در میان روش های معاینه اندام های داخلی بدن انسان، آندوسکوپی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص می دهد. آندوسکوپی یک معاینه کارآمد، ایمن، در دسترس و بدون درد برای بزرگسالان و کودکان فراهم می کند. روش های مدرن آندوسکوپی در طول عمل، برای تعیین رژیم درمانی آینده، در جراحی پلاستیک و بیوپسی استفاده می شود. بنابراین ارزش آن را دارد که بدانیم آندوسکوپی چیست و چه کاربرد و اهمیتی در تشخیص بیماری ها دارد. در این مقاله با دکتر آسپرین همراه باشید تا به بررسی این موضوعات بپردازیم.
آندوسکوپی چیست؟
اصطلاح “آندوسکوپی” از دو کلمه یونانی endos (درون) و skopeo (من مشاهده می کنم، نگاه می کنم) گرفته شده است. هنگام استفاده از این روش، پزشک یک آندوسکوپ را از طریق دهانه طبیعی وارد بدن بیمار می کند. آندوسکوپ نام یک دوربین فیلم برداری مینیاتوری است که توسط یک کابل بلند به مانیتور متصل می شود. با پیشبرد دستگاه، پزشک تصویر روی صفحه را بررسی کرده و اطلاعات کامل و دقیقی از وضعیت غشاهای مخاطی دریافت می کند. در صورت لزوم می توان یک تکه بافت را برای بررسی بافت شناسی برداشت. اطلاعات جمع آوری شده به پزشک امکان می دهد در مورد عدم وجود یا وجود بیماری نتیجه گیری کرده، تشخیص دقیق و درمان را تجویز کند.
ساختار دستگاه آندوسکوپ
تشکیل دهنده های اصلی به طور کلی شامل بخش های زیر هستند:
- اسکوپ (اندوسکوپ) یا تلسکوپ
- پروسسور (پردازنده) اسکوپ
- منبع نور
- دوربین
- صفحه نمایشگر
- ترالی
- قسمت های جانبی مانند دستگاه ساکشن پزشکی و پنس ها، فورسپس ها، تجهیزات تخصصی نمونه برداری
انواع تکنیک ها و روش های آندوسکوپی
انواع مختلفی از آندوسکوپی نام گذاری شده اند که بر اساس آن اندام مورد نظر مورد بررسی قرار می گیرد. این موارد عبارتند از:
- معاینه معده (گاستروسکوپی)
- معاینه روده بزرگ (کولونوسکوپی)
- معاینه روده کوچک (اینستینوسکوپی)
- مطالعه دیواره های داخلی رگ های خونی (آنژیوسکوپی)
- بررسی وضعیت مجاری صفراوی (کولانژیوسکوپی)
- معاینه حفره شکم (لاپاراسکوپی)
- معاینه مری (ازوفاگوسکوپی)
- مطالعه نای و برونش (تراکئوبرونکوسکوپی)
- معاینه بطن های مغز (ventriculoscopy)
- بررسی دیواره های مثانه (سیستوسکوپی)
- معاینه حنجره (لارنگوسکوپی)
- مطالعات با استفاده از ماده حاجب برای شناسایی واضح مرزهای ناحیه آسیب دیده (کروموکولونوسکوپی و کروموگاسترسکوپی)
یکی دیگر از معیارهای طبقه بندی یک روش آندوسکوپی ترتیب انجام آن است.
آندوسکوپی چگونه انجام می شود؟
ترتیب معاینه بستگی به نوع درمانی دارد که به بیمار نشان داده شده است. بنابراین با گاستروسکوپی، یک آندوسکوپ از طریق دهان و مری وارد معده می شود. برای کاهش شدت رفلکس گگ، شل کردن عضلات نازوفارنکس و کاهش ناراحتی، پزشک ممکن است یک اسپری بی حس کننده موضعی را روی ریشه زبان و گلو بمالد.
روند معاینه فقط چند دقیقه طول می کشد. در طول این مدت، آندوسکوپیست تصاویر واضح و دقیقی از غشای مخاطی دریافت کرده که امکان تشخیص را فراهم می کند و در صورت لزوم نمونه های بافتی را می گیرد. هنگام معاینه ریه ها و برونش ها، آندوسکوپ به آرامی از طریق حنجره وارد می شود. سیستوسکوپی از طریق مجرای ادرار انجام می شود. برای لاپاراسکوپی، سوراخ های کوچک سریع التیام می یابند که از طریق آن دستگاه وارد حفره شکمی می شود.
