سی تی اسکن (CT-scan) چیست؟

در دنیای پزشکی، تشخیص صحیح و درمان به موقع بسیار مهم است. اما برای این کار ابزارهای مناسب و دقیقی نیاز است تا بتوان به بهترین شکل از آنها استفاده کرد. یکی از این ابزارها روش سی تی اسکن است که با استفاده از پرتو X، تصاویر دقیقی از داخل بدن فراهم می کند. سی تی اسکن از سال ۱۹۷۰ در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. به دلیل دقت بالای این روش در تشخیص بیماری ها و تشخیص موقعیت دقیق آنها برای روش های درمانی، اهمیت بالایی دارد. همچنین با تکرار سی تی اسکن در بازه های زمانی مختلف، پزشکان قادر خواهند بود پیشرفت بیماری ها و اثربخشی درمان ها را پیگیری کنند.

در این مقاله، قصد داریم به بررسی روش سی تی اسکن و کاربردهای آن در پزشکی پرداخته و با مزایا و معایب استفاده از این روش آشنا شویم.

سی تی اسکن یا CT Scan مخفف عبارت Computed Tomography Scan است و به عنوان یک روش تصویر برداری پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش، با استفاده از پرتو X، تصاویر دقیقی از داخل بدن فراهم می شود. سی تی اسکن از دهه ۱۹۷۰ میلادی در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل دقت بالایش در تشخیص بیماری ها و تشخیص موقعیت دقیق آنها برای روش های درمانی، اهمیت بالایی دارد.

در سی تی اسکن، پرتو X از بیرون بدن به سمت داخل فرستاده می شود و پس از عبور از بافت های مختلف، توسط یک سیستم حسگر دریافت می شود. سپس نرم‌افزارهای ویژه ای این اطلاعات را تجزیه و تحلیل کرده و تصاویر ۲ بعدی یا ۳ بعدی از داخل بدن ایجاد می کنند.

با توجه به دقت بالای سی تی اسکن در تشخیص بیماری ها و تشخیص موقعیت دقیق آنها برای روش های درمانی، سی تی اسکن به عنوان یکی از مهم ترین روش های تصویربرداری پزشکی شناخته می شود.

کاربرد سی تی اسکن چیست؟

در کاربردهای پزشکی، سی تی اسکن به عنوان یک ابزار تشخیصی بسیار قدرتمند شناخته می شود و در شناسایی، درمان و کنترل بسیاری از بیماری ها استفاده می شود. در زیر کاربرد های سیتی اسکن بیان شده است:

• شناسایی ضایعات قلبی:

CT Scan یکی از روش های تصویربرداری بسیار دقیق برای شناسایی ضایعات قلبی است. در این روش، با استفاده از پرتو X و کامپیوتر، تصاویر دو بعدی و سه بعدی از قلب و عروق قلبی به دست می آیند. این تصاویر دقیق و بسیار روشن هستند و به پزشکان کمک می کنند تا ضایعات قلبی شامل بیماری هایی مانند تصلب شرایین، تومورهای خونی، آنژین صدری و اختلالات ریتم قلبی را به دقت تشخیص دهند. از جمله مزایای CT Scan برای شناسایی ضایعات قلبی می توان به دقت بالا، سرعت در اجرا، قابلیت اطمینان و عدم نیاز به بستری شدن بیمار پس از انجام آن اشاره کرد. همچنین این روش به خوبی در طرح برنامه درمانی و پیشگیری از بیماری های قلبی موثر است. با این حال، نحوه استفاده از CT Scan برای شناسایی ضایعات قلبی به دقت و پس از مشاوره با پزشک تعیین می شود.

• بررسی شکم:

CT Scan یکی از روش های تصویربرداری بسیار دقیق است که می تواند به پزشکان در شناسایی مشکلات داخلی شکم کمک کند. با استفاده از CT Scan، می توان عضلات، بافت های نرم و عضوی های داخل شکم را به دقت بالا بررسی کرد. بررسی شکم با CT Scan به منظور شناسایی بیماری هایی مانند عفونت ها، التهابات، تومورها، ضایعات و سایر مشکلات مزمن صورت می گیرد. با استفاده از تصاویر CT Scan، پزشکان می توانند به دقت بالایی اطلاعاتی راجع به ابعاد، شکل و موقعیت اعضای داخل شکم بدست آوردند. مزایای استفاده از CT Scan برای بررسی شکم شامل دقت بالا، قابلیت تشخیص بیماری های خفیف، تصاویر واضح و دقیق، سرعت و دقت در تشخیص و شناسایی مشکلات داخل شکم است.

