مصرف هم زمان چه داروهایی تداخل دارد؟

آیا بیش از یک دارو مصرف می کنید؟ آیا توسط دکترهای مختلف ویزیت شده اید؟ اگر چنین است ممکن است ناخواسته خود را دچار تداخل دارویی بکنید. تداخل دارویی یعنی عوارض ناشی از مصرف یک دارو، مکمل یا حتی غذا که بر نحوه تاثیر گذاری داروی دیگر اثر می گذارد. ممکن است در اثر تداخل دارویی، تاثیر دارو بیشتر از حد نیاز یا تحمل بدن شود یا ضعیف تر شده و کارایی خود را از دست بدهد و یا به کل اثر آن تغییر کند.

مصرف همزمان چه موادی مضر است؟

مصرف همزمان داروهای تجویزی با مواد دیگر بسته به عوامل مختلف از جمله نوع دارو، دوز آن و وضعیت سلامتی فرد می تواند بی تاثیر و یا مضر باشد. حتی اگر داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مانند مسکن یا داروهای گیاهی و یا حتی دخانیات و الکل مصرف میکنید، باز هم باید از عدم تداخل آنها با داروهای دیگرتان اطمینان حاصل کنید.

به خصوص در مورد داروهایی که سرعت تنفس را تغییر می دهند مثلا داروهای افیونی یا اپیوئید، الکل، آنتی هیستامین ها، داروهای ضد افسردگی CNS (تاثیر گذار بر سیستم عصبی مرکزی) و داروهای بیهوشی سرعت تنفس را کند می کنند و نباید همزمان مصرف شوند چرا که خطر افت تنفسی مرگبار به دنبال دارند.

همچنین داروهای محرک نباید با داروهای دیگر همزمان مصرف شوند مگر این که پزشک اجازه داده باشد. ترکیب داروهای محرک و داروهای سرماخوردگی بدون نسخه حاوی ضد احتقان (دکونژستان) می تواند خطرناک باشد چرا که این مواد باعث می شوند فشار خون تا حد خطرناکی بالا برود یا ضربان قلب نامنظم شود.

انواع تداخل دارویی (عوارض مصرف همزمان داروها) چیست؟

اصطلاح تداخل دارویی را نباید با ترکیب شدن مواد داروها با یکدیگر در بدن اشتباه بگیرید. در تداخل دارویی، دارو، ویتامین، گیاه طبی یا غذا بر طول مدت باقی ماندن یک داروی دیگر در بدن تاثیر می گذارد.

اغلب این کار با تحریک یا بازداری از تولید آنزیم های خاصی در کبد یا روده، انجام می شود. این آنزیم ها بخشی از سیستم سیتوکروم پی ۴۵۰ هستند که نقش مهمی در متابولیز (سوخت و ساز) بسیاری از داروها ایفا می کند.

عوارض مصرف همزمان داروها به دلیل تاثیراتی است که به طور کلی در سه گروه زیر دسته بندی می شود:

• بالا رفتن دوز دارو: مصرف دو دارو با ماده موثره مشابه به صورت همزمان یا در یک دوره زمانی، ممکن است باعث شود دوز آن ماده بیشتر از نیاز بدن شود . این وضعیت می تواند مشکلاتی از خفیف تا شدید برای بدن ایجاد کند.
• تقابل اثر: داروهایی که ماده فعال آنها اثر متقابل بر روی یکدیگر می گذارند اگر همزمان با هم در بدن وجود داشته باشند ممکن است کارایی یکی از آنها یا هر دویشان کاهش یافته یا خنثی شود.
• تغییر اثر: یک دارو ممکن است شیوه جذب داروی دیگر را تغییر داده یا نحوه توزیع آن در بدن، فرآوری و یا دفع آن را دچار اختلال کند.

