بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
آلزایمر بیماری است که موجب تحلیل سلول های مغز می شود. بی اختیاری ادرار و کاهش حافظه و عدم تمرکز از علائم آلزایمر هستند و شانس زندگی بیماران به شدت این بیماری بستگی دارد. بیماری آلزایمر اغلب در بالای ۶۰ سال اتفاق می افتد و اگر در سنین پایین رخ بدهد آلزایمر زودرس اتفاق افتاده است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم آلزایمر در مراحل مختلف این بیماری، عوامل خطر، روش های تشخیص و درمان این بیماری تا پایان مقاله ما را همراهی کنید.
| خلاصه تیتر ها | خلاصه توضیحات |
| سن شیوع بیماری | در سنین بالای ۶۰ الی ۶۵ سال |
| نشانه های اولیه آلزایمر |
|
| علائم آلزایمر خفیف |
|
| علائم آلزایمر حاد |
|
| عوامل موثر در ابتلا به آلزایمر |
|
| تست ها و آزمایش ها برای تشخیص |
|
درمان |
|
بهترین قرص خواب و آرام بخش برای بیماران |
|
داروی گیاهی و ادویه ضد آلزایمر |
|
آلزایمر چیست؟
سلول های عصبی یا نورون‌های مغز در حدود ۱۰۰ میلیارد سلول هستند که به سلول های دیگر متصل هستند. هر گروه از نورون ها دارای وظایفی هستند برای نمونه برخی از آن ها در فکر کردن، یادگیری و حافظه نقش دارند و برخی دیگر مسئول بویایی، شنیدن و دیدن هستند. سلول های عصبی همانند کارخانه های کوچکی هستند که پس از دریافت منابع و تولید محصول، پسمان ها را دور می ریزند. این کارخانه های کوچک که به دیگر سلول ها اتصال دارند حاوی اطلاعات هستند و برای این که بتوانند عملکرد درستی داشته باشند به اکسیژن کافی نیاز دارند.
دانشمندان معتقدند که بیماری آلزایمر از عملکرد صحیح نورون های مغز جلوگیری می کند. البته مکانی که این نورون ها دچار اختلال شده‌اند برای دانشمندان ناشناخته است. با پیشرفت آلزایمر بیمار نمی تواند کارهای روزمره خود را انجام دهد و در نهایت بیمار جان خود را از دست می دهد.
علائم شروع آلزایمر
زوال عقل موجب ناتوانی در انجام فعالیت های عادی می شود و یکی از مهم ترین عواملی که موجب زوال عقل (اختلال در حافظه و عدم تشخیص موقعیت) می شود بیماری آلزایمر است. ۶۰ تا ۸۰ درصد افرادی که دچار زوال عقل شدند مبتلا به بیماری آلزایمر بوده اند. اغلب نشانه های آلزایمر از ۶۰ سالگی شروع به بروز می کند؛ اما گاهی دیده می شود که افراد ۳۰ الی ۴۰ ساله نیز به آلزایمر مبتلا می شوند که آلزایمر زودرس گفته می شود. در بین بیماران آلزایمر ۵ درصد جوانانی هستند که دچار آلزایمر زودرس شده اند. طبق آمار ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۳ در حدود ۶.۸ درصد افراد به بیماری زوال عقل مبتلا شده‌اند و ۲ درصد یعنی ۵ میلیون نفر از بیماری آلزایمر رنج می بردند. انتظار می رود که تا سال ۲۰۵۰ تعداد مبتلایان به زوال عقل ۲ برابر شوند.
نشانه های اولیه و هشدار دهنده آلزایمر
- فراموش کردن اتفاقات اخیر و گفتگوها
- عدم توانایی در انجام کارهای روزمره
- از یاد بردن نام مکان ها و اشیاء
- از یاد بردن کلمه ها در هنگام صحبت کردن
- پرسیدن سوالات تکراری
- عدم توانایی در حل مشکلات
- عدم تعادل و بالانس
بیماری آلزایمر در صورتی که شدید نباشد معمولا دارای نشانه های زیر است:
- از دست دادن حافظه و عدم توانایی در انجام امور روزمره
- تصمیمات اشتباه به دلیل قضاوت های نادرست
- نداشتن ابتکار عمل
- از یاد بردن تاریخ و مکانی که در آن حضور دارد.