با این حال، نحوه استفاده از CT Scan برای بررسی شکم به دقت و پس از مشاوره با پزشک تعیین می شود. همچنین باید توجه داشت که به دلیل استفاده از پرتو X در این روش، بیمارانی که در معرض این پرتو قرار گرفته اند، باید به دقت و پس از مشاوره با پزشک از آن استفاده کنند.

• مانیتورینگ درمان بیماری های مزمن:

CT Scan یکی از روش های تصویربرداری بسیار دقیق است که می تواند در مانیتورینگ درمان بیماری های مزمن موثر باشد. با استفاده از CT Scan، پزشکان می توانند به دقت و سرعت بالا در پیگیری پیشرفت بیماری های مزمن مانند سرطان، آسم و بیماری های عفونی باشند.با استفاده از تصاویر CT Scan، پزشکان می توانند پیشرفت بیماری را در طول درمان و در مراحل مختلف آن رصد کنند و همچنین، نتایج درمان را با دقت بیشتری ارزیابی کنند. از جمله مزایای استفاده از CT Scan برای مانیتورینگ درمان بیماری های مزمن می‌توان به دقت بالا، قابلیت انجام درمان و سرعت بالا در ارائه نتایج اشاره کرد.

با این حال، مانیتورینگ درمان بیماری های مزمن با CT Scan باید با دقت و پس از مشاوره با پزشک تعیین شود.

• استفاده در جراحی:

پزشکان با استفاده از تصاویرسیتی اسکن و MRI می توانند قبل از جراحی تصاویر دقیق از بدن بیمار و مشکلات و ابعاد فضایی آن را بیشتر درک کنند. این تصاویر به پزشکان کمک می کنند تا بیشتر از ساختارهای داخلی بدن بیمار بدانند، فاصله میان عضلات، بافت ها، سازمان ها، استخوان ها و سایر قسمت ها را به دقت بسنجند و بهترین روش برای جراحی همراه با پایین ترین خطرات را انتخاب کنند. همچنین، این تصاویر قبل و بعد از جراحی مورد استفاده قرار می گیرند تا به پزشکان کمک کنند تا نتیجه جراحی را مقایسه و بررسی کنند.

• تشخیص بیماری های مغزی:

 تصاویر CT Scan می تواند در تشخیص بیماری های مغزی مفید باشد، به ویژه برای کشف خونریزی ها، تومورهای مغزی، انسداد عروق مغزی، ایدیوپاتی هیپرتانسیون مغزی و شکستگی های جمجمه مورد استفاده است. در صورت وجود خونریزی در مغز، تصاویر CT Scan می تواند نشان دهنده وجود خون در موضع آسیب دیده باشد. همچنین، تصاویر CT Scan می تواند کمک کند تا تومورهای مغزی شناسایی شوند، به علاوه می تواند در تعیین سایز و موقعیت تومور و ارزیابی پاسخ به درمان استفاده شود.

در کل، تصاویر CT Scan یک ابزار قابل اعتماد برای تشخیص بیماری های مغزی هستند و به پزشکان کمک می کنند تا بهترین درمان ممکن را برای بیماران خود انتخاب کنند.

• تشخیص بیماری های تنفسی:

تصاویر CT Scan می تواند در تشخیص بیماری های تنفسی نظیر عفونت های ریه، سرطان ریه و فیبروز کبدی مفید باشد. با استفاده از تصاویر CT Scan، پزشکان می‌توانند به دقت نقاط ضعف، نقاط علائم اولیه بیماری و نشانه های بالینی مرتبط با بیماری های تنفسی را شناسایی کنند. برخی از بیماری های تنفسی که می توانند با استفاده از CT Scan تشخیص داده شوند عبارتند از: التهاب ریه، عفونت حاد تنفسی بالایی، کرونا ویروس، امفیزم ریه، برونشوبتی، شل شدن ویتره (atelectasis)، عفونت قارچی ریه، سرطان ریه و سایر بیماری های تنفسی.

