کدام نوع دیالیز بهتر است

دیالیز (Dialysis) یک فرآیند پزشکی است که برای پالایش خون از مواد زائد و سمی و همچنین دفع آب اضافی از خون استفاده می شود. این فرآیند به افرادی که به علت اختلالات کلیه نمی توانند به طور طبیعی مواد زائد و سمی را از خون خارج کنند، کمک می کند. دیالیز به بیماران کمک می کند تا مواد زائد و سمی از خونشان خارج شده و تعادل شیمیایی بدن حفظ شود، زیرا کلیه ها در افراد مبتلا به اختلالات کلیه به درستی کار نمی کنند. این فرآیند به طور منظم انجام می شود تا به بیماران کمک کند تا بهترین کیفیت زندگی ممکن را داشته باشند. در این مقاله به معرفی روش های دیالیز خواهیم پرداخت.

روش های دیالیز

دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) و همودیالیز (Hemodialysis) روش های دیالیز برای درمان افرادی که به علت اختلالات کلیه نیاز به تصفیه خون دارند، مورد استفاده قرار می گیرند. هر دو روش از خون اضافه شده به بدن و مواد زائد و مضر را از آن حذف می کنند، اما با استفاده از مکانیسم های مختلفی انجام می شوند.

۱- همودیالیز (Hemodialysis):

• در همودیالیز، خون بیمار از بدن خارج می شود و به یک دستگاه خاص (دیالیزر) منتقل می شود.
• در دیالیزر، خون از طریق یک ممبران نازک تصفیه می شود. این ممبران مانع گذر مواد مضر از خون به محیط خارجی می شود.
• سپس خون تصفیه شده به بدن بازگشت داده می شود.
• همودیالیز معمولا در مراکز تخصصی به صورت منظم انجام می شود و نیاز به دستگاه همودیالیز و تیم پزشکی و پرستاری دارد.
• معمولا چند ساعت در هفته باید به همودیالیز مراجعه شود.

۲- دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis):

• در دیالیز صفاقی، از ممبران صفاق (بخشی از شکم) به عنوان فیلتر طبیعی برای تصفیه خون استفاده می شود.
• یک محلول خاص به شکم تزریق می شود و در آنجا با فرآیند اسمزی و دیفوزیون، مواد مضر و زائد از خون به محلول تراریخته در شکم منتقل می شوند.
• پس از چند ساعت، محلول تراریخته حاوی مواد مضر دور ریخته می شود و محلول تازه جایگزین می شود.
• دیالیز صفاقی می تواند در خانه توسط بیمار یا به کمک یک پرستار انجام شود، و به صورت روزانه یا چند بار در هنگام خواب انجام می شود.

انتخاب بین همودیالیز و دیالیز صفاقی به وابستگی به مواردی مانند وضعیت بدنی بیمار، ترجیحات شخصی، و منابع مالی بستگی دارد. همه بیماران مبتلا به اختلالات کلیه نیاز به یک مشورت پزشکی دقیق دارند تا بهترین روش برای درمان آنها تعیین شود.

برای اطلاعات بیشتر: دیالیز صفاقی چگونه انجام می شود؟

مزایا و معایب روش های دیالیز چیست؟

مزایا و معایب دو روش دیالیز متفاوت، یعنی دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) و همودیالیز (Hemodialysis) به شرح زیر هستند:

مزایای همودیالیز:

1. این روش توسط تخصصی ترین متخصصان بهداشت و سلامت انجام می شود، که توانایی مدیریت هرگونه مشکل را دارند.
2. شما امکان برقراری ارتباط با سایر بیمارانی که دیالیز می شوند را دارید، که ممکن است باعث تقویت شبکه اجتماعی و قوت قلب شما شود.
3. برخلاف دیالیز صفاقی، شما نیازی به انجام این روش برای خودتان ندارید و از تخصصی ترین پرستاران برای انجام آن بهره می برید.
4. در مقایسه با دیالیز صفاقی، همودیالیز به تعداد کمتری در هفته و به مدت کمتری انجام می شود.
5. همودیالیز خانگی به شما آزادی بیشتری در انتخاب زمان، مکان، و مدت هر جلسه دیالیز می دهد.

معایب همودیالیز:

1. ممکن است در طول روز احساس خستگی کنید.
2. این روش می تواند مشکلاتی مانند کاهش فشار خون و لخته شدن خون در زمان دیالیز ایجاد کند.
3. افزایش خطر عفونت های خونی را به همراه دارد.
4. برخی از تغییرات در خانه شما ممکن است نیاز باشد، و به شما و یک دوست معتبر نیاز دارد تا مراحل آموزش را تکمیل کنید.

