پذیرش این ایده یا باور که ممکن است اضافه وزن داشته باشیم یا چاق باشیم اما همچنان بدنمان سالم و سلامت باشد ممکن است وسوسه انگیز باشد. اگر بخواهیم صادق باشیم باید بگوییم جدیدترین شواهد علمی همچنان به وضوح نشان می دهند افراد چاق حتما سالم نیستند و وزن زیاد خطرات زیادی برای سلامتی دارد از جمله احتمال بیماری های قلبی عروقی و سکته را افزایش می دهد. با این حال باید گفت نمی توان برای همه یک نسخه پیچید و عوامل زیادی بر سلامت ما تاثیر می گذارند که چاقی یکی از آنهاست.
به چه کسی چاق می گویند؟
طبق تعریف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC)، کسی که شاخص توده بدنی (BMI) 30 به بالا داشته باشد چاق محسوب می شود.
از سال ۲۰۱۳، انجمن پزشکی آمریکا چاقی را به عنوان یک بیماری در نظر گرفته است. منطق پشت این تصمیم گیری آگاهی دادن در مورد خطر عوارض چاقی مانند دیابت نوع دو و بیماری های قلبی عروقی است. با این حال تعدادی پژوهش چنین پیشنهاد کردند که برخی افراد مبتلا به چاقی، سالم هستند و از نظر بالینی نباید به عنوان بیمار در نظر گرفته شوند. اکنون یک پژوهش بزرگ مقیاس این ادعا را به چالش کشیده است و نشان می دهد چیزی به نام فرد چاق سالم شایعه ای بیش نیست.
آیا ممکن است افراد چاق سالم و سلامت باشند؟
یک پژوهش جدید که در واقع بزرگترین پژوهشی است که تا کنون به موضوع چاقی و سلامت پرداخته است در دانشگاه بیرمنگام بریتانیا انجام شده و یافته ای آن در کنگره چاقی اروپا ارائه شده است. این محققان پرونده پزشکی ۳.۵ میلیون فرد بزرگسال در بریتانیا را بین سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۵ دنبال و بررسی کردند. شرکت کنندگان هیچ سابقه ای از بیماری های قلبی عروقی نداشتند. این گروه تحقیقاتی جمعیت شرکت کننده را بر اساس شاخص بی ام آی (میزان چاقی) به چند گروه تقسیم کردند. همچنین شرکت کنندگان را بر اساس وضعیت سلامت متابولیک (اینکه آیا مشکلات متابولیک مانند دیابت، فشار خون بالا یا چربی خون بالا دارند یا نه) به چند زیر گروه تقسیم کردند. تقسیم کردن این گروها بر اساس وضعیت سلامت متابولیک، منجر به چهار دسته در مرحله ناهنجاری متابولیک شد: گروه ۰، ۱و ۲ و ۳.
محققان دسته ۰ در مقیاس متابولیک را به عنوان سالم در نظر گرفتند، در این دسته بندی در دسته صفر، هیچ نشانه ای از بیماری متابولیک وجود ندارد و فشار خون نرمال، کلسترول نرمال و چربی نرمال است و هیچ نشانه ای از دیابت وجود ندارد. همچنین محققان وضعیت شرکت کنندگان از نظر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را تحت نظر گرفتند. بیش از ۶۱ هزار نفر دچار بیماری قلبی کرونری، بیش از ۵۴ هزار نفر دچار سکته مغزی و سکته مغزی خفیف، بیش از ۲۵ هزار نفر دچار نارسایی قلبی و ۲۳۷۰۰ نفر دچار بیماری عروق محیطی شدند.
از نظر آماری مشکلات قلبی عروقی در کسانی که چاق محسوب می شدند بسیار بیشتر از دیگران بود. توجه داشته باشید این به این معنی نیست که افرادی که چاق نبودند اصلا دچار این مشکلات نشدند و چاقی تعیین کننده صد در صد نیست. کسانی که چاق بودند اما از نظر بدنی به نظر سالم می رسیدند ۴۹ درصد بیشتر از دیگران دچار بیماری قلبی کرونری و ۹۶ درصد بیشتر دچار نارسایی قلبی شدند. علاوه بر این، کسانی که چاق بودند ۷ درصد بیشتر سکته مغزی داشتند.
تحقیقات علمی در موردافراد چاق سالم چه می گویند؟
پژوهشگر اصلی این مطالعه بزرگ و طولانی می گوید:
ایده سالم ولی چاق بودند شایعه ای بیش نیست و پژوهش ها از جمله این پژوهش ۳.۵ میلیون نفری نشان می دهند کسانی که چاق هستند اما از نظر متابولیک بدنشان سالم است (در آزمایش خون، کلسترول، چربی و قند نرمال دارند و فشار خونشان طبیعی است)، همچنان بسیار بیشتر از افرادی که چاق نیستند و متابولیک بدنشان سالم است، دچار بیماری قلبی کرونری، بیماری های مغزی عروقی و نارسایی قلبی می شوند. اولویت جامعه پزشکی باید این باشد که افراد چاق به ظاهر سالم، به امکانات کمکی برای کاهش وزن دسترسی پیدا کنند.