آندوسکوپی با کپسول تصویری
این نام روش مدرنی است که به جای آندوسکوپ متصل به مانیتور توسط کابل، پزشک از یک کپسول مستقل با دوربین فیلم برداری استفاده می کند. بیمار آن را می بلعد و سپس به دلیل پریستالیس طبیعی در امتداد دستگاه گوارش حرکت می کند. هنگام حرکت، کپسول ویدئویی با وضوح بالا می گیرد و تصویر را به گیرنده (یک دستگاه گیرنده و ضبط که روی بیمار ثابت می شود) منتقل می کند. مدت زمان این عمل ۱۰ الی ۱۲ ساعت است که در این مدت بیمار کوچک ترین ناراحتی را تجربه نمی کند.
علائم نیاز به انجام آزمایش
- درد در سمت چپ یا راست، درد در اپی گاستر
- سوزش سر دل، احساس تلخی در دهان، آروغ زدن، حالت تهوع
- مشکل در بلع
- احساس جسم خارجی واقع در روده یا حنجره
- ترشح از مقعد
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن قابل توجه
چه بیماری هایی را می توان با آندوسکوپی تشخیص داد؟
هر نوع معاینه برای تعیین بیماری های مختلف استفاده می شود:
- خونریزی از روده کوچک
- بیماری کرون
- نارسایی کمبود آهن
- نئوپلاسم های روده کوچک
- ترشح خون، توده های مخاطی یا چرکی از روده ها
- درد در مقعد
- التهاب، کولیت
- تغییر یا اختلال در مدفوع
- ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی
- زخم معده (علت به وجود آمدن زخم معده)
- خون ریزی
- نقض دستگاه گوارش
- مشکوک بودن تومور بدخیم
- بیماری هموراژیک مزمن
- احتمال نئوپلاسم در روده بزرگ
- پاراپروکتیت
- مشکوک بودن تومور پروستات (در مردان)
همچنین می توان آندوسکوپی را برای نظارت بر نتایج پس از جراحی انجام داد. در صورت بروز علائم با پزشک مشورت کنید. فقط او می تواند علائم را به درستی تفسیر کرده و در صورت لزوم روشی را تجویز کند. در پزشکی مدرن، بحث فعالی در مورد نشانه هایی برای انتصاب آندوسکوپی وجود دارد. پزشک با تجویز یک نوع آندوسکوپی، باید تمام خطرات را بسنجید و مطمئن شود که آنها از مزایای مطالعه تشخیصی یا درمانی فراتر نمی روند.
اطلاعات بیشتر : اهمیت کونولوسکوپی در تشخیص و درمان بیماری ها چیست؟
موارد منع آندوسکوپی
آندوسکوپی روشی نسبتا ایمن است. با این حال، منع مصرف هم مطلق و هم نسبی دارد. موارد منع مصرف مطلق عبارتند از:
- نقض حاد گردش خون در مغز
- نارسایی قلبی و ریوی، توسعه یافته به درجه III
- تغییرات پاتولوژیک در ناحیه مری، مانند آنوریسم آئورت، گواتر یا تغییر شکل گردن
- از دست دادن هوشیاری (یک استثنا در این مورد حالت بیهوشی است.)
موارد منع مصرف نسبی وجود دارد که در آن اندوسکوپی امکان پذیر است، اما می تواند بر اساس یک سناریوی نامطلوب انجام شود، بنابراین تحت نظارت پزشکی دقیق انجام می شود. از جمله:
- فشار خون بالا (علت ابتلا به فشار خون بالا) که تا مرحله III توسعه یافته است.
- بیماری روانی
- نارسایی عروق کرونر
- هموفیلی و سایر بیماری های سیستم خون ساز که در آن لخته شدن خون مختل می شود.
- بیماری های حاد نازوفارنکس و دستگاه تنفسی با ماهیت التهابی
- آنوریسم آئورت
علاوه بر این وضعیت جدی عمومی بیمار نیز به عنوان یک منع نسبی برای معاینه با استفاده از آندوسکوپ در نظر گرفته می شود.
مزایا و معایب آندوسکوپی
- حداقل بی حسی موضعی به شکل آبیاری یا روانکاری مخاط با نووکائین برای بیهوشی کافی است.
