تاثیر یائسگی در پوکی استخوان

یائسگی همراه با کاهش قابل ملاحضه تولید استروژن است. نقش استروژن برای حفظ سلامت استخوان ها بسیار مهم است و سطح پایین استروژن می تواند باعث کاهش تراکم استخوان شود، تاثیر یائسگی در پوکی استخوان میتواند مهم باشد. انجام کار های پیشگیرانه مناسب می تواند میزان احتمال ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد. از راه های پیشگیری پوکی استخوان میتوان به داشتن رژیم غذایی سالم، مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم کافی (حبوبات، محصولات لبنی، سبزیجات)، دریافت میزان کافی ویتامین D (تخم مرغ، ماهی چرب و نور خورشید)، خودداری از مصرف الکل و انجام ورزش منظم اشاره کرد.

پوکی استخوان چیست؟

اسکلت انسان شامل استخوان قشری و متراکم است و لایه خارجی آن فشرده می باشد. هشتاد درصد توده استخوانی اسکلت را استخوان متراکم تشکیل می دهد و به صورت بارز در تنه استخوان های دراز قرار دارد. بیست درصد وزن اسکلت به شکل استخوان های اسفنجی یا متخلخل در مهره ها استخوان های پهن و سر استخوان هاست. این نوع استخوان از نظر متابولیکی فعال تر بوده و بیشتر تحت تاثیر فاکتورهایی است که منجر به کاهش تراکم استخوان یا پوکی استخوان می شوند.

مواد معدنی مهم در استخوان شامل نمک های کلسیم و فسفات ها هستند. تقریبا ۹۹% کلسیم بدن در استخوان وجود دارد که به صورت عمده کریستالی می باشد. ماده ی ارگانیک استخوان با کلاژن ایجاد می شود. همچنین موادی هستند که کلسیم و کلاژن را به هم می چسباند. سیستم اسکلتی انسان یک پروسه مداوم ساختن استخوان، باز جذب شدن (از دست دادن) و بازسازی مجدد را طی می کند. سلول هایی همه فعالیت های اسکلتی شامل رشد و تعمیر را میانجی گری می کند، اما عملکرد اصلی آنها بازسازی اسکلتی می باشد، بازسازی استخوان یک مکانیسم جایگزین است.

رو به زوال رفتن بافت استخوان منجر به شکننده شدن استخوان و در نتیجه افزایش ریسک شکستگی استخوان می شود. بافت استخوانی زنان در دهه ۲۰ غنی شده و تا دهه ۴۰ بدون تغییر باقی می ماند و در دهه ۵۰ با نارسایی تخمدان ها، از دست دادن بافت استخوان تسریع می شود. با کاهش عملکرد تخمدان ها و کمبود استروژن یک افزایش سرعت در بازسازی استخوانی با فعالیت سریع واحدهای بازسازی به وجود می آید ولی جذب استخوانی (از دست دادن) با سرعت بیشتری از جایگزینی انجام می شود. پوکی استخوان معمولا استخوان های اسفنجی را بیشتر از استخوان های دراز تحت تاثیر قرار می دهد.

حدود دو سوم کاهش استخوان در زنان مسن می تواند مربوط به منوپوز یا یائسگی و یک سوم مربوط به پیر شدن باشد. کاهش تراکم استخوان مرتبط با کمبود استروژن و زیاد شدن سن، نتیجه افزایش فعالیت جذب می باشد.

بیشتر مطالعه کنید: علائم و نشانه های پوکی استخوان

 شایع ترین علل پوکی استخوان

• به هم ریختگی تعادل استخوانی وابسته به سن
• کاهش استروژن پس از منوپوز
• کمبود ویتامین D
• مصرف سیگار
• رژیم غذایی با پروتئین حیوانی زیاد
• کم تحرکی
• لاغری و سوء تغذیه
• بودن در معرض فلزات سنگین مانند کادمیوم
• مصرف نوشابه زیاد (اسید فسفریک دارد)
• وجود بعضی از بیماری ها مانند بیماری های غدد و کلیه
• با مصرف بعضی از دارو ها مثل کورتون، وارفارین و داروهای اعصاب و ضد تشنج، پوکی استخوان بیشتر می شود. اما نمی توان این داروها را بدون دستور پزشک قطع کرد.

