ارتودنسی دندان

ارتودنسی چیست؟

ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که به تشخیص و درمان مال اکلوژن که به معنی جفت نبودن دندان ها بر روی هم می باشد، میپردازد. در آن به همراستا و مرتب کردن دندان ها و فک ها پرداخته میشود. کسانی که دندان هایشان کج و نامرتب است، همپوشانی دارد، چرخیده، بالا یا پایینتر از ردیف خود است یا بین دندان هایشان فاصله وجود دارد میتوانند با ارتودنسی دندان هایشان را صاف و مرتب کنند.

درمانهای متداول ارتودنسی عبارتند از براکت، الاینر شفاف (پلاک شفاف) و ریتینر یا نگهدارنده.

جفت بودن دندان ها بر هم در سلامت دندان ها و فک ها و مفصل فک اهمیت دارد. اگر تماس دندان های بالا و پایین با هم درست نباشد، آسیب هایی به دندانها و دهان وارد میشود که شایعترین آنها ساییدگی دندانها، ساییدگی و فرسایش مفصل فک، بیماری لثه و پوسیدگی دندان است.

انواع ارتودنسی

ارتودنسی دندان ها به طور کلی به دو دسته درمانهای ثابت و متحرک (قابل در آوردن) دسته بندی میشود.

انواع ارتودنسی ثابت

منظور از درمان های ثابت، آن دسته از درمان های ارتودنسی است که به دندانها چسبانده میشود و نمیتوانید آن را در بیاورید مگر این که دکتر نیاز ببیند و این کار را انجام بدهد. انواع ارتودنسی ثابت عبارتند از:

• ارتودنسی فلزی
• ارتودنسی سرامیکی
• ارتودنسی پشت دندانی یا لینگوال
• ارتودنسی دیمون

انواع ارتودنسی متحرک

در ارتودنسی متحرک، وسیله ارتودنسی که در دهان گذاشته شده است ثابت نیست بلکه میتوانید آن را هر وقت که میخواهید در بیاورید و دوباره در دهان بگذارید. انواع ارتودنسی متحرک عبارتند از:

• الاینر شفاف (پلاک شفاف ارتودنسی)
• نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر که گاهی برای اصلاحات جزئی دندانها به کار گرفته می شود.

انواع وسایل ارتودنسی دندان

انواع اصلی درمان ارتودنسی که با وسایل ارتودنسی متفاوت انجام میشوند عبارتند از:

۱. براکت

در دستگاه براکت، نگین های فلزی کوچکی یا سرامیکی (سفید رنگ یا بیرنگ) به هر یک از دندان ها چسبانده میشود و یک سیم فلزی نازک از آنها میگذرد تا همه دندانها به یکدیگر وصل شوند. به این گونه، با تنظیم سفتی سیم ارتودنسی، به دندانها فشاری وارد میشود و آنها را به سویی که دکتر میخواهد میکشاند. همچنین در این سیستم اگر نیرویی در سویی متفاوت بخواهیم، از حلقه کشی یا قطعات دیگر استفاده میشود.

انواع براکت

• براکت فلزی: در این سیستم ارتودنسی، نگین های براکت فلزی هستند و به سطح جلوی دندانها چسبانده میشوند. یک سیم فلزی از شیار آنها گذر کرده و همه دندانهای یک ردیف دندانی را به هم وصل میکند.
• براکت سرامیکی: در این سیستم براکت، نگینها از جنس سرامیک سفید رنگ یا پلاستیک ویژه بیرنگ هستند و سیم ارتودنسی هم یک پوشش سفید رنگ دارد. به این روش، سیستم براکت در دهان به چشم نمی آید و نامحسوس است.
• براکت پشت دندانی: براکت پشت دندانی یا براکت مخفی، همان سیستم براکت فلزی را دارد با این تفاوت که سفارشی برای بیمار ساخته میشود و به سطح پشتی دندانها چسبانده میشود تا در معرض دید نباشد. هزینه این سیستم براکت گرانتر از براکت معمولی است.
• براکت دیمون: در سیستم براکت دیمون، حلقه های کشی یا سیم تابیده ای که دور نگین براکت جای میگیرد و لیگاچور نام دارد، وجود ندارد و با طراحی متفاوتی در نگینهای براکت نیاز به لیگاچور از میان رفته است. از این رو براکت دیمون سطح کمتری از دندان را میپوشاند و کمتر از براکت فلزی معمولی جلب توجه میکند. براکت دیمون را خود لیگاچور نیز میگویند. هزینه این ارتودنسی بیشتر از براکت معمولی است اما ممکن است نیاز کمتری به مراجعه به دکتر داشته باشد.