مزایای دیالیز صفاقی:

1. این روش به شما آزادی بیشتری می دهد. شما می توانید آن را در خانه یا هر مکان دیگری انجام دهید، حتی در سفر یا در حین خواب، و به صورت تنهایی.
2. برخلاف همودیالیز، محدودیت های مواد غذایی و مایعات در این روش وجود ندارد.
3. در دیالیز صفاقی، نیازی به استفاده از سوزن نیست.

معایب دیالیز صفاقی:

1. برای برخی از افراد، انجام این روش ممکن است دشوار باشد.
2. دیالیز صفاقی باعث افزایش خطر عفونت غشا شکمی (پریتونیت) می شود.

هر کدام از روش های دیالیز برای چه افرادی مناسب است؟

دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) و همودیالیز (Hemodialysis) هر کدام ویژگی ها و مزایا و معایب خود را دارند و انتخاب بین این دو روش باید بر اساس وضعیت و نیازهای فردی هر بیمار توسط تیم پزشکی تعیین شود. در زیر به برخی از موارد که هر روش می تواند برای آنها مناسب باشد، اشاره می کنیم:

همودیالیز (Hemodialysis):

1. فردی که به دلایل فوری نیاز به دیالیز دارد: در مواردی که کلیه ها به طور کامل عمل نمی کنند و بیمار نیاز به پالایش خون فوری دارد، همودیالیز مناسب است.
2. عدم دسترسی به تجهیزات و امکانات دیالیز صفاقی: برخی از بیماران به علت شرایط محیطی و محلی خود نمی توانند از دیالیز صفاقی استفاده کنند و همین طور ممکن است به دلایل مالی دسترسی به تجهیزات دیالیز صفاقی را نداشته باشند.
3. وضعیت عمومی نیازمندی به تصفیه خون: افرادی که در وضعیت عمومی خوبی هستند و به دلایل دیگر به دیالیز نیاز دارند، همودیالیز را ممکن است انتخاب کنند.

بیشتر بدانید: رژیم غذایی مناسب بیماران دیالیزی چیست؟

دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis):

1. فردی که ترجیح می دهد در خانه برای دیالیز انجام دهد: اگر فرد ترجیح می دهد دیالیز را در خانه و در زمان هایی که برای او مناسب است انجام دهد، دیالیز صفاقی به عنوان یک گزینه مناسب مطرح می شود.
2. وجود عوارض و مشکلات مرتبط با همودیالیز: برخی از افراد ممکن است به عوارض همودیالیز حساسیت نشان دهند یا مشکلات قلبی و عروقی داشته باشند که در این صورت همودیالیز برای آنها مناسب نیست.
3. قابلیت تحمل فیزیکی: افرادی که توانایی انجام فیزیکی بالایی دارند و مشکلاتی در انجام دیالیز صفاقی برای آنها پیش نمی آید، ممکن است این روش را انتخاب کنند.

به هر حال، تصمیم نهایی برای نوع دیالیز باید توسط تیم پزشکی و با توجه به وضعیت و نیازهای فرد گرفته شود. همچنین، در برخی موارد افراد ممکن است به مرور زمان بر اساس تغییرات در وضعیت کلیه شان نیاز به تغییر از یک روش به دیگری داشته باشند.

هر کدام از روش های دیالیز برای چه افرادی مناسب نیست؟

در موارد زیر، دیالیز صفاقی یا همودیالیز ممکن است برای افراد مناسب نباشد:

برای همودیالیز (Hemodialysis):

1. وضعیت قلبی و عروقی نامساعد: افرادی که مشکلات جدی قلبی و عروقی دارند و نمی توانند خون به میزان کافی به دستگاه همودیالیز منتقل کنند، ممکن است برای همودیالیز مناسب نباشند.
2. عدم دسترسی به مراکز دیالیز: برای افرادی که دسترسی به مراکز دیالیز ندارند، همودیالیز ممکن است غیرممکن باشد.
3. تحمل فیزیکی نامناسب: انجام همودیالیز نیاز به تحمل فیزیکی بالا دارد. افرادی که ناتوانی فیزیکی دارند یا به دلایل دیگر نمی توانند جلسات همودیالیز را تحمل کنند، مناسب نیستند.
4. عوارض ناشی از همودیالیز: برخی از افراد ممکن است به عوارض جانبی همودیالیز حساسیت نشان دهند، مانند فشار خون پایین، لخته شدن خون، یا عفونت های خونی.

