بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
هورمون ها تمامی فرآیندهای بدن در سطح بیوشیمیایی را کنترل می کنند. هورمون های تیروئیدی توسط غده تیروئید تولید شده و نقشی اساسی در متابولیسم بدن ایفا می کنند و در جذب اکسیژن، فعالیت مغز، وضعیت روانی، عاطفی، سیستم قلبی عروقی و تولید مثل اثر گذار هستند. اگر هورمون های تیروئید بیش از حد ترشح شوند، فرآیندهایی که تحت کنترل آن ها انجام می شوند، دچار اختلال شده و منجر ایجاد مشکلاتی در بدن خواهند شد. تغییراتی که در اثر این اختلال هورمونی ایجاد می شود با علائم مشخصی خود را نشان می دهند. در این مقاله با ما همراه باشید تا بررسی کنیم که پرکاری تیروئید چیست و سطح بالای هورمون های تیروئید باعث چه تهدیداتی برای بدن می شود.
پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید یک وضعیتی در بدن است که در آن سطح هورمون های تیروئید در خون افزایش می یابند. این مواد فعال بیولوژیکی در تنظیم فرآیندهای متابولیک و بلوغ بدن و هم چنین کار اکثر اندام ها و بافت ها نقش دارند. عدم تعادل آن ها به ویژه در دوران کودکی، زمانی که رشد فیزیکی و ذهنی فعال وجود دارد، خطرناک است.
انواع پرکاری تیروئید
سه شکل از این بیماری وجود دارد:
- تحت بالینی: در این شکل، هیچ علامت و تغییر واضحی ایجاد نمی شود، سطح T4 (تیروکسین) طبیعی بوده و سطح تری یدوتیرونین (TSH) کاهش می یابد.
- آشکار: در این شکل علائم پرکاری تیروئید بروز پیدا می کند و سطح T4 (تیروکسین) افزایش یافته و سطح تری یدوتیرونین (TSH) پایین است.
- پیچیده: علائمی چون نارسایی قلبی، آریتمی، روان پریشی و سایر شرایط شدید بروز پیدا می کند.
اطلاعات بیشتر : پیشگیری از بیماری های قلبی
با توجه به توضیحات بالا و سطح بیماری، پرکاری تیروئید عبارت است از:
- اولیه: این وضعیت به دلیل بیماری های غده تیروئید ایجاد می شود.
- ثانویه: این وضعیت به علت بیماری غده هیپوفیز است.
- سوم: فرآیندها در هیپوتالاموس ایجاد شده که بیماری هیپوتالاموس در عملکرد سایر غدد درون ریز تاثیر می گذارد.
علل پرکاری تیروئید
برخی بیماری های غدد درون ریز در اختلال عملکرد تیروئید تاثیر می گذارند. این بیماری ها شامل موارد زیر هستند:
- بیماری گریوز (Basedow, Basedow-Graves): این بیماری، یک نوع بیماری خود ایمنی است که باعث می شود بدن با تولید آنتی بادی هایی، غده تیروئید را تحریک کرده تا مقدار زیادی هورمون T4 تولید کند. این بیماری در زنان بیش تر از مردان رخ می دهد.
- گواتر ندولر، آدنوم سمی: این بیماری ها با تشکیل گره های خوش خیم در بافت های غده ایجاد می شوند. بدن با تولید هورمون باعث پرکاری تیروئید خواهد شد. برخی از این گره ها خوش خیم و برخی بدخیم هستند.
- تیروئیدیت: این فرآیند التهابی سلول های تیروئید را از بین برده و باعث می شود هورمون ها وارد جریان خون شوند در نتیجه پرکاری تیروئید ایجاد خواهد شد. فرآیند خود ایمنی تیروئیدیت باعث می شود که بدن علیه گیرنده های TSH آنتی بادی تولید کرده و سلول ها التهاب و رشد فعال غده تیروئید را ایجاد کنند.
این بیماری بیش تر در افرادی که دارای سابقه خانوادگی برای بیماری غدد درون ریز هستند رخ می دهد. علائم پرکاری تیروئید در زنان بیش تر از مردان دیده شده است. علاوه بر این بیماری ها، وضعیت محیطی، کمبود شدید ید و استرس نیز بر پیشرفت بیماری تاثیر به سزایی دارد.