همچنین بخوانید: بهترین برندهای ایمپلنت دندان

۲. پلاک شفاف (الاینر)

الاینر ارتودنسی یک پلاک بیرنگ است که گاهی میتوان به جای براکت از آن استفاده کرد. یکی از برندهای شناخته شده آن، اینویزالاین (Invisalign) و (ClearCorrect) است. در پلاک ارتودنسی، به جای استفاده از نگینهای براکت و سیم، از پلاک برای هل دادن یا فشار دادن دندانها بهره میبریم. برای هر کسی، قالب گیری دندانها انجام میشود و مطابق آن، شماری پلاک بیرنگ برای مراحل مختلف درمان ساخته میشود. هر پلاک که چند هفته استفاده میشود دندانها را به جایگاه مورد نظر میرساند و سپس نوبت به پلاک دیگر میرسد.

معایب و مزایای الاینر

برای مقایسه براکت و پلاک شفاف ارتودنسی یا ارتودنسی نامرئی، باید معایب و مزایای آنها را برشماریم:

مزیت 

معایب

۳. پهن کننده کام

پهن کننده یا بزرگ کننده کام (Palate expanders) یک وسیله ارتودنسی است که در سن رشد در کودکی به کار گرفته میشود تا به پهن و بزرگتر شدن سقف دهان کودک کمک کند. چون کودک هنوز در سن رشد است، با این وسیله رشد استخوان فک بالا در جهتی که ارتودنتیست میخواهد، تحریک میشود. با پهنتر شدن کام، جای کافی برای دندانها فراهم میشود و از مشکل شلوغی و به هم فشردگی دندانها کاسته میشود.

از دیگر وسیله های ارتودنسی عبارتند از هدگیر، ضربه گیر لب و گونه (بامپر) و اسپلینت فک.

۴. نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر

پس از پایان درمان ارتودنسی و گاهی برای درمان ارتودنسی در مواردی که اشکالات جزئی در جفت و جوری دندانها دیده میشود (در کودکان)، از نگهدارنده ارتودنسی یا ریتینر استفاده میشود. ریتینر یک وسیله ارتودنسی است که پس از قالب گیری، برای شما ساخته میشود تا دندانهایتان را در جای خود نگه دارد و از حرکت کردن آنها جلوگیری نماید (در کاربرد درمانی، به گونه ای طراحی میشود که کمی دندانها را حرکت دهد و به جایگاه بهتری برساند).

ارتودنسی دندان برای چه کسانی لازم است؟

تقریبا همه افراد میتوانند به درجاتی از ارتودنسی بهره ببرند اما برخی افراد بیشتر از دیگران نیاز به این درمان دندانپزشکی دارند.

کسانی که مشکلات دندانی زیر را دارند، میتوانند با ارتودنسی مشکل را حل کنند:

• جلو بودن بیش از اندازه دندان های بالایی یا فک بالایی
• بیرون زدگی و شیب دار بودن دندانهای جلویی
• جلوتر بودن فک یا دندان های پایین
• همپوشانی دندانها
• شلوغی و به هم فشردگی دندانها
• کجی دندانها
• چرخیدگی دندانها
• نهفتگی یا نیمه نهفتگی دندانها (دندانهایی که کامل از فک بیرون نزده اند)

همچنین بخوانید: راه های درمان دندان درد

چه کسانی نمیتوانند ارتودنسی دندان انجام بدهند؟

به طور کلی باید گفت برای انجام ارتودنسی نباید هیچ مشکل دندانی جدی داشته باشید. مشکلات دندان و لثه پیش از درمان ارتودنسی باید درمان شوند.

• اگر عفونت لثه دارید نخست باید با چرک خشک کن و درمانهای دیگر عفونت پاکسازی شود.
• دندانهایی که ساختار پوسیدگی دارند باید درمان شوند.
• دندانهایی که لقی دارند یا ساختار شکننده ای دارند باید درمان شوند.