پوکی استخوان بعد از یائسگی

پوکی استخوان یک مشکل اساسی از نظر سلامتی، بعد از منوپوز (یائسگی) است.

ارتباط پوکی استخوان و کمبود استروژن بیش از ۶۰ سال قبل شناخته شده است، با کاهش استروژن، سرعت از دست دادن استخوان در زنان بعد از منوپوز بیشتر شده و نهایتا باعث شکستگی استخوان در سنین پیری می شود.

از این رو درمان با استروژن جایگزین یک مداخله ی مناسب و منطقی در خط اول برای جلوگیری و درمان پوکی استخوان می باشد. درمان با استروژن جایگزین نه تنها کاهش استخوان را متوقف می کند، بلکه همچنین تراکم معدنی استخوان را نیز افزایش می دهد که این موارد با کاهش شکستگی همراه هستند. اثر استروژن بر روی سلول های استخوان هم به صورت مستقیم و هم غیر مستقیم برای بازسازی استخوان می باشد. استروژن بعلاوه در کنترل علائم منوپوز و ممانعت یا به تاخیر انداختن احتمالی بیماری قلبی عروقی مفید می باشد.

برای اطلاعات بیشتر: انواع بیماری هایی که بعد از یائسگی بروز پیدا می کنند

البته WHI مطالعاتی را در مورد مضرات مصرف استروژن – پروژسترون جایگزین انجام داد. آشکار شده است که درمان با استروژن و پروژسترون گرچه پوکی استخوان را کاهش می دهد اما ریسک انواع بیماری های قلبی و عروقی را در افراد مسن کاهش نمی دهد و با افزایش ریسک سرطان پستان، با سکته و لخته خونی همراه است.

در این یافته ها مشخص شد که داروهایی غیر از استروژن – پروژسترون برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان بعد از منوپوز توصیه شوند.

راه های درمان پوکی استخوان بعد از یائسگی

۱- مصرف کلسیم ویتامین D

دریافت روزانه هزار میلی گرم کلسیم برای خانم ها بعد از سن یائسگی ضروری است و ترکیبات کلسیم دار فراوانی وجود دارند که می توان از بین آنها انتخاب کرد. بیشتر قرص های کلسیم تقریبا به طور ثابتی حاوی ۲۰۰ – ۲۵۰ واحد بین المللی (IU) ویتامین D3 هستند و ویتامین D سبب بهبود و افزایش جذب کلسیم می شود. مصرف ویتامین D3 به صورت جداگانه روزانه ۸۰۰ واحد توصیه می شود. مصرف ویتامین D بیشتر از نیاز بدن مضر است.

برای اطلاعات بیشتر: عوارض کمبود ویتامین دی در بدن

۲- درمان های دارویی

در زنان با پوکی استخوان باید دارو توصیه شود که ممکن است شامل بیس فسفونات، تعدیل کننده گیرنده های استروژن (SERM)، کلسی تونین و ویتامین D باشد. توجه خاصی باید به زنان با شکستگی لگن شود زیرا در ریسک بالاتری برای شکستگی برای بار دوم هستند.

۱- بیس فسفونات ها:

داروهایی مانند آلندرونیت توسط متخصص مربوطه در موارد پوکی استخوان تجویز می شود. آلندرونیت یک مهار کننده بالقوه جذب و خوردگی استخوان می باشد و از دست رفتن استخوان را مهار می کند. بیس فسفونات اصلی در کلینیک آلندرونیت و رزیدونات هستند. بیس فسفونات ها از طریق خوراکی داده می شوند و جذب کمی دارند. اثرات آن شامل اختلال شدید گوارشی مری و ایجاد زخم معده می باشد. جذب آن به علت مصرف غذا و به خصوص شیر کم می شود، بنابراین این دارو با معده خالی مصرف می شود. در هنگام مصرف آلندورنیت و رزیدرونات باید از مصرف داروهایی که زخم مری ایجاد می کنند، پرهیز کرد. به نظر می رسد اثرات مفید آلندرونات برای چندین سال از درمان ادامه دارد.

