اسپرم و مایع منی در مردان

در مورد اسپرم و مایع منی تصورات و باورهای اشتباه زیادی رایج است و بسیاری از حقایق نیز وجود دارد که بسیاری از مردم از آنها اطلاع ندارند. اولین چیزی که در مورد اسپرم باید بدانید این است که سلولهای اسپرم، گامتها یا سلولهای جنسی نر هستند و عملکردشان پیدا کردن گامت ماده است تا در آن آمیخته شده و تولید مثل اتفاق بیفتد. در این فرآیند، اسپرم توسط آلت تناسلی مرد، وارد واژن می شود. به این اتفاق، انزال می گویند.

هنگامی که انزال در داخل واژن اتفاق می افتد، سلولهای اسپرم از طریق مایعی که در آن شناور هستند و منی نام دارد، حرکت می کنند. این مایع، توسط اندام جنسی مرد ساخته می شود.

تولید اسپرم چقدر طول می کشد؟

فرآیند تولید اسپرم که به آن، اسپرماتوژنز می گویند، در داخل بیضه ها انجام می شود و شامل چند مرحله است:

آیا سبک زندگی بر تعداد اسپرمها تاثیر می گذارد؟

تعداد یا غلظت اسپرمهایی که در مایع انزال شده از آلت تناسلی، وجود دارد معمولا تعداد کلی اسپرم را مشخص می کند. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد سبک زندگی بر تعداد اسپرم تاثیر می گذارد.

مثلا در یک پژوهش بزرگ مشخص شد بین سیگار کشیدن و کاهش تعداد اسپرم، ارتباط وجود دارد. همچنین شواهدی وجود دارد که تغییر تغذیه میتواند در این امر نقش داشته باشد مثلا برخی تحقیقات نشان می دهند افزایش میزان ویتامین دی میتواند تولید اسپرم را افزایش دهد.

آیا تعداد اسپرم در نژادها و قومیتهای مختلف متفاوت است؟

در حال حاضر دانشمندان می دانند تعداد اسپرم در کشورهای غربی در حال کاهش است. بر اساس یک پژوهش، متوسط تعداد اسپرم بین سالهای ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۱ در آمریکای شمالی، اروپا، نیوزلند و استرالیا حدود ۶۰ درصد کاهش داشته است.

محققان علت دقیق این افت تعداد اسپرم را نمیدانند اما معتقدند علت آن میتواند تغییر سبک زندگی باشد.

همچنین شواهدی وجود دارد که در نژاد و قومیت های مختلف، میزان تولید اسپرم تفاوتهایی دارد. مثلا در یک پژوهش تفاوتهای زیر در مردان سفید پوست، لاتین و چینی دیده شد:

آیا شورت مردانه اسلیپ باعث کم شدن اسپرم می شود؟

اگر چه این باور در بین مردم وجود دارد اما شواهد علمی نشان می دهند در این امر اغراق شده است. در یک پژوهش جدید مشخص شد مردانی که شورت پادار می پوشیدند، ۱۷ درصد تعداد اسپرم بیشتری نسبت به کسانی که شورت اسلیپ می پوشیدند، دارند. اما محققان این پژوهش تایید می کنند که ممکن است این یافته ها چندان قابل اعتماد نباشند چون تحقیقات آنها با اتکا بر خود گزارش دهی داوطلبان بوده است.

آیا مایع پیش از انزال، میتواند باعث بارداری شود؟

مایعی که پیش از انزال از آلت تناسلی خارج می شود، میتواند حاوی تعدادی سلولهای اسپرم زنده باشد بنابراین میتواند منجر به بارداری شود.

در یک پژوهش، مشخص شد در ۱۶.۷ درصد از نمونه های مایع پیش از انزال، اسپرمهای سالم وجود دارد. در پژوهش دیگر در سال ۲۰۱۱، تقریبا ۳۷ درصد از نمونه های جمع آوری شده پیش از انزال از ۲۷ داوطلب، حاوی مقدار قابل توجهی اسپرم سالم و حرکت دار بود. در پژوهشی دیگر در سال ۲۰۱۶ که در آن ۴۲ داوطلب شرکت کردند، حداقل ۱۷ درصد نمونه های پیش از انزال مملو از اسپرمهای متحرک و فعال بودند. بنابراین حتی اگر از روش جلوگیری از بارداری طبیعی (بیرون کشیدن آلت تناسلی پیش از انزال) استفاده می کنید، احتمال کمی برای بارداری وجود دارد.