علائم پرکاری تیروئید
اولین نشانه هایی که در پرکاری تیروئید ایجاد می شوند، معمولا قابل تشخیص نیستند و ممکن است با بیماری های دیگر اشتباه گرفته شوند. با ایجاد اختلال در فرآیندهای متابولیک بدن، این علائم بیش تر خود را نشان می دهند. علائم اصلی بیماری شامل موارد زیر هستند:
- کاهش وزن بدن بدون تغییر در اشتها و حجم و کیفیت غذا
- آریتمی، تاکی کاردی (ضربان قلب بالا یا نامنظم)
- اضطراب
- افسردگی
- تعرق زیاد
- ضعف عضلانی و لرزش دستان و انگشت ها
- حرکات مکرر روده
- شکنندگی و ریزش مو
- تشکیل یک گواتر که کاملا دیده شده و خطوط گردن را تغییر می دهد.
- احساس خستگی زیاد در کنار مشکلات خواب
- کاهش قدرت و میل جنسی در مردان
- بی نظمی قاعدگی به علت افزایش هورمون تیروئید در زنان
- سقط خود به خودی جنین
- کاهش باروری یا ناباروری در زنان
این بیماری در دوران یائسگی خانم ها ممکن است در مراحل اولیه بدون علامت باشد.
عوارض پرکاری تیروئید
با پیشرفت بیماری، علائم پرکاری تیروئید افزایش یافته و ممکن است سبب عوارضی شود:
- اختلال در قلب: در اثر پرکاری تیروئید ممکن است فیبریلاسیون دهلیزی رخ دهد. در این شرایط ریتم قلب دچار اختلال شده و احتمال نارسایی احتقانی قلب وجود دارد که پس از رفع پرکاری تیروئید، علائم آریتمی به طور کامل برطرف خواهد شد.
- افزایش شکنندگی استخوان: اگر پرکاری تیروئید پیشرفته شود، در ساختار بافت استخوانی اختلالاتی ایجاد کرده و باعث پوکی استخوان خواهد شد. به علت ترشح بیش از حد هورمون ها، از وارد شدن کلسیم به استخوان جلوگیری شده که این دلیلی است که باعث شکنندگی استخوان ها می شود.
- بیماری های چشم: بیماری گریوز باعث رشد و تورم بافت های پشت کره چشم شده و بیمار احساس درد در چشم، حساسیت به نور و دوبینی را تجربه خواهد کرد و هم چنین حدت بینایی به تدریج کاهش یافته و در موارد پیشرفته، ممکن است نابینایی ایجاد می شود.
- مشکلات پوستی: پوست (به خصوص در اطراف پاها و پاها ) متورم و قرمز خواهد شد.
- بحران تیروتوکسیک: با افزایش سطح هورمون های تیروئید در خون ممکن است تب ناگهانی و افزایش تمام علائم اصلی ایجاد شود. بحران تیروتوکسیک با نامنظمی ریتم قلبی همراه بوده و در برخی موارد، هذیان (اختلال روانی) ایجاد می شود. توجه داشته باشید که در این مورد بیمار را سریعا به بیمارستان منتقل کنید.
تشخیص پرکاری تیروئید
در مراجعه به پزشک، پزشک با پرسیدن سوالاتی از بیمار و دانستن شرح حال و سابقه بیماری خانوادگی و هم چنین معاینه فیزیکی و لمس غده تیروئید سعی می کند خطوط اندام را بررسی کرده و موقعیت آن، یکنواختی ساختار و درد را مشخص می کند. پس از معاینه، برای بیمار برای بررسی های بیش تر برای تشخیص دقیق تر تجویز هایی انجام می شود:
- آزمایش خون:
برای تعیین سطح هورمون های تیروئید تجویز می شود. آزمایش خون یکی از مهم ترین راه ها برای تشخیص زود هنگام بیماری در افراد مسن است.
- سونوگرافی:
سونوگرافی غده تیروئید به پزشک امکان می دهد شکل و اندازه غدد را تعیین کرده و میزان تغییرات آن ها را ارزیابی و گره ها، کیست ها و سایر نئوپلاسم ها را شناسایی کند.