- صرف زمان زیاد برای انجام امور عادی
- از یاد بردن اطلاعات و پرسیدن سوالات تکراری
بیماری آلزایمر پیش رونده است و به تدریج بدتر می شود. در مراحل حاد، این بیماری دارای نشانه های زیر است:
- عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران
- کاهش وزن
- بروز نشانه های تشنج
- ایجاد عفونت های پوستی
- قورت دادن آب دهان به سختی
- تولید اصواتی مانند آه کشیدن و ناله کردن
- زیاد خوابیدن
- بی اختیاری ادرار و مدفوع : بی اختیاری ادرار و مدفوع یکی از نشانه های ابتلا به آلزایمر است. این بیماری به تدریج پیشرفت و موجب کوچک شدن مغز می شود. در مراحل متوسط و شدید آلزایمر، بیماری روی دفع و کنترل ادرار و مدفوع تاثیر منفی می گذارد.
البته زوال عقل موجب بی اختیاری ادرار در سنین بالا می شود. در این شرایط بیماران می توانند از پوشک یا بگ های نگهدارنده استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: علت و علائم بی اختیاری ادرار
چه عواملی در ابتلا به آلزایمر موثر هستند؟
عوامل متعددی در ابتلا به آلزایمر نقش دارند. این عوامل عبارتند از:
۱. سن و جنسیت
یکی از مهم ترین عوامل بالا رفتن سن است. برای نمونه از ۱۰۰۰۰ نفر که بین ۶۵ تا ۷۴ سال سن دارند ۲ نفر به آلزایمر مبتلا می شود در حالی که اگر همین ۱۰۰۰۰ نفر بیشتر از ۸۵ سال سن داشته باشند ۳۷ نفر از آن‌ها به آلزایمر مبتلا می‌شوند. درصد ابتلای زنان و مردان به آلزایمر اندکی تفاوت دارد و زنانی که دچار این بیماری می شوند در مقایسه با مردان شانس زندگی بیشتری دارند.
۲. ژنتیک
افرادی که سابقه آلزایمر در اقوام درجه ۱ آن ها وجود دارد بیشتر از دیگران ممکن است به آلزایمر مبتلا شوند. هرچند جهش ژنتیکی در ابتلا به این بیماری تاثیر گذار است؛ اما این موضوع علت ابتلای ۱ درصد از بیماران به آلزایمر است.
۳. سندروم داون
افرادی که دچار سندروم داون هستند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آلزایمر هستند. همچنین ابتلا به این بیماری در مبتلایان به سندروم داون ۱۰ تا ۲۰ سال زودتر خود را نشان می دهد.
۴. بیماری اختلال شناختی خفیف (MCI)
اختلال شناختی خفیف، حافظه و مهارت های فکری را دچار اختلال می کند هرچند این عارضه روی عملکرد روزانه اثری ندارد؛ اما خطر آلزایمر و زوال عقل را افزایش می دهد.
۵. ضربه به سر
ضربه به سر می‌تواند درصد ابتلا به آلزایمر را افزایش دهد.
۶. خواب نامنظم
نتیجه مطالعات نشان می‌دهد، افرادی که خواب نامنظم دارند و یا دچار مشکلات خواب مانند بی خوابی هستند بیشتر در معرض ابتلا به آلزایمر قرار می گیرند.
