بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
انواع بارداری خارج از رحم
اگر چه بیشتر بارداریهای خارج از رحم در لوله های فالوپ رخ میدهند ولی در بخشهای دیگر نیز میتواند بارداری رخ دهد:
- بارداری خارج از رحم در تخمدان: در این موارد تخمک بارور شده در بیرون تخمدانها لانه گزینی میکند. این بارداریها میتوانند به دنبال مشکلات آزاد سازی تخمک در چرخه ماهانه رخ دهنده این امکان وجود دارد که تخمک در حالی که هنوز در فولیکول است بارور شود. هنگامی که تخمک از لوله فالوپ به تخمدانها میرود میتواند بارداری خارج رحمی رخ دهد.
- بارداری خارج از رحم در شکم: در موارد نادر بارداری میتواند در فضای میان دیواره شکم و ستون مهره ها (حفره شکمی) رخ دهد. در این نوع بارداری نا به جا، حرکت مایع درون شکم میتواند تخمک را به پشت رحم در جایی که اسپرم آن را بارور میسازد، ببرد یا جنین میتواند از راه رگهای لنفاوی از دستگاه باروری به حفره شکمی برسد.
- بارداری خارج از رحم در دهانه رحم: این نوع بارداری نا به جا زمانی رخ میدهد که تخمک در مجرای دهانه رحم لانه گزینی میکند. علت آن میتواند آسیب دیدن فضای درون رحم باشد.
- بارداری خارج از رحم در جای زخم سزارین: در این نوع بارداری نا به جا، تخمک بارور شده به بافت جوشگاهی که در هنگام بهبودی جای زخم سزارین ساخته شده است میچسبد. از آنجایی که بافت جوشگاه (اسکار) ضعیفتر از دیواره رحم است پس از مدتی پاره شده و خونریزی شدیدی را در پی دارد.
برای اطلاعات بیشتر: تست های غربالگری دوران بارداری
علائم بارداری خارج از رحم
بارداری بیرون از رحم نخست هیچ نشانه ای ندارد و بسیار همانند بارداری معمولی است. ممکن است پریود نشوید و احساس ناراحتی در شکم یا حساس شدن پستانها را ممکن است تجربه کنید.
تنها نیمی از زنانی که بارداری نا به جا دارند هر سه نشانه زیر را میبینند:
- خونریزی واژن
- پریود نشدن
- درد شکم
از نشانه های نخستین بارداری نا به جا میتواند اینها باشد:
- بهم ریختن معده و استفراغ
- درد تیز در شکم
- درد در یک سوی بدن
- سرگیجه یا ضعف
- درد در شانه، گردن یا مقعد
برای اطلاعات بیشتر: علت درد زیر شکم در بارداری
از علائم هشدار دهنده بارداری نا به جا خونریزی سبک واژن و درد لگن است. اگر خون از لوله های فالوپ نشت کند، ممکن است درد شانه یا احساس نیاز فوری به توالت رفتن را نیز داشته باشید. علائم بسته به این که خون کجا انباشته میشود و کدام عصبها تحریک میشوند، میتواند تفاوت داشته باشد.
علائم پارگی بارداری خارج از رحم
بارداری خارج از رحم میتواند باعث پارگی لوله های فالوپ شود. علائم آن اینها هستند (این وضعیت اورژانسی است و اگر هر یک از این نشانه ها را میبینید باید هر چه زودتر پیش پزشک بروید):
- خونریزی شدید درون شکم که میتواند ضعف و غش، سرگیجه و شوک در پی داشته باشد
- درد شدید شکم یا لگن همراه با خونریزی واژن
- درد شانه
برای اطلاعات بیشتر: بارداری بعد از سقط جنین
چه عواملی احتمال حاملگی خارج از رحم را افزایش میدهند؟
بارداری خارج از رحم زمانی رخ میدهد که تخمک بارور شده در راه خود به رسیدن به رحم گیر کند و در همان لوله فالوپ بماند (شایعترین گونه بارداری خارج از رحم). معمولا علت آن این است که آسیب یا التهابی در لوله های فالوپ رخ داده یا لوله ها دچار بدریختی هستند.