برای دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis):

1. عفونت غشای شکمی: اگر فرد عفونت یا مشکلات غشای شکمی دارد، دیالیز صفاقی مناسب نمی باشد.
2. سابقه عمل جراحی شکمی: اگر فرد سابقه عمل جراحی در منطقه شکم دارد، این ممکن است باعث مشکلات در انجام دیالیز صفاقی شود.

تصمیم نهایی برای نوع دیالیز مناسب باید توسط تیم پزشکی بر اساس وضعیت فیزیکی، تاریخچه پزشکی، و نیازهای فرد گرفته شود. در برخی موارد، افراد ممکن است نیاز به تغییر از یک روش به دیگری داشته باشند به علت تغییرات در وضعیت شخصیت شان.

چه موادی از خون در دیالیز صفاقی و همودیالیز حذف می شوند؟

در دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) و همودیالیز (Hemodialysis)، مواد زائد و سمی از خون حذف می شوند. این مواد شامل موارد زیر می شوند:

در همودیالیز (Hemodialysis):

• کراتینین: همانند دیالیز صفاقی، در همودیالیز نیز کراتینین از خون حذف می شود.
• اوره: اوره از خون تصفیه می شود و از خارج می شود.
• الکترولیت ها: الکترولیت های مهمی مانند سدیم، پتاسیم، کلسیم، و فسفر از خون تصفیه می شوند و سطوح آنها در خون تنظیم می شود.
• آب اضافی: در همودیالیز، آب اضافی از خون حذف می شود تا تعادل مایعات در بدن حفظ شود.

در دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis):

• کراتینین: کراتینین یک ماده زائد است که از فعالیت عضلانی تولید می شود و در صورت انباشت در بدن می تواند مشکلات کلیه ای ایجاد کند.
• اوره: اوره یک ماده زائد است که از تجزیه پروتئین ها در بدن به وجود می آید و نیاز به تخلیه از خون دارد.
• ایجاد مواد زائد دیگر: در دیالیز صفاقی، از طریق فرآیندهای اسمزی و دیفوزیون، مواد دیگری نیز از خون به مایع دیالیز منتقل می شوند و تصفیه می شوند.

هر دو روش دیالیز، این مواد زائد و سمی را از خون حذف می کنند تا به بیمار کمک شود تا تعادل شیمیایی بدنش را حفظ کرده و بهترین کیفیت زندگی ممکن را داشته باشد.

آیا همودیالیز نیاز به دستگاه خاصی دارد؟

بله، همودیالیز (Hemodialysis) نیاز به دستگاه خاصی دارد که به عنوان دیالیزر (Dialyzer) یا دیالیزر همودیالیز (Hemodialyzer) شناخته می شود. دیالیزر دستگاه اصلی در فرآیند همودیالیز است و وظیفه تصفیه خون از مواد زائد و سمی را دارد.

دستگاه دیالیزر شامل دو قسمت اصلی است:

1. ممبران: ممبران یک قطعه واحد از مواد نیمه تراوایی است که برای جداسازی مواد زائد از خون به کار می رود. ممبران معمولا از پلی سولفون یا پلی استر مصنوعی تهیه می شود. خون بیمار از یک سمپاشن به دیالیزر وارد می شود و در آن توسط ممبران عبور می کند.
2. مایع دیالیز (Dialysate): این مایع حاوی ترکیبات خاصی از مواد شیمیایی دارد که باعث تصفیه خون می شوند. مایع دیالیز به داخل دیالیزر پمپ می شود و پس از انجام فرآیند تصفیه، به دستگاه دیالیز بازگردانده می شود.

دیالیزر ها توسط پرستاران یا تکنسین های متخصص در مراکز دیالیز کنترل می شوند و فرآیند همودیالیز به وسیله این دستگاه انجام می شود. به طور معمول، جلسات همودیالیز باید چند ساعت در هر دوره انجام شود و این فرآیند به منظور تصفیه خون از مواد زائد و سمی ادامه می یابد.

بیشتر مطالعه کنید: نتایج سونوگرافی کلیه چگونه تفسیر می شوند؟

دیالیز صفاقی یا همودیالیز کدامیک برای بیمار مناسب تر است؟

تعیین اینکه دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) یا همودیالیز (Hemodialysis) کدامیک برای بیمار مناسب تر است، به عوامل متعددی اعم از وضعیت سلامت بیمار، تاریخچه پزشکی، و توصیه پزشک بستگی دارد. هر دو روش دیالیز مزایا و معایب خود را دارند، و انتخاب بهترین روش باید بر اساس نیازها و شرایط خاص هر بیمار انجام شود.

