بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
هدف از این مقاله ارائه اطلاعات مفید در مورد کولونوسکوپی به بیمار است تا این روش با کم ترین ناراحتی و هزینه تا حد امکان برای شما موثر باشد.
اگر با نیاز به این روش پزشکی گیج شده اید، به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید! هر فردی از ناشناخته ها می ترسد. کولونوسکوپی چگونه خواهد بود، آیا درد دارد؟ مدت آزمایش چقدر است؟ نتیجه چه خواهد شد؟ پس از همه، مهم ترین مسئله تشخیص و هدف اصلی هر تحقیق پزشکی است. در ادامه این مقاله با دکتر آسپرین همراه شوید تا به بررسی کامل این موضوع بپردازیم.
کولونوسکوپی چیست و چرا به آن نیاز است؟
کولونوسکوپی معاینه روده بزرگ با استفاده از پروب مخصوص است. دستگاه کولونوسکوپی کاملا نازک بوده و به اندازه یک نخود یا انگشت کوچک است. این آزمایش در دستان یک پزشک با تجربه بین ۵ تا ۱۰ دقیقه طول می کشد و تقریبا بدون درد است. احساس نفخ در روده وجود دارد، اما نباید درد داشته باشد. انسان مدرن مملو از اطلاعات فراوان در مورد هر موضوع پزشکی است که اغلب متناقض و گاهی غیر قابل اعتماد است.
کولونوسکوپی نیز از این قاعده مستثنی نیست. بله، این آزمایش شهرت بدی دارد، اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و دانش پزشکی این آزمایش بسیار با ارزش است. با تجهیزات فنی مدرن و صلاحیت های مناسب پزشک، اکثر بیماران تنها کم ترین ناراحتی را در طول معاینه تجربه می کنند. هم‌چنین می توان این آزمایش را با انواع آرامبخش بهبود داد. مثل: خواب پزشکی، بیهوشی عمومی، داروهای ضد اسپاسم.
دلایل انجام کولونوسکوپی
کولونوسکوپی برای تشخیص یا رد اختلالات روده استفاده می شود. مانند:
- پولیپ
- کولیت روده
اطلاعات بیشتر : علائم سندرم روده تحریک پذیر
در طول کولونوسکوپی، پزشک تمام دیواره های روده بزرگ را از داخل معاینه می کند. این به شما امکان می دهد هر گونه بیماری را در مراحل اولیه شناسایی کنید. تشخیص زودهنگام بیماری تا حد زیادی درمان را تسهیل و ساده می کند.
نشانه های کولونوسکوپی تشخیصی برنامه ریزی شده، عبارتند از:
- وجود چرک، مخاط و خون در مدفوع
- اسهال مزمن و یبوست (علائم و درمان یبوست)
- درد در شکم در امتداد روده بزرگ، نفخ
- شرایط ساب تب (تب طولانی مدت) با علت نامشخص
- کاهش وزن
- کم خونی با علت ناشناخته
- احساس جسم خارجی در رکتوم
- نئوپلاسم های خوش خیم و بدخیم کولون تشخیص داده شده در مطالعات دیگر (ایریگوسکوپی، CT، MRI)
- هنگامی که متاستازها تشخیص داده شد، تومور اولیه را جستجو می کند.
- ارزیابی اثربخشی درمان محافظه کارانه یا جراحی
- غربالگری سرطان روده بزرگ
چه زمانی کولونوسکوپی مورد نیاز است؟
- در صورت وجود علائم هشدار دهنده:
- جداسازی خون از رکتوم
- جداسازی مخاط از راست روده
- اختلالات مدفوع (یبوست یا اسهال)
- درد یا نفخ
- افزایش خستگی، ضعف
اطلاعات بیشتر : کیست تخمدان چیست و چگونه به وجود می آید ؟
- اگر نتایج نگران کننده ای از سایر مطالعات پزشکی دریافت کردید:
- تغییرات در معاینه اشعه ایکس، CT، سونوگرافی، کپسول
- تغییرات در آزمایش خون (کاهش هموگلوبین، افزایش ESR)
- افزایش انکومارکرهای خاص
- تشخیص آزمایشگاهی خون مخفی در مدفوع
- برای حذف تومور روده بزرگ در موارد:
- پولیپ معده
- پولیپ رکتوم
- در آماده سازی برای جراحی زنان (اندومتریوز، تومورهای تخمدان، رحم و غیره)
- اگر بیمار به گروه خطر تعلق دارد (مشاهده برنامه ریزی شده، سالانه انجام می شود):
- کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- قبلا روی کولون (بیماری انکولوژیک) جراحی شده باشد.