چه داروهایی ممکن است با هم تداخل داشته باشند؟

تداخلات دارویی زیاد هستند و مهم تر آن که، علاوه بر داروهای شیمیایی، ویتامین ها، مکمل ها، گیاهان دارویی و طبی نیز بر روی هم اثر می گذارند و ممکن است مصرف همزمان آنها عوارضی به دنبال داشته باشد. بنابراین حتما هر دارو، مکمل، ویتامین یا گیاه دارویی که مصرف می کنید به اطلاع پزشک برسانید تا هنگام نوشتن نسخه، در صورت لزوم تداخل های دارویی را به اطلاع شما برساند یا دارویتان را عوض کند.

انواع تداخل دارویی بر اساس نوع ماده به صورت زیر است :

• تداخل داروها با یکدیگر

یکی از علل این که دو دارویی که تداخل دارند همزمان با هم نباید مصرف شوند این است که یکی از آنها بر آنزیم سیتوکروم که مسئول پردازش داروی دیگر است تاثیر می گذارد. مثلا آنتی بیوتیک (چرک خشک کن) مترونیدازول جلوی آنزیم CYP2C را می گیرد.

این آنزیم وارفارین را تجزیه می کند. اگر مترونیدازول و وارفارین را با هم مصرف کنید، داروی رقیق کننده خون (وارفارین) به دلیل دیرتر تجزیه شدن، مدت طولانی تری در بدن می ماند و این خطر خونریزی شدید را افزایش می دهد. یا مثلا برعکس آن در فنی توئین رخ می دهد. مصرف داروی ضد تشنج یا ضد صرع فنی توئین تولید بیشتر CYP3A4 را به دنبال دارد.

این آنزیم استرادیول را متابولیز می کند. استرادیول ترکیبی از داروی ضد بارداری دوز پایین است. در این موارد، داروی ضد بارداری زودتر از آن چه قرار است از بدن فردی که فنی توئین خورده خارج می شود در نتیجه کارایی ضد بارداری آن کاهش یافته و احتمال بارداری ناخواسته افزایش می یابد.

در مواردی هم دو دارویی که برای اهداف متفاوت مصرف می شوند ممکن است یک تاثیر مشترک داشته باشند و باعث اوردوز فرد شوند. یک نمونه شایع از این تداخل دارویی، مصرف یکی از مسکن های آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا به مقدار کمتر استامینوفن همراه با وارفارین یا کلوپیدوگرل است. از آنجایی که این مسکن ها خاصیت ضد لخته (ضد انعقاد خون) نیز دارند، ترکیب آنها با داروهای ضد انعقاد یا رقیق کننده خون می تواند منجر به خونریزی شدید شود.

• تداخل دارو با ماده مغذی

چند ماده غذایی نیز وجود دارد که می تواند آنزیم هایی که داروها را تجزیه می کنند بیشتر یا کمتر کند. کسانی که آتورواستاتین ( atorvastatin ) یا سیمو استاتین (simvastatin) را با مقدار زیادی آب گریپ فروت مصرف کنند ممکن است دچار درد عضله و عوارض جانبی دیگر ناشی از اوردوز استاتین شوند چون آب گریپ فروت جلوی آنزیمی که این داروها را تجزیه می کند می گیرد و باعث می شود بیشتر در بدن بماند.

مکمل های روغن ماهی نیز در صورت مصرف با وارفارین باعث افزایش خطر خونریزی شدید می شوند. مکمل های آهن می توانند تاثیر لوکسی تیروکسین را که برای درمان کم کاری تیروئید استفاده م یشود از بین ببرند.

• تداخل دارو با بدن

علاوه بر موارد ذکر شده، خود بدن نیز ممکن است به دلایل مختلف به شیوه غیره منتظره ای با دارو برخورد کند.

بیش از یک ورژن از هر یک از ۵۰ آنزیم CYP450 وجود دارد و هیچ روش ساده یا مطمئنی وجود ندارد که بتوان مشخص کرد شما کدام یک را به ارث برده اید. ممکن است به دلیل کندتر یا سریع تر بودن فرآیند تجزیه داروها در بدنتان نسبت به دیگران، دچار واکنش به برخی داروها شوید.

