ایمنی درمانی سرطان دهانه رحم

راه ها و روش های گوناگون برای درمان سرطان دهانه رحم وجود دارد. متداولترین روش های درمان این بیماری بدخیم، جراحی برداشتن تومور و شیمی درمانی و پرتو درمانی هستند. با این حال، گاهی با کمک درمان های دیگری همچون ایمنی درمانی و درمان های هدفمند، به پیشگیری از عود سرطان دهانه رحم و بهبود درمان و کاهش علائم کمک می شود.

در بیشتر وقت ها ایمنی درمانی و درمان هدفمند، درمان های کمکی هستند که برای افزایش موفقیت درمان سرطان دهانه رحم به کار گرفته می شوند. اگر چه این درمان ها، درمان های اصلی نیستند اما کمک شایانی به بهبودی بیماری می کنند و به کار گیری آنها بسیار سودمند است.

ایمنی درمانی چیست؟

ایمنی درمانی یا ایمنوتراپی (Immunotherapy) به استفاده از داروهایی گفته می شود که از دستگاه ایمنی خود بیمار برای مبارزه با بیماری کمک می گیرند. در این روش، کاری انجام می شود که خود دستگاه ایمنی بتواند سلول های سرطانی را که به خوبی می توانند از چشم آنها پنهان بمانند، پیدا کرده و نابود کند. ایمنی درمانی بر روی پروتئین های ویژه سلول های سرطانی کار میکند. این درمان کارایی متفاوتی با شیمی درمانی دارد و گاهی عوارض جانبی آن نیز کمتر است.

برخی از داروهای ایمنی درمانی (برای نمونه پادتن های منوکلونال) با بیش از یک روش بر روی سلول های سرطانی اثر میگذارند و چون پروتئین های ویژه ای در سلول های سرطانی را هدف قرار میدهند، میتوان آنها را درمان هدفمند نیز نامید.

از ایمنی درمانی چگونه برای درمان سرطان دهانه رحم استفاده می شود؟

بخش مهمی از کارکرد دستگاه ایمنی، توانایی دور نگه داشتن سلول های ایمنی از یورش به سلول های سالم بدن است. برای این کار، از چک پوینت ها یا زنگ هشدار استفاده میشود. زنگ هشدار ایمنی، پروتئین هایی در سلول های ایمنی هستند که برای آغاز واکنش ایمنی باید روشن یا خاموش شوند. گاهی سلول های سرطانی از این زنگ های هشدار برای جلوگیری از یورش دستگاه ایمنی بهره میبرند. داروهایی که به تازگی ساخته شده اند، همین زنگ هشدار روی سلول های سرطانی را هدف میگیرند تا نگذارند این سلول ها از چشم سلول های ایمنی پنهان بمانند.

پمبرولیزوماب (Pembrolizumab) داروی ایمنی درمانی است که پروتئین  PD-1در سلول های تی (T cells) دستگاه ایمنی را هدف میگیرد. این پروتئین جلوی تاختن این سلول ها به سلول های دیگر در بدن را میگیرد از این رو اگر به کمک داروی نامبرده مهار شود، واکنش ایمنی در برابر سلول های سرطانی افزایش می یابد و سرانجام برخی تومورها به کمک این دارو کوچک شده و یا رشدشان کند میشود.

پیش از استفاده از داروی ایمنی درمانی پمبرولیزوماب، ممکن است نیاز باشد آزمایشی بر روی سلول های سرطانی انجام شود تا روشن شود دستکم از مقداری پروتئین PD-L1 برخوردار هستند. اگر پروتئین  PD-L1کافی شناسایی شود، در دو حالت میتوان درمان سرطان دهانه رحم را انجام داد:

• برای درمان عود سرطان دهانه رحم یا سرطان دهانه رحمی که با وجود شیمی درمانی گسترش یافته است
• همراه با شیمی درمانی (همراه با داروی بواسیزامب bevacizumab و یا بدون آن) برای سرطان دهانه رحمی که با درمان کنونی کوچک نشده است و یا عود کرده است و یا به جاهای دورتر گسترش یافته است.
• همراه با شیمی پرتو درمانی کنونی برای مراحل پیشرفته سرطان دهانه رحم، خواه پروتئین های نامبرده در سلول های سرطانی شناسایی شده باشند خواه نشده باشند.

عوارض ایمنی درمانی سرطان دهانه رحم

عوارض جانبی داروهای ایمنی درمانی که ممکن است تجربه شوند این چنین هستند:

• خستگی
• تب
• تهوع
• سردرد
• ضایعات پوستی
• کاهش اشتها
• یبوست
• درد مفصل یا ماهیچه
• اسهال

دیگر عوارض جانبی نیز وجود دارند که جدی تر هستند اما کمتر شایع هستند.

بیشتر بخوانید: درمان سرطان رحم با شیمی درمانی

چرا همیشه از ایمنی درمانی برای درمان سرطان استفاده نمی شود؟

از آنجایی که این داروها با گسیختن افسار دستگاه ایمنی کار میکنند، گاهی ممکن است باعث شوند دستگاه ایمنی به بخش های دیگر بدن که سالم هستند بتازد و عوارض سخت و حتی مرگبار در ریه ها، روده ها، کبد، غدد هورمون ساز، کلیه ها و یا اندام های دیگر به بار بیاورند.