- اگر پولیپ روده بزرگ قبلا شناسایی یا برداشته شده باشد.
- اگر بستگان پولیپ یا تومور روده بزرگ داشته اند.
آمادگی برای کولونوسکوپی
آزمایش پیش رو نیاز دارد که بیمار مقداری آماده سازی روده داشته باشد که شامل یک رژیم غذایی محدود و پاکسازی روده بزرگ است. رژیم غذایی شامل حذف کامل سبزیجات و میوه ها از رژیم غذایی ۲ تا ۳ روز قبل از آزمایش است. پاکسازی روده با محلول های ملین مخصوص انجام شده که در آستانه آزمایش گرفته می شود. کیفیت آماده سازی بسیار مهم است و راحتی بیمار در حین کولونوسکوپی و دقت تشخیص، به آن بستگی دارد.
اقدامات قبل و بعد از کولونوسکوپی
همان طور که گفتیم، معاینه کلونوسکوپی نیاز به آماده سازی خاص روده دارد که شامل پیروی از رژیم غذایی و پاکسازی روده بزرگ از محتویات روده است.
- محدودیت رژیم غذایی
منظور از رژیم غذایی، حذف اجباری مواد غذایی غنی از فیبر، از رژیم غذایی ۲ تا ۳ روز قبل از آزمایش و امتناع از شام در آستانه آزمایش است. غذاهای مستثنی شده عبارتند از: میوه ها و سبزیجات (هر دو تازه و آب پز)، غلات (برنج، بلغور جو دوسر)، حبوبات (لوبیا، نخود)، قارچ، انواع توت ها و نان سیاه است. در حین آماده سازی می توانید از آبگوشت، گوشت آب پز، ماهی، مرغ، پنیر، نان سفید، کره و کوکی ها استفاده کنید.
به یاد داشته باشید، محدود کردن رژیم غذایی بسیار مهم است! عدم رعایت این قانون می تواند تمام آمادگی های بیشتر و خود روش کولونوسکوپی را نفی کند.
- پاکسازی روده بزرگ
مرحله دوم شامل پاکسازی روده از مدفوع است و یک روز قبل (شب روز قبل از کولونوسکوپی) انجام می شود. در اینجا گزینه های مختلفی وجود دارد.
- پاکسازی روده بزرگ با تنقیه
این روش، قدیمی ترین روش محسوب می شود. در اینجا باید دو تفاوت ظریف را در نظر گرفت: اولا، باید بتوانید تنقیه بگذارید و آن را در خانه داشته باشید، اما نباید این را در نزدیکی کولونوسکوپی یاد بگیرید. ثانیا به ندرت می توان تنقیه را به خوبی تهیه کرد، باید روغن کرچک را به آن ها اضافه کنید که به نوبه خود نوشیدن آن آسان نیست. در میان چیزهای دیگر، روغن می تواند بر عملکرد کیسه صفرا تاثیر منفی بگذارد. این روش برای کسانی مناسب است که اغلب تنقیه انجام می دهند و از انجام آن برای آمادگی برای کولونوسکوپی متنفر نیستند.
- پاکسازی روده بزرگ با ملین های نمکی
روش مدرن آماده سازی محلول های ملین به اصطلاح “لاواژ” بر اساس نمک های خاصی ساخته می شوند که عملا در روده بزرگ جذب نمی شوند. هنگامی که آن ها با مقدار زیادی مایع مصرف می شوند، منجر به ظهور یک “سونامی کوچک” در روده می شوند که هر چیزی را که در مسیر خود قرار دارد، از بین می برد. بنابراین، آب نوشیده شده جذب خون نمی شود، از آن عبور می کند و مجراها و چین های روده را از مدفوع شستشو می دهد. بر اساس مکانیسم عمل توصیف شده، جوانب مثبت و منفی برنامه بلافاصله مشخص می شود.
از مزایای آن می توان به سهولت پاکسازی روده ها در خانه اشاره کرد، فقط باید مقدار مورد نیاز محلول را بنوشید. برای استفاده از آن شما باید مقدار زیادی از محلول را بنوشید که طعم تند و زننده ای دارد و منجر می شود که تمام شب را در توالت بگذرانید و روده ها را از مقدار زیادی مایع آزاد کنید. بلافاصله بعد از کلونوسکوپی می توانید غذا بخورید و بنوشید و هیچ محدودیتی بعد از کولونوسکوپی وجود ندارد.
نحوه انجام کولونوسکوپی
قبل از شروع کولونوسکوپی، یک سرم وریدی در پشت دست بیمار تزریق می شود تا داروهای مورد نظر را به بدن بیمار منتقل کند. این داروها ها به آرامش و خواب آلودگی بیمار کمک می کنند.