همچنین با افزایش سن، متابولیز داروها کندتر می شود بنابراین معمولا در سنین بالا دوز کمتری از دارو تجویز می شود.

یکی دیگر از دلایل واکنش متفاوت بدن نسبت به داروها، بیماری های کبد یا کلیه است که سرعت تجزیه دارو را کند می کند. به همین خاطر اگر بیماری کبد یا کلیه دارید باید به دقت بر واکنش بدن خود نسبت به هر داروی جدیدی نظارت کنید.

هم چنین بخوانید درباره انواع قرص های آرام بخش

کدام تداخلات دارویی ممکن است خطرناک یا مرگبار باشند؟

از جمله تداخل های دارویی مرگبار و خطرناک اما نسبتا شایع موارد زیر هستند:

• استامینوفن و قرص سرماخوردگی:

قرص های سرماخوردگی حاوی استامینوفن نیز هستند. مصرف بیشتر از ۴ گرم استامینوفن در روز فراتر از حد مجاز این دارو است و خطر آسیب زدن به کبد و حتی نارسایی کبد و نیاز به پیوند کبد را دارد. اگر چه مصرف ۷ گرم استامینوفن (یا بیشتر) بیشترین خطر اوردوز شدید را دارد اما حتی فقط یک روز مصرف بیش از ۵ گرم استامینوفن هم می تواند خطرناک باشد.

اگر دارویی برای تب یا سردرد یا علائم سرماخوردگی می خورید و داروی دیگری هم می خواهید مصرف کنید حتما مطمئن شوید در این دو دارو ترکیب مشابهی وجود نداشته باشد. حروف اختصاری یا جایگزین استامینوفن که ممکن است در داروها نوشته شود عبارتند از APAP، AC یا استام (Acetam) و یا پاراستامول (paracetamol).

• هر ترکیبی از ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپیرین:

هنگامی که اسم دارو را میخوانید حواستان باشد نام تجاری را با آن اشتباه نگیرید. همه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی از جلمه ایبوپروفن، ناپروکسن، نوافن، ژلوفن ، آسپیرین و غیره ترکیبات مشابهی دارند و مصرف زیاد آنها خطر عوارض را افزایش می دهد. یکی از عوارض جدی آن خونریزی گوارشی است. برای این که مطمئن شوید اوردوز نمی کنید، طبق دستور روی محصول یا سایت های دارویی معتبر دارو را مصرف کنید.

• آنتی هیستامین ها و داروهای ضد تهوع ماشین (حرکت زدگی):

در مصرف داروهای آنتی هیستامین مانند بنادریل یا دیفن هیدرامین همراه با داروهای ضد تهوع مانند درامامین Dramamine یا دیمن هیدرینات احتیاط کنید. هر دو گروه دارویی ترکیبات فعال مشابه یعنی دیفن هیدرامین دارند. دیفن هیدرامین برای درمان گرفتگی بینی، التهاب و قرمزی چشم، عطسه و علائم دیگر آلرژی استفاده می شود.

دیمن هیدرینات برای آرام کردن تهوع ناشی از حرکت (ماشین زدگی، دریا زدگی و غیره) به کار می رود و باعث خواب آلودگی می شود. اگر یک دارویی که باعث خواب آلودگی می شود مصرف می کنید، داروی دیگری که تاثیر مشابهی دارد استفاده نکنید.

• داروی ضد اسهال و مکمل کلسیم:

محصولات حاوی لوپرامید مانند (ضد اسهال) اگر همزمان با مکمل کلسیم مصرف شوند احتمال برعکس شدن مشکل را به وجود می آورند. کلسیم مدفوع را سفت می کند بنابراین ممکن است مصرف کلسیم و ضد اسهال باعث شود مدفوع زیادی سفت شده و در روده بماند. در مدت زمانی که داروی ضد اسهال مصرف می کنید، مکمل کلسیم را کنار بگذارید. چند روز نخوردن کلسیم آسیبی به استخوان های شما وارد نمی کند.