از این رو بسیار مهم است که هر گونه نشانه مشکوکی در وضعیت سلامتی خود میبینید فورا به اطلاع پزشک برسانید. جدا از این، وضعیت تندرستی شما هر از گاهی ارزیابی میشود تا کارکرد داروها و واکنش بدن شما به آنها بررسی شود و اگر نیاز است، در برنامه درمانی، دوز داروها یا دوره آنها بازبینی شود یا از داروهای دیگری برای سرکوب دستگاه ایمنی بهره گرفته شود.

درمان هدفمند در درمان سرطان چیست؟

درمان های هدفمند به داروهایی گفته میشود که پروتئین های ویژه ای در سلول های سرطانی را هدف میگیرند. این پروتئین های ویژه سلول های سرطانی به رشد و گسترش یا عمر طولانی تر این سلول ها کمک میکنند. داروهای هدفمند سلول های سرطانی را نابود ساخته یا رشد آنها را کند مینمایند. عوارض جانبی آنها با شیمی درمانی متفاوت است و ممکن است به صورت قرص مصرف شوند.

بیشتر بخوانید: راه های درمان سرطان رحم

دارو های درمان هدفمند

داروهای درمان هدفمند به صورت اختصاصی برای هر سرطان ساخته می شوند. برخی از این داروها (مانند پادتن ها یا آنتی بادی های مونوکلونال) به چند روش رشد سلول های سرطانی را سرکوب میکنند.

ممکن است از گونه های متفاوت دارو های هدفمند برای درمان سرطان دهانه رحم بهره گرفته شود.

۱. جفت پادتن -دارو یا مزدوج پادتن-دارو

داروهای Antibody-drug conjugates در واقع پادتن یا آنتی بادی های مونوکلونال هستند که به یک داروی شیمی درمانی پیوند خورده اند.

داروی تیوداک ( Tisotumab vedotin-tftv) دارای پادتنی است که پروتئین فاکتور بافت (tissue-factor یا تی اف) در سلول های سرطانی را هدف میگیرد. این پادتن با چسبیدن به پروتئین فاکتور بافت، همانند یک سیگنال ردیابی کار کرده و داروی شیمی درمانی را مستقیما به سلول سرطانی میرساند. این دارو را برای درمان سرطان دهانه رحمی که متاستاز داده است و به بخش های دیگر رسیده است و یا پس از درمان اولیه عود کرده و برگشته است استفاده میکنند.

معمولا پس از دستکم دو درمان دارویی دیگر که انجام شده اند این درمان آزموده میشود. این دارو به صورت تزریقی استفاده میشود.

عوارض درمان هدفمند درمان سرطان دهانه رحم با جفت پادتن-دارو

عوارض شایع این دارو به این گونه است:

• احساس خستگی
• تهوع
• ریزش مو
• استفراغ
• خونریزی
• اسهال
• ضایعات پوستی
• آسیب دیدن عصب ها (نوروپاتی محیطی)
• افت شمار گلبول های قرمز و سفید
• مشکل در کار کلیه

همچنین این دارو میتواند عارضه های چشمی مانند خشکی چشم، تغییر در بینایی، ضعیف شدن بینایی یا زخم شدن قرنیه بر جای بگذارد. از این رو معاینه های منظم چشم نزد متخصص لازم است.

۲. دارو هایی که جلوی رگ زایی و تغذیه شدن سلول های سرطانی را میگیرند.

فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) پروتئینی است که تومور به کمک آن رگ های تازه میسازد تا بهتر تغذیه شود و رشد کند. به این فرایند آنژیوژنز میگویند. با این روش، سلول های سرطانی مواد مغذی مورد نیاز جمعیت رو به رشد خود را به سادگی فراهم می آورند.

برخی از داروهای درمان هدفمند به نام داروهای بازدارنده رگ زایی (angiogenesis inhibitors) جلوی فاکتور رشد اندوتلیال را میگیرد و نمیگذارد رگ های تازه برای رساندن مواد مغذی به تومور تشکیل شود.

داروی بواسیزوماب (Bevacizumab) یک داروی بازدارنده رگ زایی است که برای درمان سرطان دهانه رحم به کار گرفته می شود. این دارو در واقع پادتن مونوکلونال است.یک نسخه مصنوعی از یک پروتئین ویژه ای در دستگاه ایمنی که رگ زایی را مهار میکند.

این دارو اغلب برای مدتی همراه با شیمی درمانی استفاده می شود. سپس اگر تومور به آن واکنش داد، ممکن است شیمی درمانی پایان یافته و این دارو به تنهایی استفاده شود تا زمانی که سرطان دوباره شروع به رشد کند.

عوارض جانبی داروی هدفمند درمان سرطان که جلوی رگ زایی تومور را میگیرد چیست؟

شایعترین عوارض آن چنین هستند:

• فشار خون بالا
• احساس خستگی
• تهوع

عوارض جدی تر اما کمتر شایع چنین هستند:

• مشکلات خونریزی
• لخته شدن خون
• مشکل در بهبودی زخم ها
• نارسایی قلبی یا سکته قلبی

دیگر عواض جدی اما نادر این داروها، تشکیل گذرگاه و سوراخ غیر طبیعی به نام فیستول بین واژن و بخشی از روده و یا سوراخ شدن روده می باشد.