۷. عوامل افزایش دهنده بیماری قلبی
پژوهش ها نشان می دهند برخی از عواملی که خطر بیماری های قلبی را افزایش می دهند در ابتلا به آلزایمر نیز موثر هستند. استعمال دخانیات، نداشتن تحرک، ورزش نکردن، اضافه وزن، کلسترول، دیابت نوع ۲ و فشار خون بالا از عواملی هستند که سلامت قلب را به خطر می اندازند و ریسک ابتلا به آلزایمر را نیز افزایش می دهند. ورزش کردن، مصرف میوه و سبزیجات و به طور کلی رژیم غذایی سالم خطر آلزایمر را کاهش می دهد.
آلزایمر در جوانی به چه علتی اتفاق می افتد؟
علت ابتلا به آلزایمر در سنین جوانی برای متخصصان ناشناخته است. جهش در ژن‌های PSEN1، APP یا PSEN2 معمولا علت ابتلا به آلزایمر در سنین جوانی است و امکان انتقال آن به دیگر اعضای خانواده نیز وجود دارد.
تشخیص آلزایمر
سابقه بیماری، علائم آلزایمر و احتمال دیگر بیماری های مغزی توسط متخصصان مغز و اعصاب برای تشخیص آلزایمر مورد بررسی قرار می گیرند. در ادامه انواع تست ها و آزمایش ها برای تشخیص آلزایمر بیان می شوند:
- گزارش بیمار از بیماری آلزایمر : شرح و توضیح علائم بیماری توسط بیمار یکی از مهم ترین عوامل برای تشخیص این بیماری است. همچنین اطلاعات کارهای روزمره بیمار از اعضای خانواده و افرادی که با بیمار زندگی می کنند.
- آزمایش و عکسبرداری : برای تشخیص دقیق بیماری زوال عقل و نشانه های آن و حذف بیماری های مشابه عکسبرداری از مغز بسیار کمک می کند. برای تشخیص این بیماری ابزارهایی با دقت زیاد طراحی شده اند.
- آزمایش های فیزیکی و عصبی : تست هایی مانند تعادل سنجی و بالانس، تست بینایی و شنوایی، عکس العمل، راه رفتن در اتاق که برای بررسی سلامت عصبی انجام می شوند به تشخیص آلزایمر کمک می کنند.
- آزمایش های پزشکی دمانس : آزمایش های پزشکی برای بررسی دقیق تر مهارت های تفکر و حافظه توسط پزشک برای تشخیص بهتر بیماری آلزایمر تجویز می شوند.
- تصویربرداری مغزی : در بیماری هایی مانند تومور مغزی، سکته مغزی و آلزایمر برای تشخیص مشکلات و ناهنجاری های مغزی از تصویربرداری مغزی استفاده می شود.
انواع تصویربرداری های مغزی
آزمایش MRI
در شرایط خاص و برای حذف دیگر بیماری ها از آزمایش MRI استفاده می شود که با استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی صورت می گیرد. در مدت ۳۰ دقیقه الی ۱ ساعت این آزمایش انجام می شود.
تصویربرداری CT
برای حذف عارضه های تومور، سکته و دیگر آسیب های مغزی از تکنولوژی اشعه ایکس استفاده می شود که به عنوان تصویربرداری سی تی اسکن شناخته می شود.
تصویربرداری PET
این تصویربرداری به سه شیوه انجام می شود و با تزریق یک ماده رادیواکتیو ضعیف در خون ویژگی های خاصی از مغز نشان داده می شود.
روش تصویربرداری FDG
این روش برای تشخیص آلزایمر و دیگر بیماری های مغزی مورد استفاده قرار می گیرد و نشان دهنده نورون هایی است که به اندازه کافی تغذیه نشده اند و الگوی تغییر متابولیسم نورون ها مشخص می شود.
روش تصویربرداری آمیلوئید
برای اندازه‌گیری رسوبات آمیلوئید از این روش استفاده می شود همچنین در تحقیقات پزشکی نیز کاربرد دارد. این روش در مورد بیمارانی با نشانه های اولیه زوال عقل و بیماران غیر معمولی کارآیی دارد.
