سونوگرافی چیست

بیماران در همه سنین نیاز به تصویربرداری پزشکی دارند. تصویربرداری پزشکی یک روش برای تشخیص و درمان بیماری ها است. از جمله روش های تصویربرداری پزشکی، سونوگرافی است. سونوگرافی یکی از متداول ترین و مهم ترین روش ها است که در تشخیص بسیاری از بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد.

این روش با فراهم کردن تصاویر با کیفیتی از داخل بدن، به پزشکان کمک می کند تا بیماری های داخلی را تشخیص دهند و برای بیماران معالجات مناسبی را تعیین کنند. همچنین در طول بارداری نیز برای بررسی رشد جنین و پیشرفت بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.

در این مقاله، به بررسی مفهوم، کاربردها و نحوه عملکرد این روش تصویربرداری پزشکی می پردازیم. همچنین در ادامه به بررسی مزایا و معایب سونوگرافی و نکات قابل توجه در استفاده از این روش پزشکی خواهیم پرداخت.

سونوگرافی یکی از روش های تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از امواج صوتی برای تصویربرداری از داخل بدن انسان استفاده می شود. در این روش، دستگاه به بدن بیمار اعمال می شود و امواج صوتی با فرکانس بالا از طریق بافت های بدن عبور می کنند. این امواج صوتی سپس به بازتابی که از بافت های داخل بدن برای آنها نشان داده می شود، تبدیل می شوند.

سونوگرافی در تصویربرداری از محل های مختلف بدن، از جمله رحم، تخمدان، کبد و قلب استفاده می شود. همچنین این روش برای تشخیص بیماری ها و مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار می گیرد. در بسیاری از موارد، سونوگرافی نیاز به تهیه عکس‌ از بدن بیمار ندارد و می تواند به صورت زنده، در حین اجرای روش پزشکی استفاده شود.

بیماری هایی که با سونو تشخیص داده می شوند، شامل برخی بیماری های قلبی، بیماری های ریه ای، بیماری های کبدی، بیماری های گوارشی و اندام های تولید مثلی می باشند. همچنین این روش به صورت معمول برای بررسی پیشرفت بارداری، جنین و ناباروری نیز استفاده می شود. در نتیجه، این روش علاوه بر اینکه یکی از روش های ایمن و غیر تهاجمی تصویربرداری در پزشکی است، نقش مهمی در تشخیص و درمان بیماری ها و مشکلات سلامتی دارد.

انواع سونوگرافی

همانطور که گفته شد سونوگرافی یکی از روش های تصویربرداری غیر تهاجمی است که با استفاده از امواج صوتی برای تصویربرداری درون بدن انسان استفاده می شود اما باید بدانید که انواع مختلفی دارد:

•  سونوگرافی تخصصی

سونوگرافی تخصصی به مجموعه ای از نوع سونوگرافی های پیشرفته و دقیق تر از نوع عادی اطلاق می شود که برای تشخیص بیماری ها و مشکلات سلامتی در اعضای بدن استفاده می شود. این نوع عموما توسط متخصصین پزشکی با مهارت و دانش خاص در زمینه استفاده از این تصویربرداری انجام می شوند.

سونوگرافی تخصصی، با به کار گیری فناوری ها و تجهیزات پیشرفته، می تواند تصاویر در دقت بالاتر و با رزولوشن بهتری از ساختار داخلی اعضا و بافت ها به دست آورد.

• سونوگرافی معمولی

سونوگرافی معمولی با استفاده از امواج صوتی برای تصویربرداری از داخل بدن انسان استفاده می شود. در این نوع روش، یک پروب سونوگرافی روی پوست بیمار قرار می گیرد که امواج صوتی را به داخل بدن منتقل می کند و سپس بازتابی آن امواج از بافت ها و اعضا ضبط و به صورت تصویر نمایش داده می شود.

سونوگرافی معمولی به طور عمومی برای بررسی اعضای شکمی و لگن، اعضای تناسلی، بیضه، پستان، تیروئید و قلب استفاده می شود. همچنین، این نوع برای تشخیص برخی از بیماری های مانند سیست ها، توده های خوش خیم یا بدخیم در بافت های نرم و سخت بدن و بررسی جریان خون در بخش های مختلف بدن نیز به کار می رود.

از دیگر مزایای سونوگرافی معمولی استفاده آسان و غیر مضر آن برای بیمار، عدم نیاز به تهیه رادیوگرافی و اشعه X و ضرورت پرداخت هزینه بسیار کمتر نسبت به دیگر روش های تصویربرداری مانند MRI و CT Scan است. با این حال، نوع معمولی در مواردی همچون شکستگی استخوانی، تصاویر دقیق تری نسبت به دیگر روش های تصویربرداری فراهم نمی کند.