در تصویر بالا دایره اول از سمت راست حرکت اسپرم، دایره وسط شکل اسپرم و دایره سمت چپ تعداد اسپرمها را بررسی می کند. نیم دایره های نارنجی رنگ (نیمه راست) وضعیت غیر نرمال و نیم دایره های آبی رنگ وضعیت طبیعی و سالم را نشان می دهند.

آیا تولید اسپرم با افزایش سن تغییر می کند؟

بسیاری از مردم بر این باورند که سن مهم نیست، مردان میانسال هم همانند جوانان تولید اسپرم دارند. اما این درست نیست. اگر چه در تمام طول زندگی یک مرد، تولید اسپرم انجام می شود اما کیفیت اسپرمها با افزایش سن کاهش می یابد. مثلا یک پژوهش نشان داد اسپرم مردانی که سن بیشتری دارند بیشتر جهش ژنتیکی در نطفه ایجاد می کند. بر اساس یک پژوهش، احتمال انتقال جهش ژنتیکی به فرزند در مردان در سنین بالاتر چهار برابر زنان در همان سن است.

همچنین بخوانید : اندازه طبیعی آلت تناسلی مردان چقدر است؟

در یک پژوهش دیگر در سال ۲۰۱۷ که بر روی ۱.۴ میلیون نفر در سوئد صورت گرفت، مشخص شد بین سن مردان و احتمال به وجود آوردن فرزندی با یک جهش ژنتیکی (که هیچ یک از والدینش نداشته اند)، ارتباط خطی وجود دارد.  همچنین حرکت اسپرمها نیز با افزایش سن کاهش می یابد.

آیا اسپرمها شناگران ماهری هستند؟

بدن مردان میلیونها سلول اسپرم در روز تولید می کند. در انسان و حیوانات دیگر، اسپرمها با کمک دم خود حرکت می کنند. این باعث می شود اسپرم بتواند در داخل دستگاه تولید مثل ماده، به سمت تخمک حرکت کند.

اما در واقع چنین نیست که میلیونها اسپرم به تخمک نزدیک شوند بلکه بسیاری از اسپرمها اصلا نمیتوانند شنا کنند یا بسیار ضعیف حرکت می کنند. در واقع محققان در حال حاضر می دانند بسیاری از اسپرمها به صورت منفعل به تخمک نزدیک می شوند نه فعال و شناگر.

نکته دیگر این است که غالبا اسپرمها مستقیم و موثر شنا نمی کنند. حرکت یا در واقع جنبش (motility) اسپرمها به سه گروه دسته بندی می شود:

علاوه بر این، معمولا اسپرم برای حرکت به سمت تخمک، به کمک دستگاه تولید مثل ماده نیز نیاز دارد. در واقع بیشتر عملکرد جنبشی اسپرم با کمک عضله های رحم انجام می شود . عضلات رحم اسپرم را در لوله های فالوپ به سمت تخمک هدایت مینماید.

آیا هر چه منی غلیظتر باشد، بارور کننده تر است؟

غلیظ بودن منی لزوما به باروری بیشتر آن نمی انجامد. معمولا غلیظتر بودن منی به معنی غلظت بیشتر اسپرم یا تعداد بیشتر اسپرمهای با شکل نامنظم است اما باز هم برای رسیدن به تخمک به دستگاه تولید مثل زن نیاز دارد.

هنگامی که اسپرم وارد واژن می شود، در تماس با مخاط دهانه رحم قرار می گیرد. مخاط دهانه رحم دو کار مهم انجام می دهد: محافظت و دفع. از اسپرم در مقابل اسیدیته واژن محافظت می کند و اسپرمهایی را که شکل یا حرکتشان برای رسیدن به تخمک مناسب نیست، پس میزند.

