عارضه استرس و اضطراب تمام گروه های سنی خصوصا کودکان را ممکن است تحت تاثیر قرار داده که این عارضه در برخی موارد چون استرس جدایی از والدین کاملا طبیعی است و در برخی موارد شدید با سهل انگاری و عدم توجه به آن ممکن است مشکلاتی را برای فرد به ارمغان بیاورد. در واقع کودکی که این عارضه را تجربه می کند علائمی چون ترس، نگرانی، آشفتگی و امثال آن از خود نشان می دهد که از مشخصه ترین علامت های استرس و اضطراب می باشند. همچنین این مشکل ممکن است در برخی کودکان به طور مادام العمر ادامه داشته باشد و در برخی دیگر که توانایی کنترل استرس و اضطراب بالایی دارند به طور سریع درمان می شود.
توجه داشته باشید که این عارضه در شمول مشکلات جدی نبوده و با یک همکاری دو طرفه از طرف پزشک و فرد درگیر قابل درمان می باشد. همچنین این شروع درمان بستگی به مدت و شدت استرس و اضطراب کودک دارد، در واقع هنگامی که استرس و اضطراب به مدت کوتاهی بوده و ممکن است کاملا طبیعی باشد نیازی به مراجعه به پزشک ندارد اما در موارد شدید و حاد نیاز به مراجعه به پزشک متخصص و شروع درمان حس می شود. ما در این مقاله قصد داریم شما را با استرس و اضطراب در کودکان و مواردی که به شما در شناخت بهتر این عارضه کمک می کند آشنا کنیم.
انواع اضطراب در کودکان
مشکل اضطراب حدود ۲۰ درصد از کودکان را درگیر خود می کند که نشان دهنده و یا پیش مقدمه طیف وسیعی از مشکلات روان شناختی می باشد. استرس و اضطراب در کودکان با توجه به موقعیت تهدید کننده و شرایط فرد انواع مختلفی به ارمغان می آورد که در زیر انواع آن را یادآور می شویم البته مواردی از اضطراب چون وحشت و آگورا فوبیا وجود دارند که در سنین بالاتر از کودکی به وجود می آیند و جای بحث آنها در این مقاله نیست و به موارد اختلال در کودکی می پردازیم:
۱.اضطراب فراگیر و فوبیا: در این نوع اضطراب کودکان همواره برای عملکرد تحصیلی، پیشامد حوادث طبیعی، موارد کوچکی چون حشرات و … به شدت اضطراب داشته و همواره ترس از به وجود آمدن اتفاقات بد و نتایج نامطلوب دارند به طوری که این اضطراب موجب به وجود آمدن مشکلات جسمانی چون تنگی نفس، تهوع، اسهال، سرگیجه و … می شود همچنین کودک درگیر این اختلال در فعالیت های روزمره خود دچار اختلال می شود به طوری که علائمی چون خستگی، آشفتگی و امثال آن را تجربه می کند.
۲.اضطراب جدایی: این عارضه که در سن ۹ تا ۱۸ ماهگی بسیار دیده می شود به دلیل عوامل زیادی خصوصا ترسی که کودک از جدایی از مادرش دارد دیده می شود و در واقع این نوع اضطراب نشان دهنده این است که کودک نسبت به جدایی از مادرش آگاهی دارد. این نوع اضطراب در ورود به پیش دبستانی کاهش پیدا کرده و پس از ورود به مدرسه برخی موارد از آن دیده می شود. همچنین از مشخصه ترین علامت های این نوع اضطراب ترس، کابوس، شکایت از دردهای جسمانی و … می باشد.
۳.اضطراب اجتماعی: در این نوع اضطراب کودک هنگامی که در موقعیت های اجتماعی و مرکز توجه دیگران قرار گرفته از ترس مواردی چون موشکافی کردن اطرافیان و یا تحقیر آنها توسط دیگران و … دچار اضطراب شده و علائم مختلفی چون قشقرق کردن و گریه کردن و یا بالعکس سکوت کامل و انزوای از جمع، دایره کم روابط دوستانه و … نشان می دهد که ممکن است تبعاتی چون ترک تحصیل، دوری از تفریح، افزایش میزان تجرد و … به همراه داشته باشد.