• سونوگرافی رنگی یا کالر داپلر

سونوگرافی رنگی یا کالر داپلر، نوعی از سونوگرافی تخصصی است که برای تصویربرداری جریان خون در داخل قلب و عروق استفاده می شود. در این نوع، از فناوری رنگی به همراه داپلر فرا صوتی استفاده می شود تا جریان خون داخلی بدن را در تصویر نمایش دهد.

با استفاده از سونوگرافی رنگی، می توان نواحی جریان خون داخلی را با رنگ های مختلف و با دقت بیشتری نسبت به سونوگرافی داپلر معمولی نشان داد. این تصاویر باعث می شوند تا تشخیص مشکلات سلامتی بیمار، مانند نارسایی قلبی، نقص آئورت، بسته شدن عروق و یا تشکیل لخته در عروق، دقیق تر و سریع تر صورت گیرد.

این نوع معمولا توسط متخصصین پزشکی با دانش و مهارت خاص در استفاده از این فناوری انجام می شود و به عنوان یکی از روش های غیر تهاجمی برای تصویربرداری قلب و عروق شناخته شده است و نیاز به بستری شدن بیمار ندارد.

• سونوگرافی ترانس واژینال

سونوگرافی ترانس واژینال یک نوع سونوگرافی است که در آن پروب را به صورت مستقیم در داخل واژن قرار می دهند و برای تصویربرداری از اندام تناسلی داخلی زنان استفاده می شود. این نوع برای بررسی و تشخیص بیماری های زنان مانند عفونت های رحم، تومورهای خوب خیم و بدخیم، درمان ناباروری و بررسی جنین در دوران بارداری مورد استفاده قرار می گیرد.

سونوگرافی ترانس واژینال برای بررسی بیماری های زنان بسیار مفید است. این روش اغلب توسط متخصص زنان انجام می شود.

• اکوکاردیوگرافی جنینی

اکوکاردیوگرافی جنینی یک نوع از سونوگرافی تخصصی است که برای تصویربرداری قلب جنین در دوران بارداری استفاده می شود. این روش به عنوان یک روش غیر تهاجمی، امکان تشخیص بسیاری از مشکلات قلبی و سایر مشکلات پزشکی جنین را فراهم می کند.

در نوع اکوکاردیوگرافی جنینی، پروب روی شکم باردار قرار می گیرد و با استفاده از امواج صوتی، تصاویر قلب جنین در داخل رحم تولید می شود. این روش به کمک داپلر فرا صوتی اطلاعاتی درباره جریان خون در داخل قلب جنین و تغییرات آن در طول زمان نیز فراهم می کند.

اکوکاردیوگرافی جنینی به عنوان یکی از روش های بسیار مهم برای تشخیص بیماری های قلبی جنین شناخته شده است. با استفاده از این روش، می توان در دوران بارداری هرگونه نقص قلبی و سایر مشکلات پزشکی جنین را به طور دقیق تشخیص داد و در صورت لزوم درمان آن را شروع کرد.

• سونوگرافی سه بعدی

سونوگرافی سه بعدی یک نوع پیشرفته تر از نوع معمولی است که به کمک آن، تصاویر دقیق تر و واضح تری از بافت های داخلی بدن به دست می آید. در این روش سه بعدی، با استفاده از تعدادی پروب سونوگرافی و داده های حجمی که توسط یک کامپیوتر پردازش می شود، تصاویر سه بعدی از ناحیه مورد نظر تولید می شود.

در سونوگرافی سه بعدی، تصاویر با دقت بالاتری از جزئیات داخلی بدن به دست می آیند و به صورت سه بعدی نمایش داده می شوند، که این قابلیت به پزشک این امکان را می دهد که ساختارهای مختلف بدن را بهتر بررسی کرده و نقاط قوت و ضعف را شناسایی کند. این روش به دلیل دقت بالای آن در تشخیص بیماری ها و همچنین قابلیت نمایش سه بعدی، در بسیاری از حوزه های پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، در زمینه تصویربرداری بیماری های قلبی، تصویربرداری از جنین در دوران بارداری، بررسی بیماری های کبدی و صفراوی، بررسی بیماری های پروستات و تصویربرداری دندان ها.

• سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی داینامیک

سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی داینامیک، دو نوع پیشرفته هستند. در نوع سه بعدی، تصاویر با دقت بالاتری از جزئیات داخلی بدن به دست می آیند و به صورت سه بعدی نمایش داده می‌شوند، اما در نوع چهار بعدی داینامیک تصاویر به صورت تغییرپذیر و به شکل حرکتی در طول زمان نمایش داده می شوند.