فواید درمان ارتودنسی

از فواید درمان ارتودنسی جلوگیری از بسیاری از مشکلات دهان و دندان است که اگر ارتودنسی انجام ندهید ممکن است به رخ دهند. از این رو نخست باید با پیامدهای ارتودنسی نکردن آشنا شوید:

• کاهش احتمال خرابی دندان ها : دندانهایی که بر روی هم جفت و جور نیستند، بیشتر آسیب میبینند چون به برخی نقاط آنها بیشتر فشار وارد میشود. از این رو لب پرشدن و شکستن این دندانها بیشتر محتمل است.
• کاهش احتمال اختلالات فک : از طرفی فشار نایکسان، باعث میشود مفصل فک هم بیشتر زیر فشار باشد و احتمال اختلالات مفصل فک بیشتر میشود.
• راحت تر شدن جویدن : هنگامی که دندانها بر روی هم جفت نمیشوند، کار جویدن به درستی انجام نمیشود.
• بهتر شدن تلفظ : گاهی کجی و نامرتبی دندانها یا ناهمراستایی فکها بر روی گفتار و تلفظ تاثیر منفی میگذارد.
• عدم گیر کردن ذرات خور اکی لایه دندان : دندانهایی که صاف و مرتب هستند آسانتر با مسواک و نخ دندان تمیز میشوند و کمتر ذرات خوراکی بین آنها گیر میکند.
• کاهش درد اختلال مفصل گیجگاهی : با درمان ارتودنسی میتوان درد ناشی از اختلال مفصل گیجگاهی فکی را آرام کرد.
• کاهش احتمال پوسیدگی دندان ها : احتمال پوسیدگی، بیماری لثه و دیگر مشکلات دهان و دندان در دندان های همراستا، کمتر است.
• زیبایی لبخند : شاید یکی از مهمترین کمکهایی باشد که درمان ارتودنسی ارائه میکند. با درمان ارتودنسی فک ها سر جای خود قرار میگیرند، دندانها صاف و مرتب میشوند و از این رو، فرم لبها و چانه بهتر میشود و توازن به نیمه پایینی چهره تان برمیگردد.

معایب ارتودنسی

مراحل ارتودنسی دندان ها

مراحل چسباندن براکت به دندان ها

• متخصص ارتودنسی نخست کمی چسب مخصوص بر روی سطح هر دندان میریزد و نگین براکت را روی آن میچسباند.
• از نور آبی مخصوصی برای سفت کردن چسب و براکت استفاده میشود.
• پس از آن بندهای فلزی ارتودنسی بر دندانهای آسیاب بزرگ چسبانده میشوند و همانند کمربندی دندان را در بر میگیرند.
• بند فلزی ارتودنسی تنظیم میشود تا دندان را سفت در بر بگیرد و نلغزد. از دندانهای آسیاب بزرگ به عنوان لنگرگاه استفاده میشود تا دندانها حرکت داده شوند.
• در گام بعدی، سیم کمانی به نگین های براکت وصل میشود. برای این که سیم به نگین براکت متصل بماند از یک حلقه کشی کوچک (و گاهی سیم تابیده) به نام لیگاچور برای هر نگین استفاده میشود.
• هنگامی که نیاز باشد برخی از دندان ها حرکتی متفاوت با دندانهای دیگر داشته باشند، از قطعات دیگری مانند حلقه کشی میتوان بهره برد.

همچنین بخوانید: دندانپزشکی در دوران بارداری مجاز است

روش های جایگزین ارتودنسی چیست؟

درواقع روشی به جای ارتودنسی برای همراستا و مرتب کردن دندانها وجود ندارد. اما اگر هدفتان از ارتودنسی اصلاح اندکی کجی چند دندان جلو یا بستن فاصله بین دندانهای جلویی باشد، میتوانید به جای آن از روشهای زیر بهره ببرید. یادتان باشد این روشها در واقع اشکالات دندان را میپوشانند نه این که آن را اصلاح کنند:

• کامپوزیت کردن دندان ها
• لمینت کردن دندان ها
• روکش دندان

هزینه ارتودنسی

هزینه درمان ارتودنسی بستگی به روش ارتودنسی، مواد مورد استفاده، طول مدت درمان و تخصص و تجربه دکتر دارد. همچنین عواملی مانند شهر و منطقه ای که مطب در آن قرار دارد میتوانند بر هزینه تاثیر گذار باشند.

آیا ارتودنسی درد دارد؟

نخست که سیستم براکت یا الاینر بیرنگ (ارتودنسی نامرئی) را در دهان میگذارید ، فشاری به دندانها وارد میکنند و تا چند روز درد و فشار در دندانها تجربه میکنید. اگر نیاز باشد میتوانید از مسکن برای کاهش درد بهره ببرید. پس از مدتی دندانها به شرایط عادت کرده و دیگر درد نمیگیرند.

هر بار که سیم ارتودنسی تنظیم میشود یا پلاک شفاف بعدی را استفاده میکنید دوباره کمی درد را حس خواهید کرد که پس از چند روز برطرف میشود.

سوالات متداول