انواع واکسن های درمان سرطان

تحقیقات در این حوزه در مراحل اولیه قرار دارند بنابراین این واکسن ها عمدتا در آزمایش های بالینی بر روی بیماران مورد استفاده قرار می گیرند.

واکسن چیست؟

واکسن ها اغلب برای محافظت از ما در مقابل بیماری ها به کار گرفته می شوند و از نسخه های بی خطر یا ضعیف شده بیماری برای ساخت آنها استفاده می شود اما خودشان بیماری ایجاد نمی کنند و کسی که واکسن زده، ناقل بیماری نیست.

هنگامی که واکسن می زنید، سیستم ایمنی شما تحریک می شود که واکنش نشان دهد. سیستم ایمنی پادتن هایی (آنتی بادی) می سازد که نسخه های بی خطر عامل بیماری زا را شناسایی می کند و به آنها حمله می کند. پس از این که بدن به اندازه کافی از این پادتن ها ساخت، دیگر می تواند عامل بیماری زا را به محض ورود شناسایی کرده و به آن حمله کند، به این ترتیب از بیماری پیشگیری می شود.

واکسن درمان سرطان

محققان به دنبال ساخت واکسن هایی هستند که بیماری سرطان را درمان کند. شیوه عملکرد این واکسن ها مشابه واکسن های معمولی است و به شکلی طراحی شده اند که پروتئین هایی را که فقط سلول های سرطانی تولید می کنند شناسایی کنند و فقط به سلول سرطانی حمله کنند نه سلول های سالم بدن.

آنتی ژن ماده ای است که سیستم ایمنی به آن واکنش نشان می دهد. مثلا ویروس در سطح خود آنتی ژن دارد که باعث می شود سیستم ایمنی آن را شناسایی و به آن حمله کند. سلول های بدن و سلول های سرطانی نیز آنتی ژن دارند.

آنتی ژن های مرتبط با تومور، پروتئین هایی هستند که در سلول های سرطانی یافت می شوند. سلول های طبیعی و سالم یا از این نوع آنتی ژن ها ندارند یا اگر دارند، مقدار آن بسیار بسیار کمتر است.

واکسن های درمان سرطان به سیستم ایمنی کمک می کنند این آنتی ژن های مخصوص سلول های تومور را شناسایی نماید. سپس به آن حمله کرده و سلول سرطانی را از بین می برد.

همچنین بخوانید: مصرف گیاهان دارویی برای درمان انواع سرطان

انواع واکسن های سرطان

دانشمندان بر روی انواع گوناگون واکسن سرطان و عملکرد و کارایی آنها مطالعه و تحقیق می کنند. تحقیقات بیشتری لازم است تا بتوان تصویر کاملی از نحوه عملکرد این درمان و نوع سرطان هایی که درمان می کند، به دست آورد.

محققان سرتاسر جهان در حال حاضر بر روی انواع واکسن های زیر جهت درمان سرطان، پژوهش می کنند:

• واکسن پروتئین یا پپتید

این واکسن ها از پروتئین های خاصی در سلول های سرطانی یا از بخش های کوچکی از پروتئین (پپتید) ساخته می شوند. این درمان سیستم ایمنی را به حمله به تومور تحریک می کند. دانشمندان بر روی کدهای ژنتیکی بسیاری از پروتئین های سلول های سرطانی کار کرده اند و اکنون می توانند آنها را در مقادیر زیاد در آزمایشگاه بسازند.

• واکسن های دی ان ای (DNA) و آر ان ای (RNA)

این واکسن ها با بخشی از دی ان ای یا آر ان ای که معمولا در سلول های سرطانی یافت می شوند، ساخته می شوند. دارو به بدن تزریق می شود تا باعث شود سلول های سیستم ایمنی بهتر سلول های سرطانی را تشخیص داده و نابود کنند.

در واکسن های ام آر ان ای ابتدا نمونه برداری از تومور بیمار انجام می شود و به آزمایشگاه فرستاده می شود. در آنجا توالی ژنتیکی آن بررسی می شود تا مشخص شود چه جهشی در آن اتفاق افتاده که در سلول های سالم نیست. سپس الگوریتم ماشین لرنینگ (یادگیری ماشین) مشخص می کند کدام یک از این جهش ها، مسئول رشد سرطان هستند. به مرور زمان با ادامه بررسی، مشخص می شود این جهش ها کدام بخش از پروتئین های غیر طبیعی را کد گذاری می کنند. سپس ام آر ان ای هایی برای موثرترین آنتی ژن ساخته می شود و به صورت واکسن اختصاصی بیمار بسته بندی می گردد. محققان شرکت داروسازی مدرنا معتقدند این روش را برای درمان انواع مختلف بیماری ها از جمله سرطان، بیماری های عفونی، بیماری قلبی عروقی، بیماری های خود ایمنی و بیماری های نادر می توان به کار گرفت.