سونوگرافی چهار بعدی داینامیک به کمک فناوری رنگی داپلر و نرم افزار‌های پردازش تصویر، می تواند جریان خون در سازمان های مختلف بدن را به شکل دقیق و به صورت حرکتی نمایش دهد. همچنین، این روش در بسیاری از زمینه های پزشکی مانند جراحی مغز و اعصاب، بیماری های قلبی و عروقی، تشخیص بیماری های پوست، سونوگرافی زنان باردار و… مناسب است.

مدل چهار بعدی داینامیک به دلیل دقت بالاتر در تشخیص بیماری ها و قابلیت نمایش حرکتی، قابلیت اطمینان بیشتری را در تشخیص بیماری های قلبی و عروقی فراهم می کند. همچنین، در هنگام انجام عمل جراحی، قابلیت مشاهده بیشتری را برای پزشک فراهم کرده و باعث کاهش خطرات جراحی می شود.

با این حال، روش چهار بعدی داینامیک، نیاز به تجهیزات پیشرفته تر و نیروی انسانی با دانش و تخصص لازم دارد و هزینه بیشتری نسبت به سونوگرافی معمولی یا سه بعدی دارد.

کاربردهای سونوگرافی

سونوگرافی در تصویربرداری از محل های مختلف بدن انسان، از جمله رحم، تخمدان، کبد و قلب استفاده می شود. همچنین این روش برای تشخیص بیماری ها و مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار می گیرد. در زیر به برخی از کاربردهای سونوگرافی در پزشکی اشاره می کنیم:

1. بررسی رشد جنین: برای بررسی رشد جنین و پیشرفت بارداری استفاده می شود. این روش با دقت نسبتا خوبی از وضعیت جنین، پلاکنتا، وجود هرگونه عیب به خصوص عیوب قلبی، جنسیت جنین و… را در اختیار پزشک قرار می دهد.
2. تشخیص بیماری های قلبی: در تشخیص بیماری های قلبی مفید است. این روش در بررسی عملکرد و ساختار قلب، شرایط شریان ها و وریدها، اندازه و بهره وری مصرف کننده های هوایی قلب، نقایص مکانیکی و استنباط اطلاعات در مورد ساختار قلب و… مورد استفاده قرار می گیرد.
3. تشخیص و پیگیری بیماری های کبد: در تشخیص بیماری های کبدی مانند سرطان، تصاویر خستگی، انسداد روده کبدی و سایر بیماری های مرتبط با کبد مفید است.
4. پیگیری تشخیص بیماری های گوارشی: در پیگیری بیماری های گوارشی مانند التهاب روده، انسداد روده و سایر بیماری های مرتبط با گوارش مفید است.
5. بررسی تغییرات سینه: در بررسی تغییرات سینه مفید است. این روش در تشخیص سرطان سینه و دیگر تغییرات سینه مانند خوابیدگی، تورم و… مورد استفاده قرار می گیرد.
6. تشخیص بیماری های ریه: در تشخیص بیماری های ریه مانند آسم، سینه پهلو و سایر بیماری های مرتبط با ریه مفید است.
7. تشخیص بیماری های اندام های تولید مثلی: به عنوان یک ابزار مفید برای تشخیص تومورها و بیماری های اندام های جنسی مورد استفاده قرار می گیرد.

سونو گرافی چگونه انجام می شود؟

سونوگرافی یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی است که با استفاده از امواج فرا صوتی (صوتی)، تصاویر درون بدن را تولید می کند و به دلیل عدم استفاده از پرتوهای نیرومند (X-ray) و همچنین عدم نیاز به بستری شدن بیمار، بسیاری از مزایا را در مقایسه با سایر روش های تصویربرداری دارد.

برای انجام آن، بیمار به یک تخت مناسب دراز کشیده و قسمتی از بدن که باید تصویربرداری شود، با ژل و یا روغن خاص پوشش داده می شود. سپس جهت رساندن امواج فرا صوتی به داخل بدن، یک پروب سونوگرافی روی ناحیه مورد نظر قرار داده می شود. پروب امواج صوتی را به داخل بدن می فرستد و با دریافت امواج صوتی برگشتی از بافت های داخلی، تصاویر نهایی به دست می آید. سپس تصاویر به کمک نرم افزارهای خاص پردازش شده و توسط پزشک مورد بررسی و تشخیص قرار می گیرند.

در بسیاری از موارد، سونوگرافی به صورت بسیار سریع (حدود ۱۵-۳۰ دقیقه) و در محل مطب یا بخش رادیولوژی (امکان پذیری بستری شدن بیمار وجود ندارد) انجام می شود. علاوه بر این، به دلیل عدم استفاده از پرتوهای نیرومند، روشی مناسب برای تصویربرداری در زنان باردار و کودکان نیز است.