• خوردن شربت سرفه و داروی گیاهی علف چای (سنت جانز ورت John’s wort یا گل راعی):

داروی گیاهی سنت جونز ورت که با اسامی مختلفی از جمله علف چای و گل راعی به فروش می رسد، همراه با داروی ضد سرفه دکسترومتورفان وضعیت خطرناکی به نام سندروم سروتونین را ممکن است به وجود بیاورد. سروتونین که یک انتقال دهنده عصبی است اگر در بدن بیش از حد جمع شود باعث تعریق زیاد، احساس گیجی و ناراحتی، مشکل در کنترل حرکت و در موارد نادر مرگ می شود.

• مترونیدازول با استامینوفن

مترونیدازول و استامینوفن دو داروی رایج هستند که به ترتیب برای درمان عفونت‌های باکتریایی و تسکین درد و تب استفاده می‌شوند. در حالی که هر دو دارو به تنهایی ایمن و مؤثر هستند، اما مصرف همزمان آنها می‌تواند منجر به تداخلات دارویی شود که عوارض جانبی جدی را به دنبال داشته باشد. تداخل بین مترونیدازول و استامینوفن دقیقاً مشخص نیست؛ اما فرضیه‌های مختلفی برای توضیح آن وجود دارد.

یکی از تئوری‌ها این است که مترونیدازول متابولیسم استامینوفن را در کبد مختل می‌کند و منجر به تجمع سمی آن در بدن می‌شود. این تجمع سموم می‌تواند به کبد آسیب برساند و عوارضی مانند یرقان، نارسایی کبد و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. به‌خصوص در مواردی که فرد به بیماری کبد مبتلا بوده و یا الکل مصرف کند، از مصرف همزمان این دو دارو با یکدیگر باید به شدت پرهیز شود. علائم تداخل دارویی مترونیدازول با استامینوفن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• حالت تهوع و استفراغ
• درد شکم
• اسهال
• از دست دادن اشتها
• خستگی
• زرد شدن پوست و چشم (یرقان)
• ادرار تیره رنگ
• مدفوع به رنگ خاک رس
• درد در قسمت فوقانی راست شکم

• تداخل دارویی دیفن هیدرامین با ایبوپروفن

دیفن هیدرامین و ایبوپروفن دو داروی رایج هستند که به ترتیب برای آلرژی، سرماخوردگی، تب و درد استفاده می‌شوند. در حالی که هر دو دارو به طور کلی بی خطر هستند، مصرف همزمان آنها می‌تواند منجر به تداخلات دارویی شود. دیفن هیدرامین یک آنتی‌هیستامین است که با مسدود کردن اثرات هیستامین (ماده‌ای شیمیایی که در بدن در واکنش‌های آلرژیک آزاد می‌شود)، عمل می‌کند.

این امر به کاهش علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم و کهیر کمک می‌کند. دیفن هیدرامین همچنین دارای اثرات ضد موسکارینی است؛ به این معنی که می‌تواند برخی از عملکردهای سیستم عصبی پاراسمپاتیک را مسدود کند. این امر می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی، خشکی دهان، تاری دید و یبوست شود. ایبوپروفن نیز یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) است که با مسدود کردن آنزیم‌های COX-1 و COX-2 که مسئول تولید پروستاگلاندین‌ها هستند، عمل می‌کند.

پروستاگلاندین‌ها مواد شیمیایی هستند که در التهاب، درد و تب نقش دارند. ایبوپروفن با کاهش تولید پروستاگلاندین‌ها، می‌تواند به کاهش التهاب، درد و تب کمک کند. مصرف همزمان دیفن هیدرامین و ایبوپروفن می‌تواند منجر به افزایش خواب‌آلودگی، خشکی دهان، تاری دید و یبوست شود؛ این به دلیل اثرات ترکیبی دیفن هیدرامین و ایبوپروفن بر سیستم عصبی مرکزی است. علاوه بر این، ایبوپروفن می‌تواند با متابولیسم دیفن هیدرامین در کبد تداخل داشته باشد.