شکل- عکس میکروسکوپی از اسپرمهای داخل لوله فالوپ

اسپرم تا چه مدت زنده می ماند؟

طول عمر اسپرمها بستگی به محیطی که پس از انزال در آن قرار گرفته اند، دارد. اسپرمی که پس از انزال وارد واژن می شود، تا ۵ روز میتواند زنده بماند. علت آن خاصیت محافظتی مخاط دهانه رحم و حفرات دهانه رحم است.

اما اگر اسپرم خشک شود، می میرد. اسپرمهای انزال شده که در محیط سرد یا خشک قرار می گیرند، پس از چند دقیقه می میرند اگر چه در موارد بسیار نادر ممکن است تا نیم ساعت زنده بمانند. اسپرمها در داخل آب داغ سریعتر می میرند به دلیل حرارت یا مواد شیمیایی موجود در آب.

اطلاعات بیشتر : دلایل جسمی و روانی ارضا نشدن مردان

چه تعدادی از اسپرمهای داخل منی سالم و پر حرکت هستند؟

به دلایل متعدد بیشتر اسپرمها اصلا به تخمک نمی رسند. برای بارور کردن تخمک لازم نیست همه اسپرمها سالم باشند و حرکت کنند بلکه ۴۰ درصد اسپرم حرکت دار برای بارداری کافیست.

بسیاری از این ۴۰ درصد هم شکل مناسبی برای موفقیت ندارند. داشتن چند سر، دم عجیب یا نداشتن بخشی از بدنه و یا به هر صورت طبیعی نبودن شکل اسپرم باعث می شود مناسب حرکت در دستگاه تولید مثل و رسیدن به تخمک نباشد.

حتی اسپرمهای سالم هم لزوما در رقابت موفق نمی شوند. ممکن است اسپرم از مجرا عبور کرده و به مایع بینابینی اطراف اندامهای داخلی برسد و نتواند به تخمک دست یابد.

شکل- نزدیک شدن سه اسپرم به تخمک در لوله فالوپ (سمت چپ تصویر)

آیا هر چه اسپرم بیشتر باشد بهتر است؟

واقعیت امر این است. داشتن حجم بالای منی خوب است اما به اندازه ای که نتیجه عکس ندهد. اگر غلظت اسپرمها زیاد باشد، ممکن است باروری چند اسپرمی اتفاق بیفتد.

در حال عادی یک سلول اسپرم تکی امکان رسیدن به سلول تخمک و بارور کردن آن را دارد که منجر به تشکیل نطفه می شود. پس از این که اولین اسپرم به تخمک رسید و لایه پروتئینی اطراف تخمک را شکافت، این لایه بسته می شود تا از ورود اسپرمهای دیگر جلوگیری کند.

اما اگر اسپرم زیادی به تخمک برسد (که در موارد نادر این اتفاق می افتد)، اسپرمها این لایه پروتئینی پیرامون تخمک را می شکافند و آن را بارور می کنند (پلی اسپرمی). با ورود مواد ژنتیکی زیاد به تخمک، احتمال جهش دی ان ای، مشکلات مغزی مانند سندرم داون یا نقص جنین در قلب، ستون فقرات و جمجمه افزایش می یابد.

اگر تصمیم به انجام لقاح خارج از رحم (آی وی اف) گرفته اید، تعداد زیادی اسپرم نیاز ندارید و تنها تعداد محدودی اسپرم با کیفیت برای بارور کردن تخمک کافیست.

اطلاعات بیشتر : با چه روشهایی می توان آلت تناسلی مردان را بزرگتر کرد

آیا مایع منی مغذی است؟

مایع منی حاوی ترکیباتی مانند ویتامین ث، روی، پروتئین، کلسترول و سدیم است اما این هیچ تاثیری بر کاهش میزان مواد مغذی بدن ندارد و در صورت بلعیدن آن هم چیز خاصی به بدنتان اضافه نمی شود. در واقع باید مایع منی بیش از انزال را بخورید تا ارزش غذایی داشته باشد! علاوه بر این، برخی افراد به مایع منی آلرژی دارند.