آزمایش Tau
این روش که در پژوهش ها کاربرد دارد برای اندازه گیری بار نوروفیبریلای مورد استفاده قرار می گیرد. آزمایش هایی که نشان دهنده شواهد بیولوژیکی بیماری در مغز باشند در تشخیص بهتر و زودهنگام بسیار مفید هستند.
درمان بیماری آلزایمر
داروهایی که برای آلزایمر تجویز می شوند موجب کند شدن روند تغییرات حافظه و تغییرات شناختی می شوند. این داروها به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- مهار کننده های کولین استراز: این داروها موجب تقویت ارتباط سلولی نورون ها می شوند. در واقع آلزایمر موجب تضعیف پیام رسان های شیمیایی می شود و مهارکننده های کولین استراز باعث تقویت این پیام رسان ها می شوند. همچنین بهبود نشانه های عصب شناسی مانند افسردگی و هیجان از جمله فواید این داروها هستند. دونپزیل (آریسیپت)، ریواستیگمین (اگزلون) و گلاتامین (رازادین) از مهارکننده های کولین استراز‌هایی هستند که معمولا برای بیماران تجویز می شوند.
| اسم دارو | تصویر |
| دونپزیل (آریسیپت) |  |
| ریواستیگمین (اگزلون) |  |
| گلاتامین (رازادین) |  |
| ممانتین (نامندا) |  |
| داروی هوپرزین ای |  |
۲. ممانتین (نامندا): این بیماری با اثرگذاری روی شبکه های ارتباطی نورون ها از پیشرفت علائم آلزایمر متوسط و شدید جلوگیری می کند. بیماران آلزایمر معمولا این دارو را با مهارکننده های کولین استراز مصرف می کنند. با مصرف ممانتین در موارد نادر سرگیجه و آشفتگی ایجاد می شود.
برخی داروهای ضد افسردگی : برخی داروهای افسردگی نشانه های رفتاری و علائم آلزایمر را کاهش می دهند و در برخی موارد نوروبیون خوراکی برای درمان آلزایمر توصیه می شود.
بیشتر بخوانید: انواع داروهای ضد افسردگی
بهترین قرص خواب و آرامبخش برای بیماران آلزایمر
ملاتونین و کلونازپازم داروهای اصلی هستند. ملاتونین معمولا برای بیماری زوال عقل تجویز می شود؛ زیرا کلونازپام ممکن است باعث تشدید نشانه های زوال عقل شود و باعث خواب آلودگی بیمار در طول روز شود.
درباره تاثیر خواب در حافظه بیشتر بخوانید
داروی گیاهی و ادویه ضد آلزایمر
برخی داروهای گیاهی برای درمان آلزایمر مفید هستند و معمولا مورد استفاده قرار می گیرند. این داروها عبارتند از:
- یکی از داروهای گیاهی مفید برای درمان کمکی و تکمیلی بیماری آلزایمر جینکوبیلوبا است.
- مصرف داروی هوپرزین ای روند ابتلا با آلزایمر را مهار می کند.
- یکی دیگر از داروهایی مفید و موثر برای درمان آلزایمر، مریم گلی است.
- ادویه زردچوبه نیز ضد آلزایمر است. کورکورانه ماده مفید موجود در ادویه زردچوبه است که با تقویت حافظه از زوال عقل جلوگیری می کند؛ بنابراین برای جلوگیری از زوال عقل، فراموشی، دمانس و آلزایمر زردچوبه نقش قراوانی دارد.
- استفاده از گل رز محمدی یکی از درمان های بیماری آلزایمر است. مصرف این گل خوشبو در کنار چای، ماست و دیگر مواد غذایی می تواند به بهبود نشانه های آلزایمر کمک کند؛ بنابراین سعی کنید استفاده از گل محمدی را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
درباره دیگر راه های درمان آلزایمر بیشتر بخوانید
مواد غذایی مضر در آلزایمر
فراموشی وعده های غذایی، علاقه نداشتن به آشپزی و رژیم غذایی نامناسب از جمله تاثیرات منفی بیماری آلزایمر هستند.همچنین مبتلایان به آلزایمر ممکن است به دلیل مصرف کم آب دچار یبوست شوند.
