژی غذایی
پس از هر بار مصرف غذای محرک، علائم مشابهی بروز پیدا میکنند. سوالاتی که به پزشک برای تشخیص بهتر کمک می کنند عبارتند از:
- چقدر زمان میبرد تا واکنشهای آلرژیک ظاهر شوند؟
- چه مقدار ماده غذایی حساسیت زا مصرف کردهاید؟
- با خوردن آلرژن چه علائمی در شما به وجود میآیند و چه مدت طول میکشند؟
پزشک برای مطمئن شدن از وجود آلرژی از تستهایی استفاده میکند که به تشخیص و تایید آلرژی کمک میکنند. در مورد تستهای پوستی ایمونولوژیستها با قرار دادن مواد محرک روی پوست بازو و پشت دست ایجاد علائم الرژیکی مانند خارش پوست را مورد ارزیابی قرار میدهند.
برای تایید و تشخیص حساسیت غذایی، تست خونی نیز می تواند موثر باشد. تستهایی که میزان آنتی بادی های آلرژیک را در خون ارزیابی می کنند مانند تستهای خون جاذب رادیویی (RAST) و انواع تستهای ایمونولوژی برای تشخیص حساسیت غذایی موثر هستند.
تست حساسیت غذایی کودکان
با تزریق مواد آلرژن به زیر پوست کودک و بررسی واکنش های آلرژیک، پزشک حساسیت غذایی کودک را تشخیص میدهد. در این تست پس از این که تزریق انجام شد پزشک پس از ۲۰ دقیقه به بررسی واکنشهای آلرژیک کودک نسبت به مواد محرک میپردازد.
برگه تفسیر آزمایش آلرژی غذایی
آزمایشهایی که برای تشخیص آلرژی غذایی انجام میشوند از جمله تستهای ایمونولوژی و تستهای خونی از جمله تستهای تخصصی هستند که صرفا باید توسط متخصص ایمونولوژیست مورد بررسی قرار بگیرند. با تفسیر این آزمایشها پزشک از داشتن یا نداشتن آلرژی غذایی مطمئن میشود. به این ترتیب بهترین روش های مراقبتی و درمانی به بیمار ارائه میشود.
راه های درمان آلرژی غذایی
این نکته حائز اهمیت است که آلرژی غذایی از عارضه هایی است که درمان قطعی ندارد و برای مدیریت آن باید از مصرف ماده غذایی محرک جلوگیری شود. برای مواجهه با آلرژن استفاده از داروهای ضد حساسیت میتواند در کاهش عوارض آن موثر باشد.
درمان های دارویی
پس از بروز علائم آلرژی باید از داروهای اتوانژکتورهای اپی نفرین استفاده کرد این داروها از جمله درمانهای اورژانسی هستند. برای پیشگیری از شدت واکنشهای آلرژیک مانند آنافیلاکسی، خارش و احتقان مصرف اپی نفرین و آنتی هیستامینها موثر هستند. به علاوه کورتیکواستروئیدها در صورتی که علائم آلرژی شدید باشند موجب کاهش تورم میشوند.
درمان خانگی
برای درمان خانگی باید لیستی از موادغذایی محرک تهیه کرد تا با عدم مصرف آنها از بروز واکنشهای آلرژیک جلوگیری شود. همچنین مصرف مکملهای هیدروکلریک موجب تامین اسید معده به اندازه کافی میشود و همین موضوع مانع از واکنشهای شدید ایمنی میشود. در ضمن مصرف ویتامین سی دستگاه ایمنی را تقویت کرده و از شدت علائم آلرژی غذایی جلوگیری میکند.
درمان آلرژی غذایی با طب سنتی
در طب سنتی نیز چند گزینه برای درمان آلرژی غذایی وجود دارد. یکی از گزینهها برای کاهش بروز علائم ایمنی مصرف روغن کرچک است که با ایجاد پوششی در سطح معده به درمان این عارضه کمک میکند. یکی دیگر از توصیههای طب سنتی مصرف روغن بذر کتان به همراه اسیدپانتوتنیک است که با افزایش قدرت سیستم ایمنی از ایحاد واکنش های آلرژیک جلوگیری میکند. طب سوزنی نیز راهکار دیگری است که در طب سنتی برای مدیریت حساسیت غذایی توصیه میشود.
درمان کهیر ناشی از حساسیت غذایی
برای درمان کهیرهای پوستی که به دلیل حساسیت غذایی ایجاد میشوند علاوه بر درمانهای دارویی، روش های سنتی و خانگی نیز وجود دارند. کورتیکواستروئیدها و آنتی آلرژنها از جمله درمانهای دارویی موضعی هستند. افرادی که به دلیل آلرژی غذایی دچار کهیر پوستی میشوند با تغییر رژیم غذایی خود و عدم مصرف مواد غذایی آلرژن میتوانند به کاهش علائم آلرژیک کمک کنند.
چه غذاهایی برای درمان آلرژی در کودکان مفید هستند؟
مصرف غذاهایی که مواد ضد التهابی دارند درمان آلرژی غذایی را در کودکان سرعت میبخشد. با توجه به کودک و نوع آلرژی مشورت با متخصص تغذیه برای تدوین برنامه غدایی مناسب اهمیت پیدا میکند. در ادامه به چند نمونه از میوهها و سبزیجات ضد آلرژی و کم آلرژی اشاره میکنیم:
میوهها و سبزیجات ضد آلرژی
- پرتقال، توت سیاه، توت فرنگی و نوعی سیب از میوه های ضد حساسیت و حاوی مقدار زیادی ویتامین C هستند.