نشانه های اضطراب در کودکان
کودکان در مراحل مختلف و در موقعیت های مختلف انواع متفاوتی از اضطراب را تجربه می کنند که به نام استرس و اضطراب در کودکان شناخته می شود، این اختلال با خود علائم مختلفی را به ارمغان می آورد که در برخی افراد همه علائم و در برخی دیگر بسته به ضعف و شدت آن برخی از آنها دیده می شود. از مشخصه ترین نشانه های اضطراب در کودکان می توان موارد زیر را یادآور شد:
- عدم اشتها و به دنبال آن کاهش وزن
- عدم تمرکز حتی روی سائل مهم اطراف
- اختلالات خواب و کابوس های شبانه
- عدم آرامش و تحریک پذیری بالا
- احساسات شدید و نگرانی های بی مورد قبل از وقوع اتفاقات
- علائم جسمانی مانند دل درد، سردرد و …
- ترس بسیار زیاد از اشتباه کردن
- کمبود اعتماد به نفس کافی
- نیاز مفرط به اطمینان خاطر
- امتناع از حضور در موقعیت های اجتماعی چون مدرسه
- روابط معدود و بسیار کم با اطرافیان
- انجام کارهایی چون کندن مو، جویدن ناخون ها و …
- پرخاشگری و عصبی شدن
- شب ادراری
- تب
اطلاعات بیشتر : اضطراب چیست و راه های درمان آن کدامند ؟
علت اضطراب در کودکان
استرس و اضطراب در کودکان همیشه به خودی خود به وجود نیامده و علت های مختلفی می تواند سبب بروز این عارضه در کودکان شود که گاهی همگی با هم دست به دست هم داده و گاهی تنها به علت خاصی حادث می شود که در زیر انواع علت های آن را یادآور می شویم:
- فشار های آموزشی: عوامل مختلفی در محیط های آموزشی چون نمره کم، پاسخ غلط به سوال ها، خجالت از اشتباه کردن در حضور جمع و … می تواند منجر به اضطراب در این سن شده و مشکلاتی برای کودک به ارمغان بیاورد.
- به وجود آمدن تغییرات بزرگ در محیط خانواده: عوامل ناراحت کننده ای چون مرگ یکی از عزیزان و بالعکس تولد کودک جدید در خانواده می تواند موجب حسادت، ناراحتی و … کودک شده و اضطراب و مشکلات روانی برای کودک به وجود می آورد.
- بی ثباتی والدین: عواملی چون مشکلات مالی، اختلافات خانوادگی، اضطراب والدین و … می تواند منجر به سردرگمی و اضطراب کودک شده و عدم توانایی او در برطرف کردن مشکل اضطراب او را تشدید کند.
- فعالیت های زیاد و بی وقفه: رفتن به کلاس ها و فعالیت های مختلف که به طور ناگهانی فشار زیادی به کودک وارد می کند باعث سردرگمی، استرس و عدم تمرکز آنها روی فعالیت مربوطه می شود.
- فوبیا و ترس: گاهی وقت ها فوبیای خاص کودک از یک موضوع مانند حیوانی خاص، ارتفاع و … باعث می شود با قرار گرفتن در موقعیت تهدید کننده ترس و فوبیای ناشی از آن علت به وجود آورنده اضطراب در کودکان شود.
- کمبود عزت نفس: کودکی که اعتماد به نفس ندارد باعث می شود هنگام روبرو شدن با وظیفه محوله بر دوش خود احساس کمبود و عدم توانایی خود کند و در نتیجه ترس از عدم توانایی و قابلیت باعث استرس و اضطراب در این افراد می شود.
- وسواس: این مشکل در انجام کارها باعث می شود کودک کوچک ترین چیزها چون شستن دست را بارها تکرار کرده و چک کند و مشکل کودک در کنترل این وسواس باعث به وجود آمدن اضطراب در آن می شود.