نوشابه، چیپس، نان های از قبل بسته بندی شده، گوشت سرخ شده و تنقلات شور خطر آلزایمر را افزایش می دهند و به جای این مواد غذایی بهتر است.
مواد غذایی مفید در آلزایمر
- سبزیجات دارای برگ سبز
- ماهی
- آجیل و خشکبار
- انواع توت
- لوبیا و انواع حبوبات پروتئین دار
- مرغ
- گوشت سفید
- موز،کلم بروکلی ، گل کلم
مصرف شوند که در پیشگیری از علائم آلزایمر مفید هستند.
بیشتر بخوانید: کدام مواد غذایی بیشترین پروتئین را دارند
راه های پیشگیری
داروهای گیاهی، ویتامین ها و مکمل های فراوانی وجود دارند که از آلزایمر و علائم آن جلوگیری می کنند و موجب سلامت روان می شوند. البته نتایج تحقیقات در مورد این داروها متفاوت هستند. در ادامه به برخی از نتایج تحقیقات میپردازیم:
۱. مصرف امگا ۳
امگا۳ ماده ای یکی از ترکیبات موجود در ماهی است و ابتلا به زوال عقل را کاهش می دهد. هرچند مطالعات حاکی از آن است که برای درمان آلزایمر تاثیری ندارد.
۲. ویتامین E
تاثیر ویتامین E برای درمان آلزایمر هنوز اثبات نشده است؛ اما از پیشرفت بیماری جلوگیری می کند و از ایجاد آلزایمر در سالمندان جلوگیری می کند.
۳. سبک زندگی سالم
- ورزش روزانه
ورزش از جمله پیاده روی موجب تقویت عضلات، مفصل ها و سلامت قلب می شود. خواب راحت و جلوگیری از یبوست یکی دیگر از دیگر فواید ورزش کردن است. استفاده از دوچرخه ثابت جایگزین مناسبی برای افرادی است که نمی توانند پیاده روی کنند.
- تغذیه مناسب
بیمار باید به اندازه کافی آب بنوشد و مایعاتی که و از نوشیدن مایعات حاوی کافئین خودداری کند؛ زیرا خواب بیماران را دچار اختلال می کند. به دلیل این که غذا خوردن برای بیماران دشوار است توصیه می شود نوشیدنی های پر کالری و پر انرژی بنوشند.
بیشتر بخوانید: علت لرزش دست و راه های درمان آن
۴. فعالیت های اجتماعی
مشارکت ها و فعالیت های اجتماعی از توانایی های مبتلایان به آلزایمر محافظت می کند. خواندن کتاب، باغبانی و شرکت در مراسم های اجتماعی کیفیت زندگی بیماران آلزایمر را ارتقا می دهد.
۵. قرص ویاگرا آلزایمر
شاید تعجب کنید که استفاده از قرص ویاگرا آلزایمر یا سیلدنافیل باعث می شود که فرد کم‌تر در معرض ابتلا به آلزایمر قرار بگیرد. این قرص با تحریک و رشد سلول های مغزی خطر زوال عقل و آلزایمر را کم تر می کند.
همچنین تحقیقاتی نیز درحال انجام است که تاثیر مثبت قرص سیلدنافیل برای درمان آلزایمر را نشان می دهد. البته برای رسیدن به نتیجه قطعی به تحقیقات بیشتری نیاز هست. این قرص برای تقویت حافظه نیز مفید است.
۶. حمایت و پشتیبانی از بیمار
از علائم آلزایمر به احساسات مختلفی از جمله سردرگمی، ترس، ناراحتی، افسردگی، خستگی، عدم اطمینان و عصبانیت را تجربه کنند. حمایت و پشتیبانی از بیماران مبتلا به آلزایمر در کاهش احساسات منفی و بهبود کیفیت زندگی آن ها بسیار موثر است.