- بدون قرار گرفتن در معرض تابش
- حداکثر محتوای اطلاعاتی ممکن
- در دسترس بودن تشخیص
- بیوپسی فوری
- از دست دادن خون کم
- کاهش خطر عوارض جانبی منفی
- هیچ جای زخم قابل توجهی مانند عمل های شکمی وجود ندارد.
- عدم وجود سندرم های درد شدید
- پارگی لوله گوارش
- واکنش بدن به داروهای آرامبخش
- خونریزی و انتقال عفونت در بدن
عفونت هایی که ممکن است در اثر آندوسکوپی به وجود آیند جزئی هستند و با آنتی بیوتیک ها درمان می شوند.
اقدامات قبل از آزمایش
پزشک در زمان تجویز این آزمایش، برای آماده شدن دستورالعمل هایی را توصیه می کند:
- ۸ ساعت قبل از آندوسکوپی از خوردن و نوشیدن پرهیز کنید تا معده خالی باشد.
- پزشک در صورت صلاحدید داروهای بیمار را قطع می کند.
- اگر مبتلا به بیماری خاصی مثل فشار خون بالا، دیابت (راه های درمان دیابت) و یا بیماری های قلبی هستید باید قبل از آزمایش به پزشک اطلاع دهید.
مراقبت های بعد از آزمایش
پس از انجام آندوسکوپی، مراقبت های پس از عمل بستگی به نوع آندوسکوپی و شرایط خاص بیمار دارد. اما در کل مراقبت های معمولا توسط پزشک تعیین می شوند و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت در همان روزی که آندوسکوپی انجام می شود، بسیار مهم است.
- اگر حالت تهوع و استفراغ پس از انجام آندوسکوپی ایجاد شود، بهتر است از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
- مصرف میوه، سبزیجات، و مایعات به عنوان یک بخش از رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از یبوست کمک کند.
- استفاده از آب نمک گرم برای قرقره کردن می تواند به تسکین گلودرد کمک کند.
بیشتر مطالعه کنید: از رادیولوژی برای تشخیص چه بیماری هایی استفاده می کنند؟
بعد از آندوسکوپی چه اتفاقی می افتد؟
پس از اتمام معاینه، ممکن است فرد با اتفاقات مختلفی روبرو شود. این اتفاقات به عوارض آندوسکوپی، نوع آندوسکوپی انجام شده و وضعیت فرد بستگی دارد. در ادامه برخی از این احتمالات ذکر شده اند:
- زمان به هوش آمدن ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد و به نوع داروها و شرایط جسمی فرد بستگی دارد.
- در اکثر موارد بعد از آندوسکوپی، فرد معمولا می تواند به فعالیت های روزانه خود بازگردد.
- ممکن است پس از آندوسکوپی، فرد گلودرد خفیفی احساس کند. این احساس معمولا موقت و به علت تماس آندوسکوپ با بافت های حساس گلو است.
- به خاطر ورود هوا به دستگاه گوارش در طول آندوسکوپی، ممکن است فرد پس از عمل احساس نفخ کند. این احساس معمولا به طور طبیعی برطرف می شود.
برای درمان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
آندوسکوپی توسط پزشکان و جراحان مختلف انجام می شود. در ادامه تعدادی از تخصص ها و پزشکانی که مسئول انجام آندوسکوپی هستند، آورده شده است:
قیمت آندوسکوپی
قیمت آندوسکوپی به چندین عامل وابسته است که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم:
- نوع آندوسکوپی
- آزمایش های لازم پس از آندوسکوپی
- محل ارائه خدمات آندوسکوپی
- تجهیزات مورد استفاده
- سطح تخصص پزشک
- شرایط جسمی بیمار
- نوع بیمه
طبق تعرفه مصوب وزارت بهداشت در سال ۱۴۰۲ قیمت آندوسکوپی با ست استریل و بیهوشی ۲ میلیون تومان است. این هزینه شامل تجهیزات مصرفی و معاینه مری، معده و اثنی عشر می شود. در صورتی که نیاز به نمونه برداری باشد و از پنس های مخصوص نمونه برداری و فرمالین برای نگهداری نمونه استفاده شود، ممکن است هزینه مازاد برای بیمار ایجاد شود. برای اطلاعات دقیق تر و اطمینان از هزینه ها، توصیه می شود با مراکز درمانی یا واحد بهداشت مربوطه تماس حاصل کنید.