بیمار به پهلوی چپ دراز کشیده و زانوها در قفسه سینه جمع می شود. لوله به آرامی از مقعد وارد روده بزرگ می شود. هنگامی که کولونوسکوپ به نقطه ای می رسد که کولون به روده کوچک می پیوندد، پزشک با دقت پوشش روده بزرگ ر ا بررسی کرده و سپس کولونوسکوپ را به آرامی خارج می کند. در این حین ممکن است از روده بزرگ عکس هایی گرفته شود.
اگر در حین کولونوسکوپی پولیپ های روده بزرگ پیدا شوند، پزشک از آن ها نمونه گیری می کند و بافت را برای بررسی دقیق تر به آزمایشگاه تحویل می دهد. مدت زمان این آزمایش ۱۵ الی ۳۰ دقیقه است.
عوارض کولونوسکوپی
به طور کلی، کولونوسکوپی یک روش معاینه نسبتا ایمن است که به ندرت منجر به عوارض جدی می شود.
ممکن است دچار علائم زیر شوید:
- دمای بالای ۳۸ درجه سانتی گراد
- معده درد
- حالت تهوع و استفراغ شدید
- خونریزی شدید از راست روده
- ضعف شدید، سرگیجه، از دست دادن هوشیاری
اطلاعات بیشتر : نگه داشتن مدفوع چه عوارضی دارد؟
چه زمانی برای کولونوسکوپی به بیهوشی نیاز است؟
در اکثر بیماران، کولونوسکوپی درد شدیدی ایجاد نمی کند، بنابراین بدون بیهوشی انجام می شود. بدون درد بودن آن، با آموزش خوب، پزشک مجرب و تجهیزات مدرن تضمین می شود. اما مواردی وجود دارد که معاینه تحت بیهوشی یا استفاده از روش دیگری از بیهوشی ارجح است و نشانه های خاصی برای این امر وجود دارد.
- برای کودکان زیر ۱۲ سال انجام می شود، چرا که حتی درد جزئی نیز می تواند به روان ناپایدار کودک آسیب برساند، بنابراین به همه کودکان توصیه می شود که تحت کولونوسکوپی با بیهوشی قرار گیرند.
- برای بیماران مبتلا به بیماری روده چسبنده مورد استفاده قرار می گیرد. بیماری چسبندگی می تواند پس از عمل های مختلف بر روی اندام های حفره شکم و لگن کوچک رخ دهد.
- کولونوسکوپی بدون درد برای افرادی که آستانه تحمل درد پایینی دارند، اندیکاسیون دارد. علاوه بر این، اگر این افراد مطمئن باشند که دردی را تجربه نمی کنند، از نظر روانی راحت تر خواهد بود که برای معاینه آماده شوند.
دو روش معمولا برای بیهوشی استفاده می شود:
- آرامبخشی
- بیهوشی عمومی
کولونوسکوپی آرامبخشی چیست؟
آرامبخشی روشی برای بیهوشی است که با کمک آماده سازی های خاص، بیمار در حالت بیهوشی سطحی (خواب دارویی) غوطه ور می شود. برای این، معمولا از همان داروهایی استفاده می شود که برای پیش دارو در طی مراحل جراحی استفاده می شود. رایج ترین داروها پروپوفول و میدازولام هستند. اما در کنار مزایا، این نوع بیهوشی معایبی نیز دارد:
- عدم تحمل فردی احتمالی توسط بیمار به داروهایی که برای آرامبخشی استفاده می شود. در این مورد، واکنش های آلرژیک از انواع مختلف ایجاد می شود، از کهیر پیش پا افتاده تا شرایط تهدید کننده زندگی مانند شوک آنافیلاکتیک. علاوه بر این، پیش بینی واکنش بدن به دارو از قبل تقریبا غیرممکن است.
- ایجاد عوارض جانبی داروها، مانند نقض فعالیت قلبی و عملکرد تنفسی، کاهش فشار خون، تهوع یا استفراغ
- فقدان کامل درد به پزشک اجازه نمی دهد تا روی احساسات بیمار تمرکز کند و می تواند منجر به یک عارضه نادر اما جدی، یعنی سوراخ شدن روده شود.
برای تشخیص به موقع عوارض جانبی و ارائه سریع کمک های لازم، متخصص بیهوشی باید در تمام مدت معاینه آندوسکوپی در نزدیکی بیمار باشد.
