آیا امواج گوشی موبایل سرطان زا است

دلایل علمی کافی برای سرطان زا بودن امواج گوشی تا به الان وجود نداشته، اما بعضی از تحقیقات بیانگر این هستند که احتمالا ارتباطی مابین استفاده مداوم و زیاد از تلفن همراه و بالا رفتن خطر ابتلا به انواع سرطان وجود دارد. گوشی موبایل با ارسال امواج فرکانس رادیویی (امواج آر اف) کار میکند. برای بسیاری از مردم سلامت استفاده از گوشی همراه و آسیب ها و مضراتی که میتواند داشته باشد مورد بحث و سوال قرار دارد به همین علت از همان ابتدا پژوهش ها برای بررسی ایمنی و معایب و مضرات احتمالی گوشی موبایل و تاثیر موبایل بر سرطان و سلامت بدن انسان شروع شد.

نگرانی اصلی برخی افراد، تاثیر گوشی همراه بر افزایش احتمال تومورهای مغزی یا انواع تومور های دیگر ناحیه سر و گردن بود چرا که این دو ناحیه از بدن در هنگام صحبت کردن با تلفن همراه، در تماس نزدیک با آن قرار دارند و بیشتر از همه در معرض امواج گوشی هستند.

گوشی موبایل چه امواجی ساطع می کند؟

تلفن های همراه برای برقراری ارتباط، سیگنال هایی به دکل های تلفن نزدیک به خود میفرستند و سیگنال های آنها را نیز دریافت میکنند. این امواج از نوع آر اف یا فرکانس رادیویی هستند. این نوع موج، نوعی انرژی در طیف الکترومغناطیس است که در این طیف بین امواج رادیویی و امواج مایکرو قرار میگیرد. امواج فرکانس رادیویی همانند امواج مایکرو، امواج رادیویی اف ام، نور مرئی و حرارت در واقع نوعی تابش یا تشعشع غیر یونیزه کننده هستند و انرژی کافی برای آسیب زدن مستقیم به ساختار دی ان ای داخل سلول های بدن ما ندارند.
امواج فرکانس رادیویی با امواج قویتر یونیزه کننده مانند پرتوهای ایکس (اشعه ایکس)، پرتوهای گاما و پرتوهای فرابنفش تفاوت دارند. تشعشع های یونیزه کننده میتواند پیوندهای شیمیایی در دی ان ای (DNA) سلولها را از هم باز کنند و منجر به جهش در سلول ها و سرطان شوند.

همچنین بخوانید : آیا استفاده از مواد ضد تعریق باعث سرطان می شود

طیف امواج الکترومغناطیس گسترده است، از فرکانس های بسیار پایین مانند فرکانس خطوط برق تا فرکانس های بسیار قوی مانند اشعه ایکس و گاما. یعنی امواج الکترومغناطیس میتوانند تابش یونیزه کننده داشته باشند یا نداشته باشند امواج فرکانس رادیویی در رده های خیلی بالا میتواند بافت های بدن را گرم کند اما میزان انرژی که توسط تلفن همراه ساطع میشود بسیار کمتر است و برای افزایش دمای داخل بدن کافی نیست.

مقدار تشعشع دریافتی هنگام صحبت کردن با گوشی

همان طور که گفته شد این تشعشع از نوع غیر یونیزه کننده است همانند پرتوی نور مرئی، اما در پاسخ به این سوال که هنگام صحبت کردن با گوشی چقدر انرژی از امواج فرکانس رادیویی با شما برخورد میکند، باید بدانید چند عامل مهم است:

1. مدت زمانی که در حال صحبت کردن هستید.
2. این که آیا گوشی را نزدیک به سر خود گرفته اید یا از هندزفری استفاده می کنید. هر چه گوشی تلفن از شما دورتر باشد کمتر تحت تابش امواج آن قرار میگیرید.
3. فاصله و مسیر تا نزدیکترین دکل مخابراتی. گوشی های همراه طوری تنظیم شده اند که برای حفظ باتری، کمترین میزان انرژی را استفاده کنند بنابراین هر چه از دکل دریافت کننده و ارسال کننده سیگنال دورتر باشید، گوشی باید انرژی بیشتری برای دریافت و ارسال سیگنال خوب صرف کند.
4. میزان ترافیک سیگنال در ناحیه ای که قرار دارید. هر چه ترافیک بالاتری بین امواج باشد یعنی افراد بیشتری در حال استفاده از گوشی موبایل خود برای صحبت کردن باشند، انرژی بیشتری برای گرفتن سیگنال خوب لازم است.
5. مدل گوشی که استفاده می کنید هم مهم است. گوشی های مختلف در میزان انرژی مصرفی و ارسالی کمی متفاوت عمل می کنند.

