بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
همه کودکان گاهی دچار تب و بیماری می شوند. معمولا تب در کودک خطر و ضرری ندارد و حتی میتوان گفت خوب است چون به دستگاه ایمنی بدن کودک کمک می کند که با عفونت مقابله کند. با این حال، ممکن است والدین هنگام تب کردن کودکشان نگران شوند یا ندانند چگونه باید با تب برخورد کنند. در اینجا در مورد تب در کودکان و کارهایی که لازم است انجام بدهید بیشتر می خوانید.
تب چیست؟
به طور کلی تب به معنی دمای ۳۸ درجه سلسیوس بدن و یا بالاتر از آن می باشد. روش های مختلفی برای اندازه گیری دمای بدن وجود دارد از جمله اندازه گیری دمای مقعد، زیر بغل، گوش، دهان و پیشانی با دماسنج. بخشهای مختلف بدن اندکی تفاوت دما دارند بنابراین عدد مناسب کودک را بر اساس سن او باید مشخص کنید.
چه عواملی باعث می شوند کودکان تب کنند؟
تب در کودکان معمولا در اثر عفونت اتفاق می افتد. تب به بدن کمک می کند دستگاه ایمنی را تحریک کند که با عفونت مقابله نماید. از طرفی به نظر می رسد دمای بالای بدن باعث می شود رشد و تکثیر برای میکروب ها سخت تر شود.
شایع ترین عوامل تب کردن کودک عبارتند از:
- لباس زیاد پوشاندن به کودک
نوزادان به خصوص نوزادان تازه متولد شده در صورتی که بیش از حد لباس پوشیده باشند یا در پتو پیچیده شده باشند یا در محیط خیلی گرم قرار بگیرند تب می کنند چون هنوز بدنشان نمی تواند دمای خود را تنظیم کند. اما از آنجایی که تب در نوزادان ممکن است نشانگر عفونت جدی باشد، حتی کودکانی که زیادی لباس پوشانده شده اند هم در صورت تب کردن باید به پزشک نشان داده شوند تا از عدم عفونت اطمینان حاصل شود.
- فرآیند ایمن شدن بدن بعد از واکسن
نوزادان و کودکان بزرگتر گاهی اوقات ظرف یک یا چند روز پس از دریافت واکسن تب می کنند. چون در این مدت دستگاه ایمنی بدن شروع به فعالیت می کند.
در چه صورت تب کودکان نشانه مشکل جدی است و باید به دکتر مراجعه کنیم؟
در بیشتر کودکان سالم که بدن درست عمل می کند، تب وضعیتی جدی نیست. اما در موارد زیر تب باید جدی گرفته شود:
الف- کودکان زیر سه ماه: اگر کودکی که کمتر از سه ماه سن دارد دمای مقعدی ۳۸ درجه سلسیوس یا بالاتر دارد، فورا باید او را نزد پزشک ببرید.
ب- کودکانی که مشکلات پزشکی زمینه ای دارند: اگر کودک مشکل زمینه ای دارد از پزشک او بپرسید در صورتی که تب میکند چه باید بکنید.
در چه صورت احتمالا تب کردن کودک مسئله جدی نیست؟
در موارد زیر احتمالا تب کردن کودک اشکالی ندارد و جای نگرانی نیست:
کودک سه ماهه یا بزرگتر که:
- هنوز به بازی کردن علاقه نشان می دهد.
- خوب آب یا مایعات می نوشد.
- هوشیار است و لبخند می زند.
- رنگ پوستش طبیعی است.
- هنگامی که دمای بدنش پایین می آید به نظر خوب می رسد.
در هر صورت در مورد کودکی که تب می کند اما همچنان علاقه به خوردن دارد خیلی نگران نباشید. تب کردن کودک در اثر عفونت، اتفاقی شایع است. کودکانی که خوب مایعات می نوشند و طبق روال همیشه ادرار می کنند، اگر به اندازه همیشه غذا نخورند اشکالی ندارد.
بخوانید حساسیت های فصلی در کودکان
علائم و نشانه های تب کودکان چیست؟
از علائم زیر متوجه می شوید کودک ممکن است تب کرده باشد:
- در هنگام لمس بدن او متوجه می شوید بیشتر از معمول گرم است.
- رفتارش متفاوت شده مثلا بهانه گیری می کند یا آرامتر از همیشه است.
- تنفسش کمی سریع تر از همیشه است یا ضربان قلبش تندتر شده است.
- سر درد دارد.
- عرق می کند یا لرز دارد.
- پوستش سرخ یا گر گرفته است.
هر یک از علائم بالا را که مشاهده کردید، دمای بدن کودک را اندازه بگیرید تا ببینید آیا تب دارد یا نه.
چگونه دمای بدن کودک را اندازه گیری کنیم؟
اگر کودک گرم است یا به نظر ناخوش می رسد برای اندازه گیری از دماسنج طبی استفاده کنید. برای کودکانی که بی قراری می کنند و اندازه گیری دمای بدنشان سخت است می توانید از دماسنج دیجیتالی استفاده کنید.
بهترین راه اندازه گیری دمای بدن به صورت زیر است:
- برای کودکان سه سال به پایین: اندازه گیری دمای مقعدی بهتر و دقیق تر است.
- برای کودکان چهار سال به بالا که توانایی همکاری با شما را دارند: دمای دهان (زیر زبان) را اندازه گیری کنید.
- در همه سنین: می توانید دمای زیر بغل و سرخرگ پیشانی (تصویر بالا) را اندازه گیری کنید که ساده تر است اما دقت آن پایین تر است.
- بزرگتر از شش ماه: اندازه گیری دمای گوش برای کودکان بزرگتر از شش ماه قابل انجام است.