همچنین تصاویر CT Scan  می توانند برای پیش بینی نتایج جراحی و تعیین مراحل درمان بیماران با بیماری های تنفسی، نظیر تصمیم گیری در مورد نیاز به عمل جراحی و انتخاب درمان مناسب استفاده شوند.

• سی تی اسکن پا:

تصاویر CT Scan پا می تواند در تشخیص بسیاری از مشکلات قابل درمان پایی مفید باشد. تصویربرداری CT Scan پا در تشخیص بیماری های مفصلی، کمردرد، آسیب عضلانی یا نقصان استخوانی، سرطان استخوان، نارسایی عروق پایی و سایر مشکلات مربوط به پا موثر است.

بعضی مواردی که با انجام سیتی اسکن پا قابل تشخیص هستند عبارتند از: شکستگی استخوان، التهاب مفصل، نقصان استخوانی، آرتروز مفصل، تصلب شرایین پایی و التهاب لگنی.

سی تی اسکن اسپیرال چیست؟

سی تی اسکن اسپیرال یک روش پزشکی تصویربرداری است که با استفاده از یک دستگاه کامپیوتری و پرتو ایکس، تصاویر دقیق و سه بعدی از داخل بدن فرد تولید می کند. این روش نسبت به روش سی تی اسکن سنتی سرعت و دقت بیشتری دارد و باعث بهبود قابلیت تشخیص بیماری های مختلف شده است. این روش می تواند بافت های مغزی، لگنی، سینه و شکم را بررسی کند و به تشخیص بیماری های قلبی و عروقی کمک می کند.
در این روش، بیمار در داخل دستگاه سی تی اسکن قرار می گیرد و پرتو ایکس به بدن فرد فرستاده می شود. سپس دستگاه کامپیوتری به صورت خودکار تصاویری از داخل بدن فرد تولید می کند. تفاوت اساسی این روش با سی تی اسکن سنتی این است که در اسپیرال سی تی اسکن، پرتو ایکس به صورت یک نوار اسپیرال به دور بدن فرد حرکت می کند و به همین دلیل، تصاویر دقیق تر و با کیفیت بیشتری تولید می شوند.

این روش معمولا برای تشخیص بیماری های قلبی و عروقی مانند انسداد عروق قلبی، پروپرفشن (پیچیدگی) عروق شریانی، سندرم کرونر قلب و … استفاده می شود. همچنین، این روش می تواند برای تشخیص بیماری های سینه، شکم، لگن و برخی بیماری های مغزی مفید باشد.

بیشتر مطالعه کنید اهمیت کولونوسکوپی برای تشخیص و درمان بیماری ها

تزریق در سی تی اسکن

تزریق مواد کانتراست در سی تی اسکن برای بهبود دقت و کیفیت تصاویر استفاده می شود. عمدتا در مواردی که نیاز به تصویربرداری دقیق از بافت های داخلی بدن داریم، از این روش استفاده می شود.

تزریق مواد کانتراست معمولا برای تصویربرداری از اعضای فردی مانند قلب، مغز، کبد، کلیه، رگ‌های خونی و سیستم گوارشی استفاده می شود.

مواد کانتراست در زمان انجام سی تی اسکن تزریق می شوند. معمولا ماده کانتراست تزریق شده به صورت وریدی از طریق یک سرنگ و با استفاده از یک کاتیتر تزریق می شود. در بعضی از موارد، پزشک ممکن است از روش تزریق ماده کانتراست به صورت خوراکی نیز استفاده کند.
در بعضی از موارد، افرادی که دچار حساسیت به مواد کانتراست هستند ممکن است به علائمی نظیر سرگیجه، تنگی نفس، خارش و تورم صورت و گلویی دچار شوند. همچنین در مواردی که کلیه ها قادر به خارج کردن مواد کانتراست از بدن نیستند، احتمال بروز مشکلات کلیوی وجود دارد.

قبل از انجام سی تی اسکن با تزریق کانتراست، بهتر است با پزشک خود درباره هرگونه حساسیت و نارسایی اعضای بدن خود صحبت کنید. همچنین، پزشک شما ممکن است قبل از تزریق کانتراست، آزمایشات بیشتری را انجام دهد تا مطمئن شود که شما می توانید این ماده را بدون هیچ مشکلی تحمل کنید.