آیا گوشی موبایل باعث ایجاد تومور و سرطان می شود؟

تعدادی پژوهش به ارتباط بین سرطان و استفاده از گوشی همراه پرداخته اند. محققان از دو نوع پژوهش در این زمینه استفاده میکنند تا این قضیه را بررسی کنند:

• پژوهش هایی که در آزمایشگاه بر روی حیوانات آزمایشگاهی یا بافتهای سلولی صورت میگیرند.
• پژوهش هایی که به بررسی وضعیت گروهی از افرادی که تحت تاثیر گوشی موبایل بوده یا نبوده اند می پردازند.

در بیشتر موارد، هیچ یک از دو نوع پژوهش نامبرده، به تنهایی نتوانسته اند شواهد کافی از سرطان زا بودن گوشی موبایل نشان دهند بنابراین پژوهشگران معمولا هر دو نوع پژوهش آزمایشگاهی و انسانی را انجام میدهند. در اینجا به خلاصه ای از برخی از پژوهش های بزرگی که به این موضوع پرداخته اند اشاره میکنیم. هر چند یک پژوهش بازبینی از همه پژوهش هایی که تا کنون صورت گرفته است، انجام نشده است.

تحقیقات آزمایشگاهی تاثیر موبایل بر سرطان

در بررسی های آزمایشگاهی مشخص شده است انرژی امواج فرکانس رادیویی یا آر اف برای آسیب رساندن به دی ان ای یا داغ کردن بافت های بدن کافی نیست. به همین دلیل مشخص نیست چگونه ممکن است که گوشی موبایل بتواند سرطان ایجاد کند برخی پژوهش ها نشان میدهند افزایش احتمال تشکیل برخی انواع تومور در آزمایش های حیوانی بر روی حیواناتی که تحت تابش امواج فرکانس رادیویی قرار گرفته اند وجود دارد اما به طور کلی نتایج این نوع پژوهش ها شواهدی برای این اتفاق نشان نمی دهند.

پژوهش های بزرگی در سال ۲۰۱۸ توسط (US National Toxicology Program (NTP)) در آمریکا و (Ramazzini Institute) در ایتالیا منتشر شد که در آن گروه های از موش های خانگی (mice) و نوع دیگری از موش ها (موش صحرایی یا رت rat) به طور کامل (در تمام سطح بدنشان) طی ساعات طولانی در روز به صورت مرتب در معرض امواج فرکانس رادیویی قرار گرفتند. این تشعشع از بدو تولد آنها شروع شد و در تمام طول عمر طبیعی آنها هر روز ادامه داشت.

همچنین بخوانید : لیست مراکز درمان سرطان در تهران

هر دو پژوهش افزایش خطر تومور های قلبی نامتداولی به نام شوانومای بدخیم (malignant schwannomas) در موشهای صحرایی نر را نشان داد اما این اتفاق در موش های ماده رخ نداد. همچنین در موش های خانگی خواه نر بودند یا ماده، این تومور ایجاد نشد. همچنین افزایش احتمال برخی انواع تومورها در مغز و غدد آدرنال در پژوهش آمریکایی دیده شد. اگر چه هر دو پژوهش نامبرده خوب بودند اما محدودیت هایی هم داشتند که باعث میشود نتوان مشخص کرد آیا این امر در مورد انسان هم صادق است یا نه.

یک پژوهش بازبینی در سال ۲۰۱۹ از این دو پژوهش نامبرده، چنین نتیجه گیری کرد که محدودیت های این پژوهش ها امکان نتیجه گیری تاثیر آن بر روی انسان و سرطان زا بودن را نمیدهند با این حال هنوز نمیتوان نتایج این دو پژوهش مبنی بر احتمال تاثیر مواج گوشی موبایل بر سلامت انسان را کنار گذاشت.