این امر منجر به افزایش سطح دیفن هیدرامین در خون و افزایش خطر عوارض جانبی می‌شود. مصرف همزمان این دو دارو به‌خصوص زمانی که فرد به بیماری‌هایی مانند گلوکوم، مشکلات کلیوی و زخم معده دچار بوده و یا برای زنان باردار و شیرده بسیار خطرناک است. علائم و عوارض جانبی مصرف همزمان دیفن هیدرامین و ایبوپروفن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خواب‌آلودگی شدید
• سرگیجه
• ضعف
• عدم تعادل
• خشکی دهان
• تاری دید
• یبوست
• تهوع
• استفراغ
• درد معده
• بثورات پوستی

• تداخل دارویی آلپرازولام با استامینوفن

آلپرازولام که با نام تجاری Xanax نیز شناخته می‌شود، دارویی از دسته بنزودیازپین‌ها است که برای درمان اضطراب و اختلالات خواب تجویز می‌شود. استامینوفن که با نام تجاری Tylenol نیز شناخته می‌شود، دارویی مسکن و تب‌بر است که به طور گسترده بدون نسخه در دسترس است. در حالی که هر دوی این داروها به تنهایی ایمن و موثر هستند، اما مصرف همزمان آنها می‌تواند منجر به تداخلات دارویی خطرناکی شود.

آلپرازولام با اثر بر سیستم عصبی مرکزی (CNS)، به عنوان آرامش‌بخش عمل می‌کند. این دارو با افزایش فعالیت اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) در مغز، فعالیت نورون‌ها را کاهش می‌دهد. GABA یک انتقال‌دهنده عصبی است که به آرامش عضلات و کاهش اضطراب کمک می‌کند. استامینوفن با مهار تولید پروستاگلاندین‌ها که مواد شیمیایی التهابی هستند، به عنوان مسکن و تب‌بر عمل می‌کند. هنگامی که آلپرازولام و استامینوفن با هم مصرف می‌شوند، می‌توانند اثرات یکدیگر را افزایش دهند.

این امر به دلیل آن است که هر دو دارو بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند و می‌توانند باعث خواب‌آلودگی، سرگیجه و ضعف عضلانی شوند. مصرف همزمان این دو دارو در افراد مسن، مبتلایان به بیماری‌های کبدی، افراد دارای مشکلات تنفسی، مصرف‌کنندگان الکل و یا سایر داروهای آرامبخش، خطرات جدی‌تری را به دنبال خواهد داشت. مصرف همزمان آلپرازولام و استامینوفن می‌تواند منجر به عوارض جانبی جدی از جمله موارد زیر شود:

• خواب‌آلودگی شدید
• سرگیجه
• ضعف عضلانی
• تنفس ضعیف

عوارض جانبی تداخل دارویی

برخی از عوارض شایع تداخل داروهایی که با هم مصرف کرده اید عبارتند از:

• حالت تهوع
• بهم ریختن معده
• سردرد
• سوزش معده
• سرگیجه

عوارض جدی تر و گاه خطرناک تداخل دارویی عبارتند از:

• افت شدید فشار خون
• نامنظم یا تند شدن ضربان قلب
• تجمع سموم که به قلب یا کبد آسیب می رساند

اگر هر یک از این موارد را هنگام مصرف دارو تجربه کردید، با پزشک تماس بگیرید.

بین داروهایی که نباید همزمان مصرف شوند چقدر فاصله باید باشد؟

این کاملا بستگی به دارویی که مصرف می کنید دارد. در برخی داروها چند ساعت هم کفایت می کند و در برخی دیگر باید بیش از یک ماه فاصله بیندازید.