تاثیر دارونما در درمان دردها و بیماریها

دارونما (placebo) به چیزی گفته می شود که فرد مصرف کننده تصور می کند یک داروی پزشکی است اما در واقع چنین نیست. دارونما ممکن است به صورت قرص، آمپول یا اشکال دیگر مشابه دارو، داده شود. همه دارونماها یک ویژگی مشترک دارند و آن این است که هیچ مواد فعالی که بر سلامتی تاثیری بگذارد، ندارند. مثلا گاهی اوقات از آرد گندم یا برنج به عنوان دارونما استفاده می شود.

دارونما چیست؟

محققان در طی پژوهشهای متعدد از دارونما استفاده می کنند تا بفهمند داروی واقعی چطور کار می کند. مثلا هنگامی که تاثیر داروی آ در پایین آوردن کلسترول را می خواهند امتحان کنند، داوطلبان را به دو گروه تقسیم می کنند و به یک گروه داروی آ و به گروه دیگر ماده ای کاملا شبیه به داروی آ می دهند در حالی که هیچ تاثیر دارویی ندارد. داوطلبان گروه کنترل (گروهی که دارونما مصرف می کنند) خودشان نمی دانند داروی واقعی را مصرف نمی کنند. این برای این است که تصور آنها تاثیری بر نتیجه مطالعه نگذارد. در نهایت تاثیر مصرف دارو در گروهی که داروی واقعی مصرف کرده اند با گروه کنترل که دارونما مصرف کرده اند، مقایسه می شود تا کارایی آن و همچنین عوارض جانبی آن مشخص شود.

دارونما چه تاثیری بر بدن دارد؟

در تحقیقات مختلف مشاهده شد که برخی افراد به دارونما پاسخ می دهند. این واکنش ممکن است مثبت یا منفی باشد. مثلا علائم فرد ممکن است بهبود یابد یا برعکس، عوارض جانبی را تجربه کند. این تاثیر را محققان به عنوان تاثیر دارونما می شناسند.
در برخی شرایط، دارونما بر وضعیت سلامتی افراد تاثیر می گذارد حتی زمانی که خودشان می دانند دارونما مصرف می کنند. تحقیقات نشان می دهند دارونما بر برخی وضعیتها از جمله موارد زیر، تاثیر دارد:

همچنین بخوانید : تاثیر طولانی مدت بیماری کرونا بر مغز

در یک پژوهش که در مورد آسم صورت گرفت، از استنشاق دارونما استفاده شد و افرادی که دارونما مصرف می کردند، تنفسشان بهتر از زمانی که فقط می نشستند و هیچ کاری نمی کردند نبود اما هنگامی که محققان از آنها پرسیدند چه احساسی دارند، آنها استنشاق دارونما را موثر توصیف کردند.

چگونه پلاسیبو (دارونما) تاثیر می گذارد؟

محققان با مشاهده تاثیر دارونما در تحقیقات، شروع به تحقیق بر روی خود دارونما کردند و تاثیر آن بر ذهن و بدن را مورد مطالعه قرار دادند. یکی از متداولترین نظریه ها این است که تاثیر دارونما به دلیل انتظارات افراد ایجاد می شود. اگر فردی انتظار دارد دارویی که مصرف می کند برایش کاری انجام بدهد، این امکان وجود دارد که شیمی بدن خودش باعث تاثیراتی مشابه دارویی که فرد انتظار دارد، ایجاد کند.

برای مثال در یک پژوهش به داوطلبان دارونما داده شد و به آنها گفته شد این دارو محرک است. پس از مصرف قرص، ضربان قلب آنها افزایش یافت، فشار خونشان بیشتر شد و سرعت واکنششان بهبود یافت. هنگامی که همان قرص به آنها داده شد و به آنها گفته شد این قرص خواب آور است و به خواب آنها کمک می کند، تاثیرات همین ماده در آنها برعکس شد و باعث شد راحت تر بخوابند.

کارشناسان می گویند بین شدت انتظار دیدن نتایج در افراد و این که نتیجه ای مشاهده شود یا خیر، ارتباط وجود دارد. هر چه احساس فرد قوی تر باشد، احتمال این که تاثیر مثبتی مشاهده کند بیشتر است. به نظر می رسد در اثر تعامل مثبت بین فرد و پزشک، تاثیر دارونما میتواند افزایش یابد.

همین امر در مورد عوارض جانبی دارونما نیز صادق است. اگر فرد انتظار تجربه عوارض جانبی مانند سردرد، حالت تهوع یا کسالت را داشته باشد، احتمال این واکنشها در او بیشتر می شود.

