بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
خون بند ناف منبع غنی از سلول های بنیادی است که از آن می توان برای درمان بیماری های مختلف استفاده کرد. بانک خون بند ناف به مکانی که این سلول ها را جمع آوری، ذخیره و نگهداری می کند می گویند تا در صورت نیاز در آینده برای درمان برخی بیماری ها مانند درمان بیماری های خونی، اختلالات سیستم ایمنی و برخی از انواع سرطان برای خود فرد یا اعضای خانواده اش استفاده شود.
برای آشنایی بیشتر با انواع آن، هزینه، مراحل جمع آوری و ذخیره سازی خون بند ناف تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
| خلاصه مطلب | توضیح |
| معرفی بانک خون بند ناف | این امکان را برای والدین فراهم می کند تا بتوانند خون بند ناف فرزند خود را نگهداری کنند. به این ترتیب در آینده با استفاده از خون بند ناف می توانند نیاز پزشکی خانواده خود را برطرف کنند. |
| انواع بانک |
|
| فواید و کاربرد | افراد سالم مشکلی برای ساخت سلول های بنیادی ندارند اما افرادی که دچار بیماری های شدید و یا ژنتیکی هستند قادر نیستند به اندازه کافی سلول بنیادی بسازند؛ بنابراین خون بند ناف می تواند زندگی این بیماران را نجات دهد. |
| نقش خون بند ناف در تحقیقات و پیشرفت های نوین پزشکی | درمان بیماری های:
|
| فرآیند جمعآوری خون بند ناف | پزشک با بستن بند ناف به وسیله یک گیره و سپس با استفاده از یک سوزن خون بند ناف را داخل یک کیسه استریل جمع آوری می کند. |
| روند ذخیره سازی | اغلب روند ذخیره سازی بر اساس استانداردهای جهانی انجام می شود. پس از این که نمونه ها جمعآوری شدند به وسیله کیت مخصوص به بانک خون بند ناف انتقال پیدا می کنند. |
| روند انتقال خون | پس از این که نمونه ها از نظر کیفیت ارزیابی شدند و کارآزمایی های بالینی روی آن ها انجام شد برخی بیمارستان ها از طرف سازمان انتقال خون مسئول جمع آوری خون های بند ناف هستند. |
| مراحل انتقال خون بند ناف به بیماران نیازمند | بر اساس تست HLA مشخص می شود که کدام نمونه برای چه بیماری مناسب است تا در روز پیوند به بیماران برسانند. |
| تا چند سال قابل نگهداری می باشد؟ | حدودا ۲۰ تا ۳۰ سال قابل نگهداری می باشد اما به طور کلی این مدت زمان به کیفیت نمونه ها، حجم خون، تکنیک انجماد و … بستگی دارد. |
بانک خون بند ناف چیست؟
مقدار زیادی از سلول های بنیادی در بند ناف و جفت وجود دارند. این سلول ها نقش موثری در درمان انواع بیماری ها از جمله سرطان دارند. هنگام تولد زمان ذخیره سازی این سلول ها است و صرفا در این زمان امکان ذخیره کردن سلول های بنیادی وجود دارد. البته لازم به ذکر است که سلول های بنیادی در خون و مغز استخوان نیز وجود دارند اما جمع آوری کردن آن ها در این قسمت ها بسیار مشکل است.
همچنین بخوانید : انواع آزمایش ژنتیک چیست و چگونه انجام می شود؟
بانک خون بند ناف محلی برای جمع آوری و ذخیره سازی سلول های بنیادی است. چنانچه خانواده ای سابقه بیماری ژنتیکی داشته باشند نگهداری خون بند ناف نوزاد در بانک های خصوصی می تواند در آینده برای درمان بیماری های ژنتیکی مفید باشد و والدینی که خون بند ناف نوزاد خود را به بانک های عمومی اهدا می کنند زمینه را برای استفاده عموم بیماران نیازمند از خون بند ناف فراهم می کنند.