چگونه مواد دیالیزی در دیالیز صفاقی و همودیالیز تصفیه می شوند؟

مواد دیالیزی در دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis) و همودیالیز (Hemodialysis) به طرق مختلفی تصفیه می شوند. در این دو روش، تصفیه از خون از طریق فرآیندهای متفاوتی انجام می شود:

همودیالیز (Hemodialysis):

در همودیالیز، تصفیه از خون از طریق دیالیزر و دستگاه همودیالیز انجام می شود. مراحل تصفیه به این صورت است:

1. تزریق خون به دیالیزر: خون بیمار از یک سمپاشن به دیالیزر وارد می شود. دیالیزر شامل ممبرانی است که مواد زائد از خون به مایع دیالیز منتقل می کند.
2. تصفیه خون در دیالیزر: خون در دیالیزر با مایع دیالیز در مخلوط شده و مواد زائد از خون به مایع دیالیز منتقل می شوند.
3. بازگشت خون تصفیه شده به بیمار: پس از تصفیه، خون تصفیه شده به بیمار بازگردانده می شود.

همچنین بخوانید: دیالیز در افراد مسن چه عوارضی دارد؟

دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis):

در دیالیز صفاقی، تصفیه از خون از طریق غشای نیمه مصنوعی معده (غشای شکمی) انجام می شود. مراحل تصفیه به این صورت است:

1. تزریق مایع دیالیز: ابتدا مایع دیالیز به داخل شکم فرد تزریق می شود. این مایع حاوی ترکیبات شیمیایی خاصی است که مواد زائد از خون جذب می کنند.
2. انجام دیالیز: مایع دیالیز در داخل شکم می ماند و با خون در تماس است. مواد زائد و سمی از خون از طریق غشا به مایع دیالیز منتقل می شوند.
3. خروج مایع دیالیز: پس از مدتی، مایع دیالیز به همراه مواد زائد از شکم خارج می شود. این فرآیند به عنوان “خروج” یا “دیالیز کم آب” شناخته می شود.
4. تزریق مایع دیالیز جدید: پس از خروج مایع دیالیز که حاوی مواد زائد است، مقداری مایع دیالیز جدید به داخل شکم تزریق می شود تا فرآیند دیالیز ادامه پیدا کند.

این فرآیند به صورت مداوم در طی جلسات همودیالیز انجام می شود، و تعداد جلسات و مدت زمان هر جلسه بسته به وضعیت بیمار تعیین می شود. در هر دو روش، مواد زائد از خون به مایع دیالیز منتقل می شوند و پس از آن مایع دیالیز با مواد زائد خروجی از بدن می شود.

آیا در دیالیز صفاقی نیاز به سوزن ورودی به خون نداریم؟

در دیالیز صفاقی (Peritoneal Dialysis)، نیاز به سوزن ورودی به خون ندارید. این یکی از تفاوت های مهم بین دیالیز صفاقی و همودیالیز (Hemodialysis) است.

در دیالیز صفاقی، تصفیه از طریق غشاهای نیمه مصنوعی معده (غشای شکمی) انجام می شود. مایع دیالیز به داخل شکم فرد تزریق می شود و از طریق این غشاها به خون دسترسی دارد. به عبارت دیگر، نیاز به ورود مستقیم به عروق خونی ندارید، و این روش در خانه یا در محیط هایی که دسترسی به تجهیزات همودیالیز محدود است، قابل انجام است.

در همودیالیز، برای دسترسی به خون بیمار نیاز به قرار دادن سوزن ها در عروق خونی (معمولا در دست و گاهی در ساعد) دارید تا خون به دستگاه همودیالیز وارد شود و پس از تصفیه، به بیمار بازگردانده شود. این سوزن ها به دستگاه همودیالیز متصل می شوند و فرآیند تصفیه درون دیالیزر انجام می شود.

کلام آخر

در نهایت، انتخاب بین روش های دیالیز شامل دیالیز خونی و دیالیز صفاقی یک تصمیم حیاتی برای بیماران با مشکلات کلیوی است. هر دو روش دارای مزایا و معایب خود هستند و تاثیرگذاری آنها بستگی به وضعیت فیزیکی و پزشکی هر بیمار دارد. برای انتخاب بهترین روش دیالیز، همکاری نزدیک با پزشک معالج و تیم درمانی بسیار مهم است. این انتخاب می تواند به بیماران کمک کند که بهترین کیفیت زندگی و سلامتی ممکن را در مقابل مشکلات کلیوی خود داشته باشند.