این حقیقت که تاثیر دارونما با انتظارات افراد از آن، قویا ارتباط دارد به این معنی نیست که این تاثیر تخیلی و کاذب است. برخی تحقیقات نشان می دهند تغییرات فیزیکی واقعی در تاثیر دارونما، اتفاق می افتد. مثلا برخی پژوهشها نشان می دهند تولید اندورفین در بدن که خاصیت ضد درد دارد، افزایش می یابد.

یک مشکل در بررسی تاثیر دارونما این است که باعث می شود تفکیک تاثیر آن از تاثیرات واقعی داروهای واقعی در پژوهش، سخت شود. یافتن روشهایی برای ایجاد تمایز بین تاثیر دارونما و تاثیر خود درمان، به بهبود روشهای درمانی و پایین آوردن هزینه های آزمایش داروها کمک می کند.

آیا تاثیر دارونما در درمان، به معنی بی تاثیر بودن داروی واقعی است؟

تحقیقات نشان می دهند واکنش افراد به دارونما به این معنی نیست که درمان واقعی تاثیری نداشته است بلکه مکانیسم دیگری به جز مکانیسم دارویی، در حال تاثیر گذاری بر افراد است. هنوز درک تاثیر گذاری دارونما به درستی شناخته نشده است اما چیزی که مشخص است این است که واکنش پیچیده عصب زیست شناختی در آن دخیل است از جمله چیزهایی که باعث افزایش انتقال دهنده های عصبی مسئول حس خوب می شوند مانند اندروفین و دوپامین و همچنین افزایش فعالیت برخی از نواحی مغز که با احساسات، خلق و خود آگاهی ما مرتبطند. همه اینها فواید درمانی دارند اما ارتباطی با تاثیر داروی واقعی ندارند. در واقع، تاثیر دارونما به راه انداختن فرآیندی است که در آن مغز به بدن می گوید کاری را انجام بدهد که احساس بهتری ایجاد کند.

اما فقط قدرت مغز در دارونما مطرح نیست بلکه مراسم درمان نیز موثر است. شما باید در این پروسه، در محیط خاصی قرار بگیرید و کارهای مشخصی را انجام بدهید مثلا سر زمان گفته شده به کلینیک بروید و معاینه شوید و توصیه های پزشک را بشنوید، داروهایی دریافت کنید و به طور کلی یک برنامه را اجرا کنید. همه اینها باعث میشوند بدن علائمی دریافت کند که نشان می دهد شما بر مسئله خاصی در سلامتی خود متمرکز شده اید.

همچنین بخوانید : درمان روده با پیوند مدفوع

آیا میتوانم خودم دارونما مصرف کنم؟

دارونما اغلب به این دلیل کار می کنند که شما نمیدانید آنها داروی واقعی نیستند. اما تحقیقات نشان می دهند حتی زمانی که می فهمید دارونما هستند هم تاثیر خود را می گذارند. در یک پژوهش در سال ۲۰۱۴ که در Science Translational Medicine explored منتشر شد، یک گروه از داوطلبان داروی میگرن با برچسب نام دارو دریافت کردند و گروه دیگر دارونما با برچسب دارونما دریافت کردند و گروه دیگر هیچ چیزی به عنوان دارو مصرف نکردند. محققان دریافتند دارونما در کاهش میگرن به اندازه نصف داروی واقعی تاثیرگذار بود .

محققان مشاهده کردند تنها چیزی که باعث چنین واکنشی میشود صرفا مصرف قرص است. چنین به نظر میرسد که افراد مراسم مشاوره با پزشک و دریافت را به عنوان چیزی با تاثیر مثبت ارزیابی میکنند حتی زمانی که می دانند دارو نمی خورند. باز هم خود این فرآیند، مغز آنها را وادار می کند تصور کند بدن در حال بهبودی است.

با توجه به این امر، میتوان گفت انجام مراسم های توجه به بدن، مانند توجه به غذا خوردن و سلامت غذا، ورزش، یوگا، فعالیت اجتماعی مناسب، مدیتیشن و غیره احتمالا ترکیباتی هستند که تاثیری مشابه دارونما ایجاد می کنند. اگر چه این فعالیتها، به خودی خود اقدامات مثبتی هستند اما میزان توجهی که به خودتان می کنید فایده آنها را افزایش می دهند. پشتیبانی عاطفی و توجه گرفتن از عزیزان نیز میتواند در این امر مفید باشد اگر چه چیزی نیست که قابل اندازه گیری و محاسبه باشد.