معرفی بانک خون بند ناف
۱- مرکز رویان :
شرکت فناوری بن یاخته های رویان اولین و مهمترین بانک خصوصی ذخیره خون بند ناف در ایران است که در سال ۱۳۸۴ تاسیس شده است و تاکنون موفق به ذخیره سازی بیش از ۱۸۰ هزار نمونه شده است. این شرکت دارای ۴۰ نمایندگی در سراسر ایران می باشد و با استانداردهای سازمان جهانی به جمع آوری و فریز نمونه ها پرداخته است.
اگر خانواده ای بخواهد این کار را انجام دهد باید به یکی از نمایندگی های مرکز رویال مراجعه کند و به عقد قرارداد با آن مرکز بپردازد.
۲- مرکز مام ژن :
شرکت دانش بنیان نوین فناوری مهر مام با برند مام ژن به ارائه خدمات آزمایش های ژنتیک مانند hpv، ترومبوفیلی و …، تست های مولکولی و آزمایش Exome و انجام خدمات توالی یابی پرداخته است. این مرکز به راه اندازی مرکز تحقیقات و نوآوری پرداخته و به قطب علمی و پژوهشی کشور در زمینه ژنتیک و سلول های بنیادی تبدیل شده است.
۳- مراکز عمومی :
ذخیره سازی خون بند ناف در مراکز عمومی رایگان است و نیاز به پرداخت هیچ هزینه ای نیست. خانواده هایی که نیاز به خون بند ناف ندارند میتوانند آن را به مراکز اهدای خون و یا بیمارستان هایی که خون بند ناف را جمع آوری می کنند اهداء نمایند.
انواع بانک خون بند ناف
بانک خون بند ناف عمومی و خصوصی انواع بانک هایی هستند که کار جمع آوری و ذخیره سازی خون بند ناف را انجام می دهند. این بانک ها دارای تفاوت هایی با یکدیگر هستند و میزان هزینه ای که بابت نگهداری خون بند ناف دریافت می کنند مهم ترین تفاوت این دو بانک خون است.
بانک خون ها مراکزی بزرگ برای اهدای خون به شمار می آیند. برای نمونه سازمان انتقال خون ایران یک بانک عمومی خون بند ناف به شمار می آید. برای استفاده عموم مردم از خون بند ناف، والدین می توانند خون بند ناف نوزاد خود را به این بانک ها اهدا کنند. اهدا به بانک های عمومی باعث می شود که نوزاد و خانواده آن ها نتوانند از آن استفاده کنند.
همچنین شرایط را برای استفاده همه افرادی که از نظر بیولوژیکی با این خون مطابقت دارند فراهم می کند و اهدای این خون نوزاد به بانک های عمومی از توصیه های همیشگی متخصصان و پزشکان به والدین است. برای ذخیره کردن خون در بانک های عمومی هزینه ای دریافت نمی شود و مشخصات فرد اهدا کننده نیز مخفی می ماند.
اهدا به بانک های خصوصی به منزله این است که صرفا نوزاد و اعضای خانواده او می توانند از این خون استفاده کنند. اهدای خون به این بانک ها برای خانواده هایی که زمینه ارثی و ژنتیکی بیماری های خاص دارند بسیار مفید است. هرچند برای جمع آوری اولیه خون و نگهداری سالیانه آن باید هزینه هایی پرداخت شود و پرداخت این هزینه ها برای بسیاری از خانواده ها مشکل است.
فواید و کاربرد بانک خون بند ناف
افراد سالم مشکلی برای ساخت سلول های بنیادی ندارند اما افرادی که دچار بیماری های شدید و یا ژنتیکی هستند قادر نیستند به اندازه کافی سلول بنیادی بسازند؛ بنابراین خون بند ناف می تواند زندگی این بیماران را نجات دهد. جمعآوری و ذخیره سازی سلول های بنیادی به وسیله بانک های خون شرایط را فراهم می کند تا پزشکان بتوانند در مواقع لزوم از سلول های بنیادی برای پیوند در بیماران استفاده کنند. نه تنها برای درمان بیماری ها بلکه برای انجام تحقیقات پزشکی نیز سلول های بنیادی منبعی ارزشمند محسوب می شوند.