دمای نرمال و طبیعی بخش های مختلف بدن کودک چقدر است؟
در موارد زیر گفته می شود کودک تب دارد:
- دمای مقعد، گوش یا سرخرگ پیشانی ۳۸ درجه یا بالاتر دارد.
- دمای زیر بغل ۳۷.۲ درجه یا بالاتر دارد.
- دمای دهان ۳۷.۸ درجه یا بالاتر دارد.
بیشتر مطالعه کنید: تغذیه مناسب رشد کودک
اگر کودک تب دارد چه کاری باید انجام بدهیم؟
در صورتی که کودک بازی می کند و مثل همیشه مایعات می نوشد و درد ندارد نیازی به درمان نیست.
درمان تب با دارو تنها در صورتی انجام می شود که تب باعث ناراحتی کودک شده یا مانع مایعات خوردن او شده است.
هنگامی که کودک تب دارد باید حواستان به او باشد. کمک کنید استراحت کافی داشته باشد و مایعات زیادی به او بدهید. توجه داشته باشید کسی که تب دارد باید مایعات بیشتری نسبت به معمول مصرف کند تا مایعات از دست رفته از طریق عرق را جبران کند.
مراقبت های خانگی برای پایین آوردن تب کودکان
اگر کودک به دلیل تب یا عدم مصرف مایعات کافی اذیت می شود، یکی از دارو های زیر را میتوانید به او بدهید:
- استامینوفن (این دارو با اسم های تجاری مختلف در دسترس است)
- ایبوپروفن (از جمله برندهای آن ادویل است)
در صورت تب کردن کودک، چه کارهایی را نباید انجام بدهیم؟
- توجه داشته باشید به کودکان زیر شش ماه نباید ایبوپروفن بدهید.
- توصیه ها و دستورالعمل روی جعبه دارو یا بروشور داخل آن را پیش از مصرف بخوانید و مراقب باشید هرگز بیش از دوز توصیه شده به کودک دارو ندهید. به کودکان زیر ۲ سال بدون تجویز پزشک و دستورالعمل او، دارو ندهید.
- هرگز آسپیرین به کودکان ندهید چون در موارد نادر امکان بروز سندرم ری وجود دارد که وضعیتی خطرناک است.
- از دادن نوشیدنی های کافئین دار از جمله نوشابه و چای به کودک خودداری کنید چون باعث بدتر شدن کم آبی بدن او می شوند (به دلیل خاصیت دیورتیک آن، فرد بیشتر از میزان مایعات دریافتی، ادرار می کند و دهیدراته می شود)
- برای خنک کردن بدن کودک نباید دستمال یا حوله خیس روی بدن او بکشید.
- لباس های کودک را در نیاورید، لباس زیاد به او نپوشانید.
چگونه تب کودکان را پایین بیاوریم؟
- لباس نخی و نازک به کودک بپوشانید و روی او ملحفه یا پتوی نازک بیندازید. لباس ضخیم و پتو جلوی خنک شدن بدن را می گیرند.
- دمای اتاق را در حد نرمال نگه دارید، نه گرم باشد نه خیلی سرد.
- سعی کنید کودک استراحت کافی داشته باشد. لازم نیست تمام روز در رخت خواب باشد اما زیاد هم نباید فعالیت کند.
- تا ۲۴ ساعت پس از پایین آمدن تب، کودک را در خانه نگه دارید و به مدرسه یا مهد کودک نفرستید.
- استفاده از حوله یا دستمال ولرم برای پایین آوردن تب توصیه نمی شود چون ممکن است باعث شود کودک دچار لرز شود.
- هرگز از مالیدن الکل یا یخ یا مایعات سرد به بدن کودک برای پایین آوردن تب استفاده نکنید. الکل از طریق پوست جذب شده و باعث مسمومیت کودک می شود. همچنین سرمای یخ ممکن است باعث لرز کودک شود چرا که به دلیل افت دمای پوست، دوباره بدن تلاش می کند دما را بالا ببرد.
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنیم؟
پاسخ بسته به سن کودک، وضعیت بیماری او و علائم دیگر متفاوت است. به طور کلی در موارد زیر به پزشک باید مراجعه شود:
- کودکان زیر سه ماه که دمای مقعدی شان ۳۸ درجه سلسیوس یا بالاتر است.
- کودکان بزرگتر از سه ماه که که دمای بیشتر از ۳۹ درجه سلسیوس دارند.
- در هر سنی فردی که مشکل پزشکی مانند سرطان یا بیماریهای خاص دارد و دچار تب شده است.
- کودکان بزرگتر از سه ماه که:
- از خوردن مایعات امتناع می کنند یا خیلی بیمار به نظر می رسند.
- اسهال طولانی مدت یا استفراغ مکرر دارند.
- هر گونه علائمی از بی آبی بدن مانند ادرار کمتر از حد معمول، نداشتن اشک هنگام گریه، کاهش هوشیاری و فعالیت کمتر از حد معمول دارند.
- مشکل یا علامت دیگری دارد مانند گلودرد یا گوش درد دارند.
- هنوز پس از دو سه روز، همچنان تب دارند.
- علائم یا ضایعات پوستی دارند.
- در هنگام ادرار کردن درد دارند.
در صورت تشنج کردن کودک چه باید کرد؟
تنها کاری که باید بکنید این است که وسایل خطرناک را از اطراف کودک دور کنید و محیط را برای او امن نمایید. پس از تشنج، کودک را نزد پزشک ببرید تا وضعیت و علت تشنج او ارزیابی شود.
برای اطلاعات بیشتر: تشنج ناشی از تب در کودکان