توجه داشته باشید که این دارو را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید.

۲- تعدیل کننده انتخابی گیرنده های استروژن:

رالوکسیفن تعدیل کننده انتخابی گیرنده استروژن (SEM) است که برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان مورد قبول واقع شده است. میزان تراکم استخوان را افزایش می دهد بدون آنکه باعث تحریک آندومتر یا خونریزی رحمی شود. همچنین میزان بروز شکستگی مهره را کاهش می دهد. یکی از درمان های پوکی استخوان است. به هر حال تا حدی کمتر از استروژن و بیس فسفونات ها موثر می باشد.

۳- کلسی تونین:

این دارو ممکن است به این خاطر در نظر گرفته شده باشد که سطح هورمون کلسی تونین بعد از یائسگی کاهش می یابد و منجر به پوکی استخوان می شود. جمعیت کمی درمان با کلسی تونین از راه بینی را جهت پوکی استخوان انتخاب می کنند، اما برای بیمارانی که درد قابل توجه ناشی از یک شکستگی حاد پوکی استخوان دارند توصیه شده است.

۴- هورمون پاراتیروئید:

یکی از درمان های پوکی استخوان در موارد پیشرفته است. با مصرف بعضی داروها مثل کورتون وارفارین و داروهای اعصاب و ضد تشنج، پوکی استخوان بیشتر می شود ولی نمی توان داروهای فوق را بدون دستور پزشک قطع کرد.

۵- استروژن و پروژسترون درمانی:

اگر برای تسکین علائم یائسگی مصرف می شود برای استخوان هم مفید است، اما در زنان بعد از یائسگی، خط اول درمان پوکی استخوان نمی باشد، زیرا باعث افزایش ریسک سرطان سینه (علت های ابتلا به سرطان سینه) و سکته مغزی است.

۶- استروژن های گیاهی:

یک نوع استروژن هستند که جزئیات شبیه استروژن ضعیف دارند بعضی مطالعات گزارش کرده اند که اثرات مفیدی در تراکم استخوان در زنان بعد از یائسگی دارند.

۳- درمان های غیر دارویی

برای درمان غیر دارویی پوکی استخوان سه عامل وجود دارد:

1. رژیم
2. ورزش
3. ترک سیگار

زنان با پوکی استخوان یا جهت پیشگیری از آن باید حداقل ۳۰ دقیقه ۳ بار در هفته ورزش کنند (به صورت محتاطانه). در میانسالی ورزش های کششی، وزنه برداری و یوگا برای تقویت عضلات پشت کمر و دیواره قفسه سینه موثر هستند.

برای اطلاعات بیشتر: انواع درمان های غیر دارویی یائسگی

ورزش با بهبود در تراکم استخوان و کاهش ریسک شکنندگی مفصل ران در زنان مسن تر از ارتباط دارد. هر رژیم ورزشی قابل تحمل برای وزن شامل پیاده روی قابل قبول است ورزش بر روی میزان تراکم استخوان در زنان قبل از منوپوز و بعد از منوپوز تاثیر مفیدی می گذارد. ورزش های حفظ تعادل و جلوگیری از سقوط اهمیت زیادی دارند. کف حمام سطح عاج دار باشد و پوشیدن کفش هایی که تعادل را مختل نکند.

همچنین به دلیل اثرات منفی دخانیات در این دوران اکیدا توصیه می شود از مصرف هرگونه مخدر در این دوران خودداری نمایید.

نتیجه

احتمال ابتلا پوکی استخوان بعد از یائسگی زیاد است اما می توان با روش های درمانی مختلف و رعایت نکات سبک زندگی از این احتمال جلوگیری کرده و این دوران را با سلامت بیشتری سپری کرد.