اقدامات لازم قبل از انجام سونوگرافی

1. اطلاع رسانی به پزشک در مورد داروهایی که استفاده می کنید، برای جلوگیری از عوارض ناشی از تداخل دارو.
2. در صورتی که سونوگرافی ناحیه شکمی انجام خواهد شد، بهتر است ۶ تا ۸ ساعت قبل از این تست خوراکی کم مصرف کرده و در صورت نیاز در ساعات قبل از انجام آن نوشیدنی و خوراکی مخصوصی که پزشک از شما خواسته، مصرف کنید. در برخی موارد مانند سونوگرافی شکم و کیسه صفرا، پزشکان ممکن است از بیماران بخواهند تا شش ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورند و ننوشند، به دلیل اینکه مصرف غذا و نوشیدنی می تواند منجر به تولید چربی در کبد شود که باعث کاهش دقت در تصویربرداری می شود اما در مواردی مانند سونوگرافی پروستات یا سونوگرافی پایینی عضلانی، پزشکان ممکن است از بیماران بخواهند قبل از آزمایش آب بنوشند و مثانه را پر کنند، به دلیل اینکه با پر بودن مثانه تصویربرداری بهتر و دقیق تر انجام می شود.
3. در صورتی که سونوگرافی ناحیه پایینی بدن انجام خواهد شد، بهتر است لباس های راحت و فضایی مناسب برای انجام تست به همراه داشته باشید.
4. در صورتی که قرار است پروب در داخل دهان قرار گیرد (برای تصویربرداری دندان و فک)، به علت احتمال هایپوگلیسمی، نباید قبل از این تست غذا و نوشیدنی مصرف کنید.
5. در صورتی که به دلایلی احتمال حاملگی وجود دارد، بهتر است قبل از انجام سونوگرافی، با پزشک خود در مورد محدودیت هایی که در رابطه با شما و بارداریتان وجود دارد، مشورت کنید.
6. در صورتی که در گذشته نوعی بیماری از جمله نارسایی کلیه، بیماری قلبی و عروقی، بیماری های تنفسی و یا بیماری های پوستی داشته اید، حتما به پزشک خود در مورد شرایط خاص خود بگویید.

هم چنین بخوانید تفسیر نتایج سونوگرافی کبد چگونه است؟

عوارض سونوگرافی چیست؟

سونوگرافی به دلیل عدم استفاده از پرتو نوری و جرمی، به طور کلی مشکلات و عوارض جدی ندارد. با این حال، در برخی موارد ممکن است عوارض یا مشکلات خفیفی بعد از انجام تصویربرداری رخ دهد که عبارتند از:

حساسیت و التهاب: در صورتی که پوست شما به دلیل حساسیت و یا خشکی زیاد با پروب تماس داشته باشد، ممکن است التهاب و قرمزی به‌ وجود آید.

ناراحتی و درد: بعضی از افراد ممکن است به دلایل شخصی و یا فیزیولوژیکی حساسیت و درد حین انجام داشته باشند.

لازم به ذکر است که بعضی از موارد فوق احتمال وقوع بسیار کمی دارد و در اغلب موارد، سونوگرافی به عنوان روش تصویربرداری غیر تهاجمی و بدون عوارض در نظر گرفته می شود.

هزینه سونوگرافی در سال ۱۴۰۳ چقدر است؟

هزینه سونوگرافی در ایران سال ۱۴۰۳ به دلیل تغییرات نرخ ارز و افزایش هزینه های بهداشتی، ممکن است با توجه به منطقه و نوع آن متفاوت باشد. با این حال، می توان از برخی متوسط ​​های قیمت در سال ۱۴۰۳ یاد کرد:

• سونوگرافی شکم: میانگین هزینه این پروسه در ایران حدود ۳۰۰ هزار تا ۴۰۰ هزار تومان است.
• سونوگرافی قلب: هزینه آن بسته به نوع سونوگرافی و مراکز درمانی متفاوت است. هزینه سونوگرافی دو بعدی قلب حدود ۵۰۰ هزار تومان تا ۱ میلیون تومان در برخی مراکز درمانی است.
• سونوگرافی پستان: هزینه آن نیز بسته به نوع سونوگرافی و مراکز درمانی متفاوت است. هزینه سونوگرافی پستان حدود ۲۰۰ هزار تا ۳۰۰ هزار تومان می باشد.
• سونوگرافی بارداری: هزینه آن نیز بسته به نوع سونوگرافی و مراکز درمانی متفاوت است و به صورت تقریبی بین ۳۰۰ هزار تا ۴۰۰ هزار تومان می باشد.

لازم به ذکر است که این هزینه ها برای مراجعه به بیمارستان ها و مراکز درمانی، اداری و خصوصی ممکن است متفاوت باشد و همچنین هزینه های اضافی مانند هزینه مشاوره، هزینه پروب و دستگاه سونوگرافی و هزینه نوبت دهی نیز محاسبه می شود.