کولونوسکوپی تحت بیهوشی
اگر آرامبخشی حالت خواب پزشکی سطحی باشد، بیهوشی عمومی یک خاموشی کامل بیمار است که در طی آن او مطلقا هیچ احساسی نمی‌کند، آن چه را که در اطراف اتفاق میفتد نمی‌شنود و نمی‌تواند با پزشک تماس برقرار کند. پس از بیهوشی، فراموشی در ۱۰۰ درصد بیماران مشاهده می شود. به نظر می رسد که این بسیار خوب است، زیرا بیهوشی محافظت قابل اعتمادی را برای بیمار فراهم می کند. اما همه چیز چندان هموار نیست و نمی توان از بیهوشی کولونوسکوپی برای برخی از شرایط استفاده کرد.
علاوه بر این، حتی بیهوشی که به دقت توسط متخصص بیهوشی نیاز دارد، همیشه یک خطر خاص است، که چندین برابر از خطر درد در طول کولونوسکوپی بیشتر است. بیهوشی باید فقط در اتاق عمل انجام شود که تمام تجهیزات لازم برای اطمینان از ایمنی کامل بیمار را دارد. بنابراین، کولونوسکوپی تحت بیهوشی عمومی بسیار به ندرت استفاده می شود و در صورت نیاز به بیهوشی، روش آرامبخشی ارجحیت دارد.
هر بیمار که برای معاینه آندوسکوپی کولون مراجعه می کند باید به خاطر داشته باشد که برای انجام این روش تحت بیهوشی یا نوع دیگری از بیهوشی، باید نشانه های خاصی وجود داشته باشد و نه فقط میل شما. بنابراین، این موضوع در هر مورد به صورت جداگانه و نه تنها با اندوسکوپیست، بلکه با متخصص بیهوشی حل می شود.
پیشرفت های اخیر کولونوسکوپی
کولونوسکوپی تاریخچه ای طولانی را پشت سر گذاشته تا به یک روش تشخیصی منحصر به فرد تبدیل شود. این به شما امکان می دهد بلافاصله، بدون تحقیقات اضافی، وضعیت روده را با اطمینان ۱۰۰ درصد ارزیابی کنید.
تصور کنید که علائم هشدار دهنده ای از روده بزرگ دارید، به عنوان مثال دچار خونریزی عصبی هستید و از ناشناخته ها عذاب می کشید، کولونوسکوپی را انجام دهید و فورا نتیجه را خواهید دید.
در حین آزمایش، تصویر با بزرگ نمایی و وضوح بالا به صفحه نمایشگر منتقل می شود که تشخیص سازنده شناسایی شده را قبل از به دست آوردن نتیجه بیوپسی ممکن می سازد.
پولیپ شناسایی شده با آندوسکوپی برداشته می شود و این یکی دیگر از مزایای کولونوسکوپی است. این روش پولیپکتومی نامیده می شود و هم‌چنین بدون درد است. اما پولیپ های بزرگ به سرطان تبدیل می شوند. بنابراین، کولونوسکوپی از پیشرفت سرطان جلوگیری می کند!
غربالگری سرطان
کولونوسکوپی به عنوان یک غربالگری پیشگیرانه برای سرطان روده بزرگ که یکی از خطرناک ترین سرطان ها است، توصیه می شود. نیمی از موارد سرطان روده بزرگ با کولونوسکوپی پیشگیرانه منظم، بعد از ۵۰ سالگی قابل پیشگیری است. تشخیص پولیپ و سرطان در مراحل اولیه نتیجه چنین مطالعه ای است. ۷۰ درصد موارد سرطان در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود که این نتیجه بی توجهی به کولونوسکوپی پیشگیرانه و البته اثربخشی درمان رو به زوال است.
کولونوسکوپی نقش مهمی در تشخیص کولیت، انتخاب درمان و نظارت بر اثربخشی درمان بر اساس داده‌های آن دارد.
کولونوسکوپی عملا هیچ منع مصرفی ندارد و فقط برای بیماری های همراه شدید توصیه نمی شود.
بیشتر بخوانید: انواع اختلالات و بیماری های روده که بین افراد شایع هستند
کولونوسکوپی مجازی چیست؟
کولونوسکوپی مجازی، یک جایگزین برای کولونوسکوپی محسوب می شود. در این نوع کولونوسکوپی، برای به دست آوردن تصاویری از روده بزرگ از سی تی اسکن استفاده می شود.
چگونه می توان یک پزشک خوب برای کلونوسکوپی پیدا کرد؟
نکته اصلی برای یک کولونوسکوپی موفق، انتخاب یک پزشک خوب است. بدون درد و اثربخشی این روش تنها به حرفه ای بودن او بستگی دارد. می توانید از توصیه های دوستان استفاده کنید یا با دکتر آسپرین تماس بگیرید و با یک متخصص حاذق ملاقات کنید.