مدیریت بیماران آلزایمری
سازگاری محیط زندگی با بیمار آلزایمر بخش مهمی از مدیریت این بیماری را تشکیل می دهد. کاهش مسئولیت هایی که نیاز به حافظه دارند همچنین تقویت حافظه بیمار زندگی را برای او آسان تر می کند؛ بنابراین فراهم کردن شرایط مورد نیاز بیمار و حمایت از او از نکات مهمی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند. برخی نکات برای مدیریت بیماری . علائم آلزایمر عبارتند از:
- قرار دادن کلیدها، گوشی همراه، کیف پول و دیگر وسایل مهم در مکانی مشخص برای جلوگیری از گم شدن آن ها
- قرار دادن داروهای بیمار در جای مناسب و تهیه چک لیست برای مصرف داروها
- استفاده از تلفن همراه که مجهز به مکان نما یا (GPS) باشد همچنین ذخیره کردن شماره تلفن افراد مهم در حافظه گوشی بیمار
- گرفتن ویزیت پزشک در ساعت و روز مشخص
- استفاده از ماژیک و تخته سیاه برای یادداشت کردن کارهای روزمره
- حذف کردن مبلمان و وسایل اضافی از محیط زندگی بیمار
- قرار دادن نرده در حمام، سرویس بهداشتی و راه پله
- ممکن است تصویر بیمار آلزایمری در آیینه برای او خوشایند نباشد؛ بنابراین از نصب آیینه در خانه خودداری کنید.
- مدارک شناسایی و دستبند پزشکی باید همیشه همراه بیمار باشند.
با افراد آلزایمری چگونه رفتار کنیم؟
باید در مورد این بیماری آگاهی خود را افزایش دهید. قوانین خانه باید بدون تغییر و ساده باشند. محیط خانه را آرام و ایمن نگه دارید. صبور بودن، پرخاشگری نکردن، مهربان بودن و بدرفتاری نکردن با بیمار مبتلا به آلزایمر اهمیت دارد. بیمار نباید در خانه تنها بماند و در زمان هایی که نمی توانید در خانه باشید یک پرستار استخدام کنید.
مراحل پایانی آلزایمر
در مراحل پایانی بیماری، آلزایمر شدت پیدا می کند و بیمار نمی تواند در برقراری ارتباط کلامی و مراقبت از خود ناتوان است و نقش،ارتباط غیر کلامی بیشتر مشخص می شود.
در بیماری آلزایمر به تدریج و با پیشرفت بیماری، نورون های آسیب دیده می میرند و با از بین رفتن اتصالات بین سلول ها، مغز به تدریج تحلیل می رود. به این پدیده آتروفی مغز گفته می شود.
در مراحل پایانی زوال عقل، بیمار نمی تواند به تنهایی حرکت کند، قدرت صحبت کردن را از دست می دهد و در غذاخوردن و بلع غذا دچار مشکل می شود. اگر این بیماری به طور صحیح درمان نشود با گذشت زمان شدت پیدا می کند و در نهایت منجر به مرگ بیمار می شود. مرگ ناشی از آلزایمر در افراد مختلف، متفاوت است؛ اما دارای یک الگوی اساسی است. این بیماران به تدریج توانایی لازم برای خوردن نوشیدن و کنترل و دفع ادرار و مدفوع را از دست می دهند و پس از مدتی جان خود را از دست می دهند.
توهم احساسی است که در دنیای واقعی محرکی برای آن وجود ندارد. برای نمونه بیمار آلزایمر ممکن است ادعا کند صدایی را می شنود که دیگران نمی شنوند یا چیزی را می بیند که دیگران نمی بینند؛ بنابراین ممکن است مبتلایان به آلزایمر دچار توهم باشند. البته در مراحل پیشرفته بیماری توهم دیده می شود.