چگونه اضطراب در کودکان تشخیص داده می شود؟
به محض مواجه شدن با علائم استرس و اضطراب در کودکان که غیر طبیعی بوده و به طور سریع از بین نمی رود و ادامه دارد باید سریعا والدین کودک را به متخصص در این زمینه ارجاع دهند زیرا این اختلال به راحتی توسط افراد عادی قابل تشخیص نبوده و نیاز به روند شناسایی تخصصی توسط پزشک دارد زیرا افراد بسیاری از این اختلال رنج برده و علائم آن را به صورت خاموش تجربه می کنند که توسط افراد عادی قابل تشخیص و درمان نمی باشد.
کودک هنگامی که به متخصص مراجعه می کند، پزشک در این زمینه برخی ارزیابی ها را انجام می دهد که این ارزیابی برخی فاکتورها چون غربالگری و تست های خاص ارزیابی شده برای کودکان را شامل می شود که پس از تشخیص این اختلال در کودک شروع به درمان کودک می کند و سعی می کند با روش هایی چون روان درمانی، مداخلات در سبک زندگی و انواع داروها به کاهش اضطراب در کودک کمک کند.
نقش والدین در اضطراب کودکان
با توجه به اینکه خانواده نخستین افرادی هستند که ارتباط عمیق و عاطفی با کودک داشته و نگرش و شیوه رفتار و زندگی والدین بسیار موثر بوده و می تواند به عنوان مهم ترین الگو رفتاری کودکان به حساب بیاید پس والدین حالات درونی و رفتاری خود را به کودکان خود منتقل می کنند یکی از این حالات درونی اضطراب است.
در واقع هنگامی که والدین آشفته هستند و اضطراب را تجربه می کنند این اضطراب به طور ناخودآگاه به کودک منتقل شده و در کودک نیز به وجود می آید و این اضطراب زمینه ساز عدم اعتماد به نفس، نگرانی دائمی و امثال آنها می شود و آینده آنها را به خطر می اندازد و مستعد انواع بیماری های روانی می شود. پس رفتار و حالات والدین نقش اساسی در اضطراب کودک داشته و والدین باید سعی کنند با رفتار آرام بخش، زندگی سرشار از آرامش و امن و سبک رفتاری صحیح نه تنها از بروز استرس و اضطراب در کودکان جلوگیری کرده بلکه حتی کمک کننده به کودکی که از این اختلال رنج می برد برای درمان و از بین بردن این اختلال می باشد.
راه های درمان اضطراب کودکان
این اختلال در کودکان خیلی جدی نبوده و در صورت همکاری پزشک و کودک به راحتی قابل درمان می باشد و در صورت درمان مشکلی برای فرد به ارمغان نیاورده و به راحتی از بین می رود. به طور کلی تکنیک های مختلفی برای درمان وجود دارد که در زیر دو تکنیک کاربردی و مورد استفاده همه پزشکان را یادآور می شویم:
- درمان های شناختی رفتاری ( cbt): این تکنیک به عنوان یک مؤلفه طلایی در درمان علائم اضطراب کودکان در نظر گرفته می شود و تکنیک هایی چون آموزش مقابله با اضطراب، مدیریت علائم، بازسازی شناختی، آموزش ذهن آگاهی، تکنیک قرار گرفتن در خطر و … دارد.
- دارو درمانی: در مواردی که اضطراب کمی شدید تر بوده علاوه بر تکنیک های شناختی نیاز به استفاده از داروهای SSRI برای درمان اضطراب کودکان استفاده می شود. داروهای تجویزی پزشکان انواع مختلفی چون فلوکستین، سیتالوپرام، پاروکستین و … را شامل می شود.
سخن پایانی
اختلال استرس و اضطراب در کودکان یک اختلال شایع در کودکان است که به دلایل مختلفی چون روبرو شدن با موقعیت های اجتماعی، جدایی از والدین و … اتفاق می افتد که البته این اختلال در بعضی کودکان کاملا کوتاه و طبیعی بوده و فوری رفع می شود اما نکته مهم جایی است که کودک این اختلال را دائما با خود به همراه داشته و با اختلالات و مشکلاتی در زندگی روزمره و تحصیلی مواجه می شود کا نیاز به مراجعه به متخصص و در پیش گرفتن درمان مناسب دارد که معمولا به سادگی و با برخی تکنیک ها قابل حل می باشد.