- در کلم، اسفناج و کاهو مواد ضد التهابی مانند کوئرستین وجود دارد.
ماهی های چرب
- اسیدهای چرب امگا ۳ به کاهش علائم حساسیت غذایی کمک میکنند. این ماده در ماهیهای چرب مانند ماهی سردآبی وجود دارد.
زغال آخته
- فیبر و مواد ضد التهابی موجود در زغالآخته در درمان آلرژی غذایی موثر هستند.
میوه ها و سبزیجاتی که آلرژی کمتری ایجاد میکنند
- هلو، خیار و کدو حلوایی از مواد غذایی هستند که در موارد بسیار نادر حساسیت ایجاد میکنند.
حبوباتی که به ندرت حساسیت زا هستند
- لوبیا سفید و عدس از حبوبات کم آلرژن هستند که با خوردن آنها به ندرت حساسیت ایجاد میشود.
خردل
یکی از مواد غذایی ضد آلرژی خردل است که در بهبود علائم آلرژی موثر است.
نحوه درمان آلرژی به ادویه جات
واکنش سیستم ایمنی نسبت به ادویه های غذایی، باعث ایجاد حساسیت نسبت به آنها میشود. برای کاهش آلرژی نسبت به ادویههای غذایی رعایت نکات زیر میتواند مفید باشد:
| موارد | توضیحات |
| مشورت با پزشک | افرادی که فکر میکنند حساسیت به ادویهجات دارند برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کنند تا با استفاده از آزمایشها و تستهای آلرژیک وضعیت حساسیت غذایی مراجعه کننده مشخص شود. |
| اجتناب از ادویهها | حساسیت به یک ادویه با حذف آن از برنامه غذایی کاهش پیدا میکند و چنانچه نسبت به چند ادویه آلرژی غذایی وجود دارد دوری کردن از آنها موجب بهبود علائم آلرژی میشود. |
| توجه کردن به برچسب مواد غذایی | در زمان خرید مواد غذایی توجه کردن به برچسب آنها بسیار مهم است؛ زیرا مطمئن میشوید که ادویه حساسیت زا در ترکیب مواد غذایی وجود دارد یا نه. |
| آشپزی در خانه | زمانی که غذایی در خانه تهیه میشود از ادویههایی که آلرژی زا هستند در تهیه آن استفاده نمیشود و به این ترتیب کنترل بهتری روی ادویهجات مصرفی صورت میگیرد. |
| مشورت با متخصص تغذیه | مشورت با متخصص تغدیه در تدوین برنامه غذایی مناسب با توجه به ادویههای حساسیت زا بسیار مفید است و پزشک در مورد جایگزینهای مناسب شما را راهنمایی میکند. |
راه های پیشگیری از حساسیت غذایی
موثرترین روش برای جلوگیری از آلرژی غذایی، تشخیص مواد آلرژن و حساسیت های زا و پرهیز از خوردن آنها است. افرادی که حساسیتهای غذایی دارند از طریق مشورت با پزشک میتوانند غذاهای حساسیت زا را از رژیم غذایی خود حذف کنند و به این ترتیب میتوانند از بروز واکنشهای ایمنی شدید جلوگیری کنند. اگر در دوران نوزادی فردی در مواجهه با مواد حساسیت زا قرار بگیرد اقدامی پیشگیرانه در کاهش علائم آلرژیک به شمار میآید. قرار گرفتن تدریجی نوزادان پرخطر در معرض مواد آلرژی موجب کاهش حساسیت آنها در آینده میشود.
برای درمان آلرژی غذایی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
آلرژی غذایی میتواند جان انسان را به خطر بیاندازد و منجر به مرگ او شود؛ بنابراین شناسایی مواد آلرژن و اجتناب از مصرف آنها در کاهش شدت علائم آلرژیک اهمیت فراوانی دارد. برای تشخیص الگوهای حساسیتی خود مراجعه به ایمونولوژیست با پزشک آسم و آلرژی در مدیریت و کنترل حساسیت غذایی موثر است.
همچنین بخوانید : درمان آسم و آلرژی با کرمهای انگلی
چه زمانی به متخصص آلرژی مراجعه کنیم؟
اگر پس از خوردن غذا واکنشهای شدید آلرژیک در شما به وجود آمد حتما به متخصص آلرژی مراجعه کنید. این واکنشها شامل موارد زیر میشوند:
- مسدود شدن مسیر تنفس
- شوک همراه با کاهش شدید فشار خون
- افزایش سرعت نبض
- سبکی سر و داشتن سرگیجه
آیا آلرژی غذایی کشنده است؟
بروز علائم حساسیت غذایی در برخی مواقع چنان شدید است و موجب شوک آنافیلاکسی میشود و در صورتی که به موقع به پزشک مراجعه نشود و اقدامات اورژانسی انجام شود میتواند جان انسان را به خطر بیندازد و منجر به مرگ او شود.