دستورالعمل های قبل از انجام CT-scan

قبل از انجام سیتی اسکن  دستورالعمل هایی وجود دارد که باید رعایت شوند البته ممکن است بنابر شرایط خاص شما و صلاح دید پزشکتان موارد دیگری به این لیست اضافه شود اما در حالت کلی این موارد باید برای انجام تست سی تی اسکن رعایت شود :

1. مراجعه به پزشک و گفتن درباره داروهایی که مصرف می کنید، اگر دارویی مصرف می کنید، باید به پزشک خود اطلاع دهید.
2. اطلاع رسانی به پزشک در مورد حساسیت هایی که به مواد رنگی دارید، اگر شما دچار حساسیت به این مواد هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.
3. جلوگیری از مصرف غذای سنگین، مشروبات الکلی و داروهای خاص قبل از آزمایش. از روز قبل از انجام سی تی اسکن، باید از مصرف این مواد خودداری کنید.
4. پوشیدن لباس هایی که قابلیت باز شدن آسان دارند، پوشیدن لباس هایی که بر روی بدن محکم نشسته باشد و همچنین برداشتن زیور آلات و اشیای فلزی قبل از انجام سی تی اسکن.
5. اطمینان حاصل کنید که ساعت، گوشواره، ساعت و فلزات دیگر روی بدن شما نیستند.
6. در صورت بارداری، باید در مورد آن با پزشک خود صحبت کنید. بارداری ممکن است بر روی تصاویر سی تی اسکن تأثیر بگذارد و پزشک شما باید این موضوع را بهتر درک کند.

عوارض سیتی اسکن چیست؟

سیتی اسکن (City Scan) یک روش تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از پرتو X تصاویر دقیقی از داخل بدن فرد به دست می آورد. در هر صورت، این روش نیز مانند سایر روش های پرتوزایی جهت تصویربرداری بدن، ممکن است خطراتی در پی داشته باشد.

از جمله عوارضی که ممکن است پس از انجام سیتی اسکن رخ دهد، می‌توان به موارد زیراشاره کرد:

1. آلرژی به ماده رادیو اکتیو استفاده شده جهت جذب پرتو X
2. افزایش خطر ابتلا به سرطان: هر گونه تابش پرتویی که به بدن اعمال شود، می تواند باعث آسیب به سلول های بدن شود و خطر سرطان را افزایش دهد.
3. افزایش خطر بروز مشکلات قلبی: تابش پرتویی می تواند باعث افزایش خطر بروز مشکلات قلبی شود.

بنابراین، اگر نیاز به انجام سی تی اسکن دارید، بهتر است با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای این روش تصویربرداری صحبت کرده و راهنمایی های لازم را دریافت کنید.

هزینه انجام سی تی اسکن در سال ۱۴۰۲ چقدر است؟

میزان هزینه سی تی اسکن در سال ۲۰۲۳ در ایران وابسته به چند عامل است که می توان به شرح زیر اشاره کرد:

1. نوع سی تی اسکن: هزینه های سی تی اسکن بستگی به نوع آن دارد؛ مثلا سی تی اسکن قفسه سینه، سی تی اسکن مغز و …
2. منطقه جغرافیایی: هزینه ها در مناطق مختلف کشور متفاوت است، به عنوان مثال در شهرهای بزرگ معمولا هزینه بیشتری را پرداخت می کنید.
3. مراکز ارائه دهنده خدمات: هزینه ها در مراکز مختلف متفاوت است و بسته به آنکه مرکز در کجا واقع شده باشد، بباید هزینه ای متفاوت را بپردازید.

با توجه به فوق، می توان گفت که هزینه سی تی اسکن در سال ۱۴۰۲ در ایران متفاوت خواهد بود و به همین دلیل نمی توان یک مبلغ دقیق را برای آن اعلام کرد. برای فهمیدن قیمت سی تی اسکن در شهرهای مختلف، می توانید با مراکز پزشکی تماس بگیرید و اطلاعات دقیق تری راجع به هزینه ها کسب کنید.