تحقیقات انسانی تاثیر موبایل بر سرطان

تعداد زیادی پژوهش انسانی برای بررسی احتمال ارتباط بین صحبت کردن با گوشی موبایل و تومور نیز صورت گرفته است. بیشتر این بررسی ها بر روی تومور مغزی متمرکز بوده اند. بسیاری از این مطالعات، پژوهش های با گروه کنترل بوده اند یعنی بیماران تومور مغزی با افرادی که تومور مغزی نداشتند (به عنوان گروه کنترل) از نظر میزان استفاده از گوشی موبایل بررسی و مقایسه شدند.

نتایج این پژوهش ها متناقض بود. برخی از آنها یک ارتباط احتمالی بین تومور مغزی و گوشی همراه یافتند و برخی دیگر هیچ ارتباطی ندیدند. برای مثال چندین مقاله توسط یک گروه پژوهشگران سوئدی منتشر شد که افزایش ریسک تومور های مغزی در افرادی که از گوشی موبایل استفاده میکردند را گزارش میکردند. با این وجود به طور کلی هیچ افزایش تومور مغزی در سوئد در سال هایی که مطابق با سال های این پژوهش بودند، وجود نداشت.

سه پژوهش بزرگ قابل ذکر دیگر نیز در این زمینه وجود دارند. یک پژوهش که سیزده کشور به صورت مشترک انجام دادند و بزرگترین گروه کنترل را تا به امروز داشته است، با بیش از ۵ هزار نفر شرکت کننده دچار تومور مغزی شده بودند و حدود ۵ هزار نفر که دچار تومور نبودند انجام شد. در این پژوهش پس از ده سال ارزیابی افراد، هیچ ارتباطی بین احتمال تومور مغزی و طول مدت صحبت کردن افراد با گوشی همراه یا دفعات صحبت کردن آنها دیده نشد.

در ۱۰ درصد کسانی که بیشترین استفاده از گوشی موبایل را داشتند، احتمال افزایش ریسک گلیوما (glioma) که یکی از زیر مجموعه های تومور مغزی است، پیشنهاد شد. اما برخی افراد شرکت کننده در این مطالعه استفاده غیر معمول و بسیار زیادی از گوشی همراه را گزارش کرده بودند به همین علت تفسیر این یافته دشوار میشود.

در یک پژوهش بزرگ و بلند مدت دیگر در دانمارک، همه افرادی که در دانمارک بین سالهای ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۵ صاحب گوشی موبایل بودند که در حدود ۴۰۰ هزار نفر بودند با کسانی که گوشی موبایل نداشتند مقایسه شدند. در جدیدترین آپدیت این پژوهش، این افراد تا سال ۲۰۰۷ مورد ارزیابی و مطالعه قرار داشتند. استفاده از تلفن همراه حتی به مدت بیش از ۱۳ سال، ارتباطی با افزایش تومورهای مغزی، تومورهای غدد بزاقی یا به طور کلی سرطان نشان نداد. همچنین ارتباطی بین هر گونه زیر مجموعه تومور مغزی یا هر گونه توده ای در هر جایی از مغز دیده نشد.

این نوع پژوهش ها که در آن گروه بسیار بزرگی از افراد به مدت طولانی مورد بررسی قرار میگیرند و داده ها صرفا بر اساس گزارش و حافظه افراد نیست بلکه بر اساس داده های ثبت شده و واقعی است، معمولا شواهد قویتری محسوب می شوند.

برای مشاهده و بررسی پژوهش های منتشر شده در سالهای ۲۰۰۸ و ۲۰۱۸ مربوط به پرتو فرکانس رادیویی و سرطان کلیک کنید.

اما این پژوهش هم ایرادهایی دارد. اول این که تنها بر اساس این است که افراد در آن زمان صاحب گوشی موبایل بوده اند یا نه، و دفعات یا میزان استفاده آنها را بررسی نکرده است. همچنین مشخص نیست کسانی که گوشی موبایل نداشتند آیا از گوشی افراد دیگر استفاده کرده اند یا نه. همچنین محدودیتهایی وجود دارد از جمله این که تا چه حد استفاده آن زمان از تلفن همراه را میتوان به استفاده امروزی از تلفن همراه تعمیم داد؟ چرا که گوشی های قدیمی میزان خیلی بیشتری امواج فرکانس رادیویی منتشر میکردند و از طرف دیگر احتمالا در آن زمان افراد کمتر از حال حاضر از تلفن همراه استفاده میکردند.