عدم تعادل هورمونی یا رشد غیرطبیعی تخمک بارور شده نیز میتواند به این وضعیت بینجامد.
برخی شرایط احتمال این که دچار بارداری نا به جا شوید را افزایش میدهند:
- بارداری خارج از رحم در گذشته: اگر پیش از این بارداری نا به جا داشته اید بیشتر احتمال دارد که دوباره دچار آن شوید.
- التهاب یا عفونت: عفونتهای جنسی (بیماری های مقاربتی) مانند کلامیدیا یا سوزاک میتوانند در اندامهای پیرامون مانند لوله های فالوپ التهاب درست کنند و خطر بارداری نا به جا را بیشتر کنند.
- آندومتریوز
- درمانهای نازایی: برخی پژوهشها نشان میدهند زنانی که آی وی اف (تلقیح آزمایشگاهی) یا درمانهای همانند آن انجام میدهند بیشتر احتمال دارد که دچار بارداری نا به جا شوند. خود نازایی نیز ریسک بارداری بیرون از رحم را افزایش میدهد.
- عمل جراحی در لوله های فالوپ: جراحی که برای اصلاح یا باز کردن یا ترمیم لوله های فالوپ انجام میشود میتواند احتمال بارداری نا به جا را بیشتر کند.
- روش های پیشگیری از بارداری درون رحمی: بارداری همزمان با داشتن دستگاه آی یو دی که درون رحم کار گذاشته میشود به ندرت رخ میدهد ولی اگر در حالی که آی یو دی دارید باردار شوید احتمال بیرون رحمی بودن آن بیشتر است. همچنین اگر پس از بستن لوله های فالوپ (در موارد نادر) بارداری رخ دهد احتمال نا به جا بودن آن افزایش می یابد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن پیش از باردار شدن میتواند ریسک بارداری نا به جا را افزایش دهد و هرچه بیشتر سیگار بکشید این خطر بیشتر میشود.
برای اطلاعات بیشتر: عوارض آندومتریوز
عوارض بارداری خارج از رحم
حاملگی خارج از رحم میتواند باعث پارگی و باز شدن لوله های فالوپ شود. اگر درمان نشود خونریزی لوله های پاره شده میتواند مرگبار باشد.
برای اطلاعات بیشتر درباره علائم و راه های درمان فیبروم رحم در بارداری کلیک کنید.
روش های پیشگیری از حاملگی خارج از رحم
هیچ راهی برای پیشگیری از بارداری خارج از رحم ندارید ولی با برخی راهکارها میتوانید احتمال آن را کمتر کنید:
- پیشگیری از عفونتهای جنسی با کم کردن شمار شریک های جنسی و استفاده از کاندوم
- کنار گذاشتن دخانیات
راه های تشخیص
معاینه لگن به پزشک کمک میکند نشانه هایی همچون درد، تندرنس و یا وجود توده ای در لوله فالوپ یا تخمدان را شناسایی کند. ولی تشخیص بارداری خارج از رحم با آزمایش خون و سونوگرافی قطعی میشود.
- آزمایش بارداری: پزشک آزمایش خون اچ سی جی (گنادوتروپین جفتی انسان) برایتان مینویسد تا روشن شود آیا باردار هستید یا نه. میزان این هورمون در بارداری افزایش می یابد. این آزمایش را هر چند روز یک بار باید انجام داد تا زمانی که سونوگرافی بارداری نا به جا را آشکار کرده یا رد کند. معمولا پنج تا شش هفته پس از تشکیل نطفه، سونوگرافی وضعیت بارداری را نشان میدهد.
- سونوگرافی شکمی: در سونوگرافی شکمی که از روی شکم انجام میشود، نیز ممکن است بتوان برای بررسی خونریزی داخلی یا تایید بارداری استفاده کرد.
- سونوگرافی داخلی یا واژنی: سونوگرافی واژنی به دکتر کمک میکند جایگاه جنین را ببیند. در این روش، دستگاه سونوگرافی از راه واژن فرو برده میشود تا امواج صوتی را به پیرامون خود فرستاده و تصاویری از رحم، تخمدانها و لوله های فالوپ به دست بیاورد و روی نمایشگر بیندازد. در سونوگرافی واژنی، ترانس دیوسر دستگاه درون واژن برده میشود.