- اسکن رادیوایزوتوپ:
محلول مخصوص به صورت داخل وریدی به بیمار تزریق می شود. این دارو دارای ایزوتوپ های رادیواکتیو ید بوده که توسط غده تیروئید به طور فعال جذب می شود. با این روش پزشک میزان اشباع بافت ها را ارزیابی می کند. زیادی ید رادیواکتیو، تولید بیش از حد تیروکسین را نشان می دهد که این وضعیت در بیماری گریوز دیده شده است. اگر مقدار ایزوتوپ در غده وجود داشته باشد، ممکن است بیماری تیروئیدیت تشخیص داده شود. این آزمایش به تشخیص افتراقی نیز کمک می کند.
- بیوپسی:
تحت کنترل یک سنسور اولتراسوند، بیوپسی با یک سوزن ظریف انجام خواهد شد، پزشک برای آزمایش، نمونه هایی از بافت تیروئید می گیرد. این آزمایش کمک می کند تا ماهیت نئوپلاسم ها (خوش خیم یا بدخیم) مشخص شود. نتایج این آزمایش در مورد فرآیندهای خودایمنی که می تواند یکی از دلایل پرکاری تیروئید باشد را نشان می دهد.
درمان پرکاری تیروئید
درمان پرکاری تیروئید، به سن و وضعیت بیمار بستگی دارد که با توجه به این شرایط ممکن است درمان های زیر تجویز شود:
- آماده سازی ید رادیواکتیو:
برای سرکوب مکانیسم های جبرانی، ایزوتوپ ها در بافت های غده تیروئید جمع می شوند. در نتیجه ی این فرآیند، اندازه اندام کاهش یافته، علائم پرکاری تیروئید به تدریج کم تر می شود و ممکن است درمان چندین ماه طول بکشد. ید رادیواکتیو عملکرد غده را سرکوب می کند، بنابراین، ممکن است با گذشت زمان، بیمار دچار کم کاری تیروئید شود که جای نگرانی نیست، در این صورت با درمان جایگزینی هورمون جبران می شود.
- داروهای ضد تیروئید:
داروها باعث سرکوب تولید هورمون های تیروئید شده و پس از مصرف داروها در دوز صحیح، علائم در مدت چند هفته کاهش می یابد. دوره درمان ممکن است ۱ سال یا بیش تر طول بکشد. در برخی موارد پرکاری تیروئید به طور کامل درمان می شود، گاهی اوقات نیز عود وجود دارد. داروهای ضد تیروئید ممکن است در برخی افراد باعث آلرژی، عدم تحمل فردی و کاهش ایمنی بدن شوند و در برخی موارد باعث ایجاد اختلالاتی در کبد می شوند که مهم است فقط تحت نظر پزشک این داروها مصرف شوند.
- درمان علامتی:
با توجه به شدت علائم پرکاری تیروئید، ممکن است پزشک داروهایی برای کاهش فشار خون، حفظ ضربان قلب و غیره تجویز کند. این درمان تا بهبودی کامل وضعیت عمومی بیمار ادامه خواهد داشت.
- جراحی:
در صورت ایجاد پرکاری تیروئید شدید، همراه با افزایش قابل توجه غده تیروئید، نئوپلاسم های متعدد در بافت عملکردی و هم چنین بروز سرطان مدولاری، ممکن است جراحی نیاز باشد که در این جراحی پزشک اندام غدد درون ریز را به طور جزئی یا کامل برمی دارد. پس از عمل بیمار باید مادام العمر دوز هورمونی را مصرف کند.
پیشگیری از پرکاری تیروئید
مهم است که افراد زیر معاینه سالانه توسط متخصص غدد، آزمایش خون برای سطح هورمون های تیروئید را نادیده نگیرند:
- افراد مبتلا به وراثت تشدید شده
- زنان یائسه
- مردان مسن
تغذیه در پیشگیری از پرکاری تیروئید بسیار مهم است. رژیم غذایی خود را کنترل کنید و غذاهای غنی از ویتامین های A، B، C و مواد معدنی را وارد رژیم غذایی خود کنید. رژیم غذایی و آب درمانی علاوه بر پیشگیری از پرکاری تیروئید، در توانبخشی بیماران پس از درمان نیز بسیار موثر است. مراجعه منظم به پزشک، به حفظ و بهبود سلامت سیستم غدد درون ریز کمک می کند.
در صورت مشاهده هرگونه علائم مربوط به سلامت تیروئید حتما با متخصص غدد صبحت کنید. شما می توانید با مراجعه به سایت دکتر آسپرین، با یک متخصص غدد ملاقات کرده تا شما را ارزیابی کند و آزمایشات لازم را انجام دهد.