• واکسن سلول کامل

در واکسن های سلول کامل از کل سلول سرطانی برای ساخت واکسن استفاده می شود نه فقط یک آنتی ژن سلولی خاص. سلول های سرطانی در آزمایشگاه تغییر داده می شوند تا سیستم ایمنی آسان تر آنها را پیدا کند.

دانشمندان از سلول های سرطانی بدن خودتان، سلول های سرطانی فرد دیگر و یا سلول های سرطانی که در آزمایشگاه رشد داده شده اند این واکسن را می سازند.

• واکسن سلول دندریتی

سلول های دندریتی به سیستم ایمنی کمک می کنند سلول های غیر طبیعی مانند سلول های سرطانی را شناسایی کرده و نابود سازد. برای ساخت این واکسن ها، دانشمندان سلول های دندریتی را همراه با سلول های سرطانی در آزمایشگاه کشت می دهند. سپس واکسن تزریق شده و سیستم ایمنی را وادار به حمله به سرطان می کند.

• واکسن ویروسی

دانشمندان می توانند ویروس ها را در محیط آزمایشگاهی تغییر داده و از آنها به عنوان حامل دارو استفاده کنند. به این ترتیب آنتی ژن های سرطان را به نحوی به بدن وارد می کنند که سیستم ایمنی آن را شناسایی کند.

تغییراتی که در ویروس ایجاد می شود باعث می شود هیچ بیماری جدی نتوانند ایجاد کنند. ویروس تغییر یافته را وکتور ویروس یا ویروس ناقل می گویند.

در برخی از واکسن ها از ویروس ناقل برای انتقال آنتی ژن ها به بدن استفاده می شود. سیستم ایمنی ویروس را شناخته و به آن واکنش نشان می دهد و این باعث می شود آنتی ژن سرطان را نیز به عنوان مهاجم شناخته و به همه سلول های حاوی این آنتی ژن حمله ور شود.

بیشتر بدانید آمبولانس خصوصی چیست و چه امکاناتی دارد؟

درمانی به نام تی وِک T-VEC (talimogene laherparepvec) که به عنوان ایم لیجیک  Imlygic نیز شناخته می شود مشابه واکسن ویروسی است. در آن از گونه ای ویروس تبخال استفاده می شود در حالی که ژن های ویروس تغییر داده شده است. این تغییر ژن به ویروس می گوید که سلول های سرطانی را از بین ببرد اما به سلول های سالم کاری نداشته باشد. این فرآیند همچنین به نظر می رسد به سیستم ایمنی کمک می کند که سلول های سرطانی دیگر را شناسایی و نابود نمایند.

تی وک اکنون به عنوان درمان سرطان در برخی افراد که سرطان پوست ملانوما دارند و با جراحی سرطان شان از بین نرفته است، به کار گرفته می شود. همچنین برای درمان سرطان های سر و گردن در مرحله آزمایش بالینی قرار دارد. این واکسن به صورت تزریق مستقیما به توده سرطانی پوست یا سر و گردن وارد می شود.

عوارض جانبی واکسن درمان سرطان

بسیاری از واکسن های درمان سرطان درمان های جدیدی هستند بنابراین ممکن است عوارضی ایجاد کنند که هنوز آنها را نمی شناسیم.

آن دسته از عوارض جانبی واکسن های سرطان تا کنون شناخته ایم، مشابه واکسن های دیگری است که برای پیشگیری از بیماری و عفونت استفاده می شوند:

• درد خفیف، قرمزی و ورم یا خارش در محل تزریق
• علائمی شبیه به آنفلوانزا مانند احساس ناخوشی و یا تب به مدت دو سه روز

همچنین بخوانید: آیا امواج گوشی موبایل سرطان زا است؟

واکسن های درمان سرطان چه زمانی در دسترس عموم قرار می گیرند؟

یک شرکت داروسازی پیشرو در این زمینه می گوید اطمینان داریم واکسن های سرطان، بیماری قلبی عروقی و بیماری های خود ایمنی تا سال ۲۰۳۰ در دسترس مردم خواهند بود.

دکتر پل برتون مدیر اجرایی شرکت داروسازی مدرنا (آمریکا) که در تولید واکسن کرونا نیز پیشگام بود، می گوید این شرکت داروسازی قادر خواد بود چنین درمان هایی برای انواع مختلف بیماری ها را ظرف ۵ سال آینده تولید نماید. او می گوید ما می توانیم واکسن های اختصاصی سرطان را برای انواع مختلف تومور بسازیم.

در ژانویه ۲۰۲۳ مدرنا اعلام کرد نتایج یک آزمایش بالینی در مراحل آخر، نشان می دهد کارایی واکسن ام آر ان ای در پیشگیری از حداقل دو علائم تب و سرفه ویروس سین سیشیال تنفسی در افراد ۶۰ سال به بالا ۸۳.۷ درصد بوده است. شرکت داروسازی فایزر (Pfizer) نیز در حال ساخت واکسن های مشابهی است.