آیا آندوسکوپی شامل بیمه درمانی می شود؟
بله، انجام آندوسکوپی معمولا تحت پوشش بیمه های درمانی قرار دارد. بیمه های درمانی پایه معمولا خدمات پزشکی اساسی را شامل می شوند و این درمان نیز به عنوان یکی از خدمات تشخیصی و درمانی در این حوزه تلقی می شود. هرچند که پوشش بیمه می تواند بسته به نوع بیمه و شرایط قرارداد با پزشک متغیر باشد. همچنین برخی از بیمه های تکمیلی ممکن است هزینه های اضافی آندوسکوپی را تحت پوشش بگیرند یا به شما امکان دهند از امکانات بیشتری در انتخاب پزشک یا مرکز درمانی استفاده کنید.
انجام آندوسکوپی چقدر طول می کشد؟
مدت زمان آندوسکوپی بستگی به نوع آندوسکوپی و هدف انجام این فرآیند متغیر است. اما به طور عمومی آندوسکوپی معمولا حدود ۳۰ دقیقه به طول می انجامد.
همچنین آندوسکوپی معده با بیهوشی عموما حدود ۱۵ دقیقه تا ۱ ساعت طول می کشد. مدت زمان این فرآیند ممکن است به عوامل مختلفی مانند میزان پیچیدگی مشکلات معده، نیاز به بیوپسی (برداشتن نمونه بافت) و شرایط فیزیکی بیمار بستگی داشته باشد. همچنین، تجهیزات مورد استفاده و تجربه پزشک نیز می تواند تاثیرگذار باشد.
آماده شدن جواب آندوسکوپی چقدر طول می کشد؟
اگر آندوسکوپی تنها جهت تشخیص بیماری یا بررسی مشکلات احتمالی انجام شود (بدون نیاز به بیوپسی)، پزشک ممکن است نتایج را بلافاصله یا در یک مدت زمان کوتاه پس از فرآیند به شما اعلام کند. اگر پزشک نمونه ای از بافت یا سلول ها جهت انجام بیوپسی گرفته باشد و نمونه به آزمایشگاه فرستاده شود، زمان دریافت نتایج معمولا به نوع بیماری و پیچیدگی تحلیل ها بستگی دارد و ممکن است چند هفته طول بکشد.
آندوسکوپی با بیهوشی است یا بدون بیهوشی؟
این درمان می تواند با بیهوشی یا بدون بیهوشی انجام شود. آندوسکوپی جراحی های پیچیده معمولا با بیهوشی انجام می شوند، در حالی که آندوسکوپی های ساده مثل آندوسکوپی کپسولی بدون نیاز به بیهوشی قابل اجرا هستند. انتخاب بیهوشی یا عدم استفاده از آن به نوع فرآیند آندوسکوپی و شرایط بیمار بستگی دارد.
تفاوت های آندوسکوپی و کولونوسکوپی
آندوسکوپی و کولونوسکوپی هر دو از فناوری های تصویربرداری پزشکی استفاده می کنند تا داخل بدن انسان را مشاهده کنند، اما تفاوت اصلی در محدوده اعضایی است که بررسی می شوند. در روش آندوسکوپی از طریق دهان و گلو برای بررسی مری، معده و روده کوچک استفاده می شود. کولونوسکوپی از طریق راست روده برای مشاهده پوشش داخلی روده بزرگ (کولون) و رکتوم (پایین ترین قسمت روده) کاربرد دارد.
تفاوت های آندوسکوپی و لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی یک روش جراحی است که از لاپاراسکوپ (لوله با نور و دوربین) برای انجام جراحی های داخلی با استفاده از سوراخ های کوچک در بدن بیمار استفاده می شود. لاپاراسکوپی در بررسی عوارضی مانند آندومتریوز یا فیبروم رحم کاربرد دارد. در مقابل، آندوسکوپی یک روش غیرجراحی است که از آندوسکوپ (لوله انعطاف پذیر با نور و دوربین) برای تشخیص و بررسی دقیق وضعیت اعضاء داخلی بدن بدون نیاز به جراحی استفاده می کند.
توضیحات جامع و کامل همراه با آگاهی بخشی به کسانیکه قبل از انجام اولین بار نوعی ترس دارند و اکنون بعد از دیدن تصاویر و توضیحات کامل تا حد زیادی در ذهن من به شخصه این مورد بدون درد کشیدن میباشد .
با درود و سپاس