درمان بیماری ها با خون بند ناف
از سلول های بنیادی خون بند ناف برای درمان انواع مختلف بیماری های:
- نقص ایمنی
- سرطان خون
- کم خونی داسی شکل
- تالاسمی
- اختلالات ژنتیکی
- لوسمی
- سرطان هایی مانند لنفوم و لوسمی
- بیماری های مغز استخوان
استفاده می شود و با پیشرفت تحقیقات، دانشمندان امیدوارند از سلول های بنیادی خون بند ناف برای درمان بیماری های دیگری مانند:
استفاده کنند. تحقیقات نشان می دهد که برای درمان ۸۰% بیماری می توان از سلول های بنیادی استفاده کرد. در این بیماری ها با پیوند سلول های بنیادی زمینه برای تولید سلول های سالم و جدید فراهم می شود.
فرآیند جمع آوری خون بند ناف
این فرایند در زمان کوتاهی و بدون هیچ گونه دردی یا ناراحتی برای مادر و جنین انجام می شود. پزشک با بستن بند ناف به وسیله یک گیره و سپس با استفاده از یک سوزن خون بند ناف را داخل یک کیسه استریل جمع آوری می کند. مهر و موم این خون قبل از تحویل جفت صورت می گیرد و گاهی با کج شدن بند ناف خون آن به راحتی وارد کیسه می شود.
میزان خونی که از آن جمع آوری می شود بین ۱ الی ۱.۲ فنجان است و این خون باید تا ۱۵ دقیقه پس از تولد جمع آوری شود. اگر کودک نارس باشد نمی توان به اندازه کافی خون جمع آوری کرد. همچنین در مواردی که دوقلوها دارای جفت مشترک هستند دریافت خون کافی امکان پذیر نیست. ابتلا به برخی از عفونت ها نیز دریافت خون بند را دچار مشکل می کند.
بیشتر بخوانید: انواع غربالگری ژنتیک در دوران بارداری
نمونه های جمعآوری شده برای پردازش به مراکز انتخابی ارسال می شوند. پس از این که آزمایش های لازم روی نمونه ها انجام شدند برای ذخیره و انجماد آن ها از روش های تخصصی استفاده می شود. میزان ماندگاری نمونه ها و مدتی که می توان از آن ها استفاده کرد مشخص نیست. برخی از دانشمندان معتقد هستند که امکان نگهداری این نمونه ها تا ۲۱ سال یا بیشتر امکان پذیر است.
روند انتقال خون بند ناف
پس از این که نمونه ها از نظر کیفیت ارزیابی شدند و کارآزمایی های بالینی روی آن ها انجام شد ویژگی های ژنی هر نمونه مشخص می شود. برخی بیمارستان ها از طرف سازمان انتقال خون مسئول جمع آوری آن هستند. مرکز مدیریت پیوند وزارت درمان و آموزش پزشکی محل ذخیره سازی اطلاعات نمونه ها است. بیمارستان ها و مراکز تحقیقاتی می توانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.
اهمیت و راهکارهای ایمنی در انتقال خون بند ناف
رعایت اصول ایمنی در انتقال خون بند ناف اهمیت فراوانی دارد.
| مراحل انتقال خون بند ناف | راهکارهای ایمنی |
| گرفتن نمونه | نحوه دریافت و ذخیره نمونه ها بسیار اهمیت دارد. |
| انجماد نمونه | ماندگاری و کیفیت نمونه تحت تاثیر شیوه انجماد است |
| آزمایش ها | کیفیت و سلامت نمونه ها بر اساس آزمایشات تخصصی تعیین می شود. |
| تست های تخصصی | ایمنی نمونه از نظر نقایص ژنتیکی و مشکلات پرخطر به وسیله تست های تخصصی ارزیابی می شوند |
| تست HLA | تطابق دادن خون بیمار با سلول های بنیادی از طریق تست HLA انجام می شود. |
نگهداری و ذخیره خون بند ناف هزینه هایی را در بر دارد که خانواده های باید این هزینه ها را پرداخت کنند.میزان این هزینه در بانک عمومی و خصوصی متفاوت است. در بانک های عمومی نه برای اهدا کننده و نه برای گیرنده هزینه ای ندارد؛ اما خانواده ها باید برای ذخیره و نگهداری خون بند ناف نوزاد خود در بانک های خصوصی هزینه هایی را باید پرداخت کنند.
