بیماری وبا چیست و چه علائمی دارد

در این مقاله، به بررسی علت‌ها، علائم، راه‌های پیشگیری و درمان بیماری وبا می‌پردازیم تا اطلاعات جامعی در مورد این بیماری خطرناک ارائه دهیم.

علل بروز وبا

عفونت وبا توسط یک باکتری به نام Vibrio cholera  ایجاد می‌شود. اثرات مرگبار این بیماری نتیجه‌ی سمی است که باکتری در روده کوچک تولید می‌کند. این سم باعث می‌شود بدن مقدار زیادی آب ترشح کند، که منجر به اسهال و از دست دادن سریع مایعات و نمک‌ها (الکترولیت‌ها) می‌شود.

When you drink water or eat food contaminated with V. cholerae, the bacteria stick to the walls of your small intestine.

هنگامی که آب یا غذای آلوده به V. cholera  می‌نوشید یا می‌خورید، باکتری‌ها به دیواره‌های روده کوچک شما می‌چسبند.

به نقل از سایت www.mayoclinic.org

باکتری‌های وبا ممکن است در همه افرادی که در معرض آن قرار می‌گیرند، بیماری ایجاد نکنند، اما همچنان می‌توانند این باکتری را از طریق مدفوع دفع کنند، که این موضوع می‌تواند منجر به آلودگی منابع غذایی و آب شود.

آب های آلوده، منبع اصلی عفونت وبا هستند. این باکتری می‌تواند در موارد زیر یافت شود:

• آب سطحی یا چاه: چاه‌های عمومی آلوده، منبعی رایج برای شیوع گسترده‌ی وبا هستند. افرادی که در شرایط شلوغ بدون امکانات بهداشتی کافی زندگی می‌کنند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
• غذای دریایی: خوردن غذاهای دریایی خام یا نیمه‌پخته، به‌ویژه صدف‌ها، که از مناطق خاصی تهیه می‌شوند، می‌تواند باعث انتقال باکتری وبا شود. در ایالات متحده، موارد اخیر وبا بیشتر به غذاهای دریایی از خلیج مکزیک بازمی‌گردد.
• میوه ها و سبزیجات خام: میوه‌ها و سبزیجات خام و پوست‌نشده، منبعی رایج برای انتقال وبا در مناطقی هستند که این بیماری وجود دارد. در کشورهای در حال توسعه، استفاده از کودهای حیوانی خام یا آبیاری با آب‌های آلوده به فاضلاب می‌تواند محصولات کشاورزی را آلوده کند.
• غلات: در مناطق شیوع وبا، غلاتی مثل برنج و ارزن که پس از پخت آلوده شده و برای چندین ساعت در دمای اتاق نگهداری می‌شوند، می‌توانند باکتری وبا را در خود پرورش دهند.

علائم وبا

بیشتر موارد وبا که باعث بروز علائم می‌شوند، اسهالی خفیف یا متوسط ایجاد می‌کنند که اغلب تشخیص آن از اسهال‌های ناشی از مشکلات دیگر دشوار است. در حالی که برخی دیگر علائم جدی‌تری از وبا را، معمولاً طی چند روز پس از عفونت، بروز می‌دهند.

علائم عفونت وبا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسهال: اسهال ناشی از وبا به‌طور ناگهانی شروع می‌شود و می‌تواند به سرعت باعث از دست دادن خطرناک مایعات شود، تا حدی که ممکن است به اندازه یک لیتر در ساعت برسد. اسهال ناشی از وبا اغلب ظاهری کدر و شیری رنگ دارد که شبیه آب شسته شده برنج است.
• تهوع و استفراغ: استفراغ، به‌ویژه در مراحل اولیه وبا رخ می‌دهد و می‌تواند ساعت‌ها ادامه داشته باشد.
• کم آبی بدن: کم‌آبی می‌تواند چند ساعت پس از شروع علائم وبا ایجاد شود و از خفیف تا شدید متغیر باشد. از دست دادن ۱۰ درصد یا بیشتر از وزن بدن نشان‌دهنده‌ی کم‌آبی شدید است. علائم و نشانه های کم‌آبی ناشی از وبا شامل تحریک‌پذیری، خستگی، فرورفتگی چشم‌ها، خشکی دهان، تشنگی شدید، پوست خشک و چروکیده که به آرامی پس از فشردن به حالت اولیه بازمی‌گردد، کاهش یا قطع ادرار، فشار خون پایین و ضربان قلب نامنظم می‌باشد.کم‌آبی می‌تواند منجر به از دست دادن سریع مواد معدنی در خون شود که تعادل مایعات در بدن را حفظ می‌کنند. این وضعیت به نام عدم تعادل الکترولیت‌ها شناخته می‌شود.

