هورمون های تیروئید در فرآیندهای متابولیک بدن، نقش حمایت کننده را ایفا می کنند. تغییر غلظت این هورمون ها در خون، در کار سیستم قلبی عروقی، عصبی و هضم اختلال ایجاد می کنند. کم کاری تیروئید یکی از بیماری شایع بوده که با ایجاد عوارض هایی می تواند کیفیت زندگی هر شخص را به طور قابل توجهی کاهش دهد. اما نگران نباشید، این بیماری قابل کنترل و درمان است. در این مقاله با ما همراه باشید تا به طور کلی کم کاری تیروئید را بررسی کنیم.
کم کاری تیروئید چیست؟
در کم کاری تیروئید، غلظت هورمون های تیروئید (تیروکسین – T4، تری یدوتیرونین – T3) به طور دائمی در خون کاهش یافته یا موجب کاهش حساسیت بافت ها خواهد شد و باعث اختلال در تمام فرآیندهایی که هورمون ها مسئول آن ها هستند، مثل تبادل انرژی، سنتز پروتئین و فعالیت مغز، می شود. در نتیجه‌ی این اختلالات، تمامی سلول های بدن دچار کمبود انرژی شده و کار همه اندام ها و سیستم ها مختل خواهد شد.
کاهش فعالیت ترشحی غده تیروئید یا عدم ترشح کافی هورمون های سیستم هیپوتالاموس- هیپوفیز و کمبود ید و سلنیوم، می توانند از دلایل این بیماری باشند.
علائم کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید ممکن است با علائم زیر خود را نشان دهد:
- کاهش میل جنسی
- از دست دادن اشتها
- خشکی و شل شدن پوست
- ضعف، خستگی و بی حالی
- خواب آلودگی مداوم در روز و بی خوابی در شب
- افزایش وزن غیر منطقی
- ریزش مو
- یبوست
- بی نظمی در قاعدگی
- تشنج
اگر چنین علائمی را مشاهده کردید، لازم است با یک متخصص غدد مشورت کنید. شما می توانید با مراجعه به سایت دکتر آسپرین، یک متخصص غدد مناسب پیدا کنید.
انواع کم کاری تیروئید
انواعی از کم کاری تیروئید وجود دارد:
- اولیه: شکل اولیه زمانی رخ می دهد که عملکرد بافت های غده تیروئید دچار مشکل شده و کاهش فعالیت ترشحی غده تیروئید مشاهده شود. افزایش سطح TSH در خون بیماران نشان دهنده این مرحله است.
- ثانویه: شکل ثانویه با نقض عملکرد قسمت هیپوتالاموس-هیپوفیز مغز ایجاد شده و اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی باعث کاهش تولید هورمون محرک تیروئید و در نتیجه کم کاری غده می شود.
- سوم: شکل سوم زمانی بروز پیدا می کند که هیپوتالاموس آسیب دیده باشد. علائم بالینی در این مورد شبیه به علائم شکل ثانویه است، بنابراین آن ها اغلب ترکیب شده و بیماری مرکزی نامیده خواهند شد.
- محیطی: با وجود غلظت طبیعی هورمون ها در خون، بافت ها نسبت به آن ها حساسیت نخواهند داشت.
کم کاری تیروئید ثانویه و سوم بسیار نادر بوده که علت به وجود آمدن آن ها ممکن است آپلازی (بیماری رشد)، تخریب سلول های ترشحی سیستم هیپوتالاموس – هیپوفیز و یا به دلیل تغییرات ژنتیکی و مادرزادی تیروئید باشد. احتمال ابتلا به کم کاری تیروئید محیطی نیز بسیار کم و نادر بوده که علت آن هنوز به طور دقیق مشخص نشده است.
علل کم کاری تیروئید
بیماری ها به اشکال مختلف و به دلایل متفاوت ایجاد می شوند. نقض عملکرد غده تیروئید در کم کاری تیروئید ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- ایجاد گواتر سمی
- فرآیندهای خود ایمنی
- بیماری های مادرزادی
- مصرف داروها (مثل مصرف بیش از حد ویتامین A)
- آلودگی انگلی
- قرارگیری در معرض رادیواکتیو ید
- صدمات مکانیکی مثل تصادف
- اثرات دما
عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
- زنان در سن یائسگی
- بیماران مبتلا به بیماری انکولوژیک در گردن و سر
- افراد با عادات بد
- استعداد ژنتیکی
کم کاری تیروئید اولیه ممکن است پس از برداشتن غده تیروئید رخ دهد و صدمات و بیماری هایی که بر مغز تاثیر می گذارند نیز ممکن است دلایل ایجاد اشکال ثانویه و سوم نیز باشند.
عوارض کم کاری تیروئید
کار غده تیروئید بر عملکرد صحیح اندام ها و سیستم های بدن به طور مستقیم تاثیر دارد. کم کاری تیروئید می تواند اختلالاتی در کار برخی از این سیستم ها به وجود آورد.