سلامت بدن در افراد چاق چقدر محتمل است؟
بر اساس یک پژوهش، افرادی که چاق هستند اما بدنشان از نظر متابولیکی (فشار خون، چربی خون، کلسترول خوب و بد و قند خون) در وضعیت نرمال قرار دارد درصد کمی از جمعیت چاق را تشکیل می دهند. در واقع تخمین زدن دقیق این درصد سخت است چرا که به سن و طول مدت چاقی افراد هم ارتباط دارد اما به طور کلی می توان گفت در حدود ۷ درصد از کسانی که چاق هستند چاقی سالم یعنی با معیارهای متابولیک نرمال دارند. اگر چه همانطور که گفته شد در این افراد هم ریسک بیماری های مرتبط با چاقی خیلی بیشتر از افراد سالم بدون اضافه وزن است.
چاقی با بدن سالم در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. همچنین در سنین بالا احتمال آن کمتر می شود. از طرفی چاقی با بدن سالم از نظر متابولیک، در کسانی که شاخص توده بدنی آنها کمتر از ۳۵ است متداولتر از افراد با شاخص توده بدنی ۳۵ به بالاست.
از کجا بفهمیم چاقی ما سالم است یا نه؟
معمولا کسانی که چاق هستند اما بدنشان از نظر متابولیک سالم است توزیع چربی بدنشان به صورتی است که در محدوده دور کمر چربی زیادی ندارد. به عبارت دیگر بزرگ بودن دور کمر و زیاد بودن چربی شکم تقریبا همیشه پیش بینی کننده ناهنجاری های متابولیک است.
چه چیزی باعث می شود بعضی افراد چاق سالم باشند؟
هنوز این ارتباط به خوبی شناخته نشده است اما مسلما ژنتیک در این امر نقش دارد و می تواند باعث شود بدن برخی افراد مقاوم تر باشد.
سبک زندگی و عوامل دیگر رفتاری هم در این امر مهم هستند. کسانی که سبک تغذیه سالم دارند و کمتر غذاهای فرآوری شده می خورند، کسانی که ورزش مرتب انجام می دهند یا تحرکشان زیاد است و کسانی که زیاد می خوابند بیشتر در مقابل آسیب های چاقی در امان هستند.
آیا هر کسی که چاق است باید وزن کم کند؟
پاسخ به این سوال ساده است، بله، اگر چاق هستید حتی اگر شاخص های متابولیک بدنتان را سالم نشان می دهد، عاقلانه این است که وزن کم کنید و به وزن نرمال برسید. چاقی با انواع و اقسام بیماری ها و مشکلات پزشکی از دیابت و فشار خون گرفته تا آرتروز و زوال عقل شما را اذیت می کند.
ممکن است در موارد بسیار نادر، پزشک به کسی که چاق است توصیه کند وزن کم نکند اما اگر پزشک متخصص به شما چنین توصیه ای نکرده به این معنی است که حتما رسیدن به وزن نرمال برای سلامت شما و افزایش کیفیت زندگیتان بهتر است.
چرا چربی دور شکم بدتر از جاهای دیگر است؟
چربی دور شکم معمولا از نوع چربی احشایی (visceral) است که مشکل ساز است و باعث افزایش احتمال بیماری های مزمن مرتبط با التهاب و همچنین فشار خون می شود. به همین علت کسانی که چربی شان بیشتر در محدوده شکم و کمر جمع می شود بیشتر از کسانی که چربیشان در محدوده ران و باسن جمع می شود در خطر قرار دارند.
چربی احشایی یا چربی پنهان باعث تولید هورمون ها و مواد شیمیایی می شود که برای بدن سمی هستند. چربی احشایی بیشتر از چربی زیر پوستی از این مواد سمی تولید می کند به همین علت مضرتر است. بیماری آلزایمر، دیابت نوع ۲، سکته مغزی و کلسترول بالا برخی از مشکلات پزشکی است که ارتباط قوی با میزان چربی شکم دارند. محققان فکر می کنند ممکن است چربی شکم برخی پروتئین هایی را تولید می کنند که باعث التهاب بدن و اندام ها و تنگ شدن و گرفتگی رگ های خونی می شود.
برای اطلاعات بیشتر: بهترین روش های کوچک کردن شکم
چاقی برای سلامتی بدتر است یا لاغری؟
برخی افراد از ترس چاق شدن ممکن است افراط کنند و بیش از اندازه لاغر شوند و در واقع دچار کمبود وزن شوند. بهترین و سالم ترین حالت این است که وزنتان نرمال باشد. اما اگر قرار باشد بین چاقی و لاغری (کمبود وزن) انتخاب کنید باید بدانید در پژوهش محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها که در اوایل سال ۲۰۰۰ منتشر شد، ارتباط بین اندازه بدن و مرگ و میر زودرس بررسی شد و مشخص شد مرگ و میر مربوط به اضافه وزن کمتر از کمبود وزن است.
همچنین مشخص شد کسانی که وزنشان از نرمال بیشتر است و شاخص توده بدنی (BMI) شان بین ۲۵ تا ۳۰ است در مقایسه با کسانی که شاخص توده بدنی شان در دامنه نرمال قرار دارد افزایش ریسک مرگ و میر ندارند.