عدم تعادل الکترولیت‌ها عدم تعادل الکترولیت‌ها می‌تواند به بروز علائم و نشانه‌های جدی منجر شود، از جمله:

• گرفتگی عضلات: این گرفتگی‌ها نتیجه‌ی از دست دادن سریع نمک‌هایی مانند سدیم، کلرید و پتاسیم است.
• شوک: یکی از جدی‌ترین عوارض کم‌آبی است و زمانی رخ می‌دهد که حجم پایین خون باعث افت فشار خون و کاهش میزان اکسیژن در بدن می‌شود. اگر درمان نشود، شوک هیپوولمیک شدید می‌تواند در عرض چند دقیقه منجر به مرگ شود.

Most people exposed to the cholera bacterium (Vibrio cholerae) don’t become ill and don’t know they’ve been infected. But because they shed cholera bacteria in their stool for seven to 14 days, they can still infect others through contaminated water.

بیشتر افرادی که در معرض باکتری وبا (Vibrio cholerae)  قرار می‌گیرند، بیمار نمی‌شوند و از ابتلای خود آگاه نیستند. اما به دلیل اینکه این باکتری را برای هفت تا چهارده روز از طریق مدفوع دفع می‌کنند، می‌توانند از طریق آب آلوده دیگران را آلوده کنند.

به نقل از سایت www.mayoclinic.org

علائم وبا در کودکان

علائم وبا در کودکان می‌تواند مشابه بزرگسالان باشد، اما کودکان بیشتر مستعد بروز علائم و عوارض شدید هستند. علائم وبا در کودکان شامل موارد زیر است:

• اسهال شدید: اسهالی که ممکن است به سرعت منجر به از دست دادن زیاد مایعات بدن شود و رنگ کدر و شیری داشته باشد، که به آن “آب برنجی” نیز گفته می شود.

برای اطلاعات بیشتر: انواع اسهال و راه های درمان آن ها

• تهوع و استفراغ: این حالت به‌ویژه در مراحل اولیه عفونت رخ می‌دهد و ممکن است ساعت‌ها ادامه پیدا کند.
• کم آبی بدن: کودکان سریع‌تر از بزرگسالان دچار کم‌آبی می‌شوند. علائم کم‌آبی در کودکان شامل خستگی شدید، خشکی دهان و زبان، فرورفتگی چشم‌ها، کاهش ادرار یا قطع آن، پوست خشک و انعطاف‌ناپذیر، تشنگی شدید، و گریه بدون اشک می باشد.
• تشنج: کودکان مبتلا به کم‌آبی شدید ناشی از وبا ممکن است به دلیل عدم تعادل الکترولیت‌ها دچار تشنج شوند.
• بی‌قراری و خواب‌آلودگی شدید: کودکان کم‌آب ممکن است بی‌قرار شوند و در موارد شدید دچار خواب‌آلودگی و حتی بی هوشی شوند.
• نارسایی کلیوی و شوک: در صورت عدم درمان و ادامه کم‌آبی، کودکان می‌توانند به سرعت وارد مرحله شوک شوند که منجر به افت فشار خون و عدم رسیدن خون کافی به اندام‌های حیاتی بدن می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر: آیا تشنج کودکان بر اثر تب خطرناک است؟

تشخیص و درمان وبا

نمونه مدفوع برای شناسایی باکتری Vibrio cholerae به آزمایشگاه ارسال می‌شود. از کشت باکتری و روش های سریع‌تر مانند تست‌های تشخیص سریع استفاده می‌شود. همچنین ممکن است آزمایش خون نیز انجام دهند.

برای اطلاعات بیشتر: تفسیر آزمایش خون

راه های درمانی که در حال حاضر برای وبا وجود دارند مصرف و جایگزین کردن مایعات از دست رفته با محلول نمک و استفاده از نمک است. همچنین مصرف آنتی بیوتیک هم توسط پزشک تجویز می شود.

عوارض وبا

• کم آبی شدید بدن: اسهال شدید ناشی از وبا می‌تواند به سرعت منجر به از دست دادن مقدار زیادی از مایعات و الکترولیت‌های بدن شود. این وضعیت می‌تواند به کم‌آبی شدید و کاهش حجم خون منجر شود که در صورت عدم درمان، خطر مرگ را به همراه دارد.

برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان کم آبی بدن

• شوک هیپوولمیک: این عارضه به دلیل کاهش شدید حجم خون رخ می‌دهد و منجر به افت شدید فشار خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به اندام‌های حیاتی بدن می‌شود. در صورت عدم درمان فوری، شوک هیپوولمیک می‌تواند در عرض چند دقیقه به مرگ منجر شود.
• عدم تعادل الکترولیت ها: از دست دادن سریع مواد معدنی مهم مانند سدیم، کلرید و پتاسیم باعث عدم تعادل الکترولیت‌ها می‌شود. این وضعیت می‌تواند علائمی مانند گرفتگی عضلات، ضعف، بی‌حالی و آریتمی قلبی (نامنظمی ضربان قلب) ایجاد کند.
• تشنج: به دلیل کمبود الکترولیت‌ها و کم‌آبی شدید، ممکن است تشنج رخ دهد، به‌ویژه در کودکان.
• نارسایی کلیه: کاهش حجم خون و کم‌آبی شدید ممکن است به نارسایی حاد کلیه منجر شود. در این حالت، کلیه‌ها قادر به دفع مواد زائد از بدن نخواهند بود.
• افت سطح قند خون (هیپوگلیسمی): کمبود مواد مغذی و کاهش قند خون در کودکان می‌تواند باعث خواب‌آلودگی، تشنج و حتی کما شود.

پیشگیری از عفونت وبا

نوشیدن آب تصفیه‌شده و شستن دست‌ها با آب تمیز و صابون، بهترین راه‌ ها برای کاهش خطر ابتلا به وبا هستند. در صورتی که مطمئن نیستید آب در منطقه‌ای که هستید ایمن است، برای نوشیدن و پخت و پز از آب بطری‌شده استفاده کنید.

اگر در مکانی با خطر بالای وبا زندگی می‌کنید یا به چنین منطقه‌ای سفر می‌کنید، واکسن‌های خوراکی موجود هستند که شامل موارد زیر می شوند:

• Vaxchora®
• Dukoral**
• Euvichol/Euvichol-Plus/Euvichol-S

در مقیاس بزرگ‌تر، بهترین راه پیشگیری از وبا، دسترسی افراد به آب آشامیدنی سالم و تسهیلات بهداشتی است که نیازمند تلاش‌های بشردوستانه جهانی و بهداشت عمومی است.

راه های انتقال بیماری وبا

• آب آلوده (شایع‌ترین راه انتقال وبا)
• مصرف غذاهای آلوده به باکتری
• خوردن غذاهای دریایی خام یا نیم پخته
• انتقال از فرد به فرد از طریق مدفوع خود (بسیار نادر)
• غلات نگهداری‌شده در دمای اتاق

برای اطلاعات بیشتر: لیست غذاهایی که نباید دوباره گرم شوند

آیا بیماری وبا واگیردار است؟

بیماری وبا به طور مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود و واگیردار به معنای شایع در مورد بیماری‌های مسری نیست. اگر فرد بیمار بهداشت را رعایت نکند، می‌تواند از طریق آلوده‌کردن آب یا غذا، باکتری را به دیگران منتقل کند. بنابراین، وبا می‌تواند از طریق مصرف آب یا غذای آلوده به باکتری به دیگران سرایت کند، اما نه به طور مستقیم از فرد به فرد.

سخن پایانی

در پایان، می‌توان گفت که وبا به عنوان یکی از بیماری‌های عفونی خطرناک، همچنان در برخی از نقاط جهان یک چالش بهداشتی مهم به‌شمار می‌آید. این بیماری، به دلیل انتقال سریع از طریق آب و غذا، تهدیدی جدی برای سلامت جوامع با امکانات بهداشتی محدود محسوب می‌شود. آگاهی‌بخشی عمومی، بهبود بهداشت محیط، دسترسی به آب آشامیدنی سالم، و واکسیناسیون در مناطق پرخطر از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از وبا هستند. مقابله با وبا نیازمند تلاش‌های هماهنگ بین‌المللی و مشارکت همگانی برای تأمین بهداشت و ارتقای کیفیت زندگی است تا بتوان از شیوع این بیماری جلوگیری کرد و سلامت جامعه را حفظ نمود.