- سیستم قلبی عروقی: کم کاری تیروئید می تواند کار سیستم قلبی عروقی را مختل کرده و باعث ایجاد برادی کاردی، افزایش فشار خون دیاستولیک و تاکی کاردی شود.
- سیستم خون سازی: ممکن است باعث کم خونی مزمن شود.
- سیستم تنفسی: اختلال در سیستم تنفسی می تواند آپنه خواب، وجود مایع در حفره های پلور، صدای خشن و یا تنگی نفس را به همراه داشته باشد.
- سیستم عصبی: با مختل شدن کار این سیستم، ممکن است ضعف عمومی، عقب ماندگی ذهنی، کاهش سرعت تعدادی از واکنش های اساسی و مشکلات شنوایی آشکار شود.
- سیستم گوارشی: فرد ممکن است دچار یبوست مزمن و اشتهای ضعیف شود.
- سیستم ادراری و دستگاه تناسلی: اختلال در این سیستم ها ممکن است سبب مشکلات مختلفی در عملکرد قاعدگی، مشکلات نعوظ، تورم اندام تناسلی و مشکلات ادراری شود.
پیشگیری
خطر ابتلا به کم کاری تیروئید را می توان با تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم و پرتحرک، کاهش داد. برای جلوگیری از ایجاد کم کاری تیروئید، لازم است تعادل تغذیه را کنترل کرده و مقدار کافی آب، ید، سلنیوم و سایر مواد مغذی دریافت کنید.
مقدار زیادی ید را می توان از مصرف غذاهای دریایی و گردو برای بدن تامین کرد، اگر مصرف این مواد برای شما امکان پذیر نیست، می توانید ید مورد نیاز بدن را با مکمل های یددار و نمک یددار تامین کنید.
مصرف روزانه ید طبق توصیه های WHO:
- برای کودکان زیر ۶ سال: ۹۰ میکرو گرم
- برای سنین ۷ تا ۱۲ سال: ۱۲۰ میکرو گرم
- برای کودکان بالای ۱۲ سال و بزرگسالان: ۱۵۰ میگرو گرم
- برای زنان باردار و شیرده: ۲۰۰ میکرو گرم
تشخیص کم کاری تیروئید
با مراجعه به پزشک، در مرحله اول پزشک شکایات و علائم بیماری را بررسی کرده و در صورت مشکوک بودن به کم کاری تیروئید، برای بیمار سونوگرافی غده تیروئید، برای تعیین اندازه و ساختار غده، مشاهده گره ها و تشکیلات کانونی در غده تیروئید را تجویز می کند. در صورت مشکوک بودن به بدخیمی بیماری، سونوگرافی غده تیروئید با الاستوگرافی و بیوپسی تجویز می شود.
سایر آزمایشاتی که پزشک تجویز می کند شامل موارد زیر است:
- آزمایش کلی خون
- آزمایش کلی ادرار
- آزمایش سطح TSH در خون
- آزمایش سطح T3، T4 در خون
- بررسی سطح تیروگلوبولین در خون
- آزمایشات مربوط به کمبود ید
- بررسی میزان سلنیوم
علاوه بر این آزمایشات ممکن است برای بررسی آسیب های احتمالی و ایجاد اختلال در اندام های دیگر، پزشک شما را برای مشاوره به متخصصان دیگری مثل متخصص قلب، متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص مغز و اعصاب، اورولوژیست، متخصص گوارش و متخصص زنان ارجاع دهد.
درمان کم کاری تیروئید
در مان برای هر فرد با توجه به شرایط بیماری و علائم ممکن است متفاوت باشد. روش هایی که برای درمان در نظر گرفته می شود شامل موارد زیر است:
- اصلاح تغذیه و جبران کمبود ید در بدن
- درمان جایگزین: مصرف قرص های هورمونی
- درمان علامتی: درمان علائم و عوارض
- جراحی
روش های درمان کم کاری تیروئید بر اساس علل، علائم کم کاری تیروئید و وضعیت عمومی بیمار انتخاب می شود. خود تشخیصی و عدم مراجعه به متخصص بسیار خطرناک خواهد بود و باید توجه داشته باشید که با مراجعه به موقع به پزشک می توانید این بیماری را کنترل و حتی درمان کنید.
حرف آخر
بدن انسان به طور طبیعی با افزایش سن، دچار تغییراتی خواهد شد. اگر متوجه تفاوت قابل توجهی در احساس یا واکنش بدن خود شده اید و یا علائمی را مشاهده کردید، حتما با پزشک خود صحبت کنید.
اگر دچار کم کاری تیروئید شده اید ممکن است مجبور باشید تا آخر عمر از داروهای تیروئید استفاده کنید. اما ممکن است که دارو به تسکین یا رفع بیماری شما نیز کمک کند. با مراجعه به یکی از متخصصین غدد دکتر آسپرین، می توانید این بیماری را به موقع تشخیص داده و درمان کنید.