برای اطلاعات بیشتر: تفسیر نتایج سونوگرافی بارداری
راه های درمان بارداری خارج از رحم
تخمک باردار شده در بیرون از رحم نمیتواند رشد طبیعی داشته باشد. برای پیشگیری از عوارض مرگبار این گونه بارداری، باید جنین بیرون آورده شود. بسته به علائمی که دارید و زمان بارداری، این کار را میتوان با دارو، جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی شکمی انجام داد.
-
درمان دارویی
بارداری نا به جا اگر در مراحل نخستین باشد و خونریزی چندانی نداشته باشد با دارویی به نام متوترکسات (methotrexate) درمان میشود. متوترکسات جلوی رشد سلولها را میگیرد و سلولهایی که رشد کرده اند را حل میکند. این دارو تزریقی است. پیش از درمان بسیار مهم است که تشخیص بارداری خارج از رحم قطعی باشد.
پس از تزریق دارو، پزشک آزمایش اچ سی جی دیگری برایتان مینویسد تا ببیند درمان چگونه کار کرده است و آیا نیاز به داروی بیشتری هست یا نه.
-
لاپاراسکوپی
سالپنگوستومی و سالپنژکتومی دو جراحی لاپاراسکوپی هستند که برای درمان برخی موارد بارداری نا به جا انجام میشوند. در این عمل ها، برش کوچکی در شکم نزدیک یا در سوراخ ناف زده میشود و پزشک با شلنگ باریکی که در سر آن دوربین و چراغی جای دارد، درون لوله فالوپ را میبیند.
برای اطلاعات بیشتر: لاپاراسکوپی رحم و تخمدان
در سالپینگوستومی (Salpingostomy )، جنین نا به جا برداشته میشود و لوله فالوپ به حال خود می ماند تا بهبود یابد. در سالپینژکتومی (salpingectomy )، جنین نا به جا برداشته شده و لوله آسیب دیده نیز برداشته میشود. این که کدام جراحی لاپاراسکوپی برای شما بهتر است بستگی به شدت آسیب دیدگی و خونریزی و پارگی لوله دارد و همچنین این که آیا لوله فالوپ پیش از این رخداد، سالم بوده یا آسیب دیدگی داشته است.
-
جراحی اورژانسی
اگر بارداری خارج از رحم خونریزی سنگین در پی داشته باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی اورژانسی داشته باشید. عمل جراحی اورژانسی بسته به وضعیت میتواند لاپاراسکوپی یا شکمی (جراحی باز) باشد. در برخی موارد میتوان لوله های فالوپ را نجات داد ولی اگر لوله پاره شده باشد باید برداشته شود.
آیا پس از بارداری خارج از رحم میتوان دوباره باردار شد؟
بارداری پس از بارداری خارج از رحم گاهی میتواند دشوار شود به ویژه اگر لوله فالوپ را برداشته باشید. بهتر است برای بارداری سالم با متخصص گفتگو کنید. پیشنهاد میشود پس از درمان بارداری خارج از رحم، دستکم سه ماه به بدن خود زمان بدهید تا بهبود یابد. بارداری نا به جا میتواند تاثیرات روانی منفی به دنبال داشته باشد بنابراین اگر دچار احساسات و هیجانات منفی مانند اضطراب با اندوه شده اید با روانشناس گفتگو کنید.
برای اطلاعات بیشتر: زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین
بیشتر کسانی که بارداری خارج از رحم داشته اند دوباره باردار میشوند و با سلامت بارداری را پشت سر میگذارند. اگر هنوز هر دو لوله فالوپ دست نخورده هست یا حتی اگر هنوز یکی از آنها سالم است تخمک میتواند به شیوه طبیعی بارور شده و در رحم لانه گزینی کند. ولی اگر پیش از این مشکلی در دستگاه باروری داشته اید ممکن است باروری دوباره برایتان سخت تر باشد و خطر بارداری نا به جای دوباره پیش رویتان باشد. در این صورت با مشورت پزشک بارداری را پیش ببرید.