یک پژوهش آینده نگر بزرگ دیگر که ۸۰۰ هزار زن در بریتانیا را از نظر ریسک ابتلا به تومور مغزی طی حدود چهارده سال مورد بررسی قرار داده است و بر گزارش خود افراد از استفاده شان از گوشی متکی بوده است ارتباطی بین استفاده از گوشی همراه و خطر تومور مغزی و زیر شاخه های آن پیدا نکرد.

به طور خلاصه باید گفت پژوهش های منتشر شده در این زمینه، هنوز ارتباط مشخصی بین صحبت کردن با گوشی موبایل و افزایش احتمال تومور پیدا نکرده اند اما این پژوهش ها محدودیت هایی داشته اند که باعث میشود نتوانیم قاطعانه بگوییم گوشی موبایل احتمال سرطان را افزایش نمیدهد. از جمله این محدودیت ها این است که از زمان شایع شدن استفاده از گوشی موبایل هنوز زمان زیادی نگذشته است و مطالعات بلند مدت به پایان نرسیده اند. همچنین برخی انواع سرطان ها مدتها طول میکشد تا ایجاد شوند. در بیشتر کشورها از استفاده رایج از تلفن همراه حدود بیست سال بیشتر نمیگذرد.

محدودیت دیگر پژوهش ها این است که در طی زمان، دائما تکنولوژی ها در حال تغییر هستند و ممکن است شرایط و سبک زندگی افراد هم دائما تغییر کند بنابراین متغیر های غیر قابل کنترل زیاد هستند.

نکته دیگر این است که پژوهش های بلند مدت همگی بر روی بزرگسالان تمرکز داشته اند در حالی که اکنون این ابزار برقراری ارتباط در دست کودکان هم قرار دارد و بدن کودکان ممکن است به انرژی آر اف حساس تر باشد. از طرف اگر کسی از کودکی در معرض این امواج باشد، به طور کلی در طول عمر خود مدت زمان خیلی زیادی را در معرض آن ها بوده است.

همچنین بسیاری از این پژوهش ها بر پایه گزارش خود افراد بوده اند. حافظه افراد تحت تاثیر شرایط متفاوت عمل میکند. برای مثال کسانی که دچار سرطان شده اند به دنبال علت آن گذشته را جستجو میکنند و اگر از آنها مدت استفاده از گوشی همراه را بپرسید احتمال دارد با حساسیت بیشتری روی آن تمرکز کنند و حافظه شان عملکرد متفاوتی نسبت به پیش از سرطانشان یا نسبت به افرادی که سرطان ندارند، داشته باشد.

متخصصان سلامت و سرطان چه توصیه ای در مورد استفاده از گوشی موبایل دارند؟

جامعه سرطان آمریکا هیچ بیانیه رسمی در مورد ارتباط تشعشع فرکانس رادیویی گوشی موبایل یا دکل های مخابراتی یا منابع دیگر این امواج با سرطان نداده است. بر اساس مروری بر پژوهش ها و مطالعات منتشر شده تا سال ۲۰۱۱، (International Agency for Research on Cancer (IARC)) تابش امواج فرکانس رادیویی را به عنوان “احتمال سرطان زا برای انسان” بر اساس شواهد محدود و ناکافی دسته بندی کرده است.

اما در سالهای بعد سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا (اف دی ای)، بر اساس مقالات منتشر شده در این زمینه بین سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ و همچنین بررسی آمار سرطان، یک گزارش تکنیکی منتشر کرده است که چنین نتیجه گیری میکند: “بر اساس این پژوهش ها که به صورت مفصل در گزارش آمده است، شواهد کافی برای تایید ارتباط بین قرارگیری در معرض امواج فرکانس رادیویی و تشکیل تومور وجود ندارد تاکنون (National Toxicology Program (NTP)) تشعشع فرکانس رادیویی را در گزارش هایش در مورد عوامل سرطان زا نیاورده است و آن را سرطان زا نمیداند.

• طبق (US Federal Communications Commission (FCC)): در حال حاضر هیچ شواهد علمی ارتباطی بین استفاده از دستگاههای وایرلس (بی سیم) با سرطان یا بیماریهای دیگر پیدا نشده است. اما باید در این زمینه تحقیقات بلند مدت تری صورت بگیرد.
• طبق مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا  (CDC): در حال حاضر علم ارتباطی بین مشکلات پزشکی با استفاده از گوشی موبایل پیدا نکرده است. پژوهش های علمی برای تاثیر امواج بر سلامتی همچنان ادامه دارند.

سوالات متداول