تنگی نفس نقض ریتم، فرکانس یا عمق تنفس و افزایش دفعات، کاهش سرعت، تنفس عمیق غیر معمول یا تلاش برای انجام آن ها است. تغییر در عملکرد طبیعی عضلات تنفسی نیز به عنوان یک علامت در نظر گرفته می شود. با تنگی نفس چه کنیم و چه انواعی از آن خطرناک است؟ با ما همراه باشید تا در این مقاله به این سوالات پاسخ دهیم.
چه زمانی تنگی نفس خطرناک است؟
در موقعیت های افزایش فعالیت بدنی، تنفس مکرر و پر زحمت طبیعی تلقی می شود، زیرا می تواند حتی در یک فرد سالم نیز رخ دهد. (به عنوان مثال، در طی یک بالا رفتن طولانی از پله ها). با این حال، در برخی موارد، این ممکن است نشان دهنده ایجاد یک بیماری جدی باشد.
بروز تنگی نفس در صورت بروز تشنج نیاز به توجه دارد:
- در حالت استراحت، به ویژه در طول خواب شبانه
- در زمانی که قبلا به راحتی قابل تحمل بود.
- همراه با ضعف، تب و سرفه باشد.
انواع تنگی نفس
- دمی
با مشکل در تنفس مشخص می شود و با بیماری ریه ها، به ویژه، فیبروز (آلوئولیت، سارکوئیدوز، بریلیوز)، کارسینوماتوز، پنوموتوراکس دریچه ای، و هم چنین فلج دیافراگم و بیماری Bechterew رخ می دهد.
- بازدمی
با بازدم دشوار تشخیص داده می شود، عمدتا در آسم برونش و برونشیت انسدادی مزمن ایجاد می شود، زمانی که مجرای برونش ها به دلیل خلط یا ادم التهابی دیواره آن ها باریک می شود.
- مخلوط
دم و بازدم هر دو دشوار است (ممکن است با ذات الریه شدید همراه باشد).
علائم تنگی نفس
تنگی نفس را می توان با علائم بالینی مختلف به دلیل تعداد زیادی از علل احتمالی مشخص کرد. با این حال، شایع ترین علائم، سرفه و تغییر در الگوهای تنفسی است. علائم ممکن است زمانی که فرد در حال استراحت و یا در حین ورزش شدید است ظاهر شود.
علائم همراه با تنگی نفس:
- خستگی، ضعف
- کاردیوپالموس
- کمبود ناگهانی هوا
- مشکل در دم و بازدم
- علائم سرگیجه
- تورم اندام تحتانی
- ضربان قلب سریع و نامنظم
- کاهش فعالیت بدنی
- سرفه یا خس خس سینه هنگام تنفس
- هموپتیزی (سرفه خونی)
- ناخن ها و لب های آبی به دلیل اختلالات گردش خون
- درد، سفتی در قفسه سینه (اگر تنگی نفس در نتیجه حمله قلبی ظاهر شود).
- بیمار احساس می کند که پس از فعالیت بدنی شدید یا کار فیزیکی، سنگین است. اختلال عملکرد تنفسی باعث می شود فرد نتواند به طور عادی صحبت کند و کلمات و عبارات طولانی را تلفظ کند و گفتار کوتاه و ناگهانی می شود.
تمام مشکلات تنفسی، چه ناگهانی یا طولانی مدت، صرف نظر از علائم، باید جدی گرفته شود. بسیاری از علل احتمالی بی ضرر بوده و به راحتی قابل درمان هستند، باید برای معاینه کامل به پزشک مراجعه کنید.
علل تنگی نفس
- تنگی نفس در بیماری های تنفسی
تنگی نفس در بیماری های برونش ها، ریه ها یا نارسایی تنفسی به دلیل بیماری قفسه سینه رخ می دهد: اختلال عملکرد دیافراگم، جنب، کیفوسکولیوز
علائم تنگی نفس که نشان دهنده مشکلات دستگاه تنفسی است:
- بازدم سخت و طولانی، حداقل دو برابر دم
- کشش عضلات جانبی در هنگام بازدم
- بیرون زدگی وریدهای دهانه رحم هنگام بازدم، فروپاشی آن ها و جمع شدن فضاهای بین دنده ای در هنگام دم، نشان دهنده نوسانات شدید فشار داخل قفسه سینه در هنگام تنفس است.
- خس خس خشک در هنگام تنفس
- سرفه مرطوب: در آسم برونش، بر خلاف بیماری قلبی، تنگی نفس پس از تولید خلط کاهش می یابد. با آن ها، پس از یک حمله سرفه، تنفس بیمار آسان تر نمی شود.
- تنگی نفس شدید همراه با ادم شدید برونش، افزایش تولید خلط و تسکین مشخص بسته به وضعیت دستگاه تنفسی
- علل ریوی تنگی نفس
علل ریوی تغییرات در تنفس عبارتند از:
- بیماری های عروقی ریه (آمبولی ریه (PE))
- فشار خون ریوی (افزایش فشار در شریان ریوی)
علائم تنگی نفس در بیماری های عروقی ریه
- وابستگی به وضعیت بدن: با PE، علاوه بر تاکی کاردی و درد قفسه سینه، در حالت نشسته و خوابیده، تنگی نفس کاهش نمی یابد.
- سیانوز: پوست و غشاهای مخاطی رنگ آبی قابل توجهی پیدا می کنند. این بیماری با کمبود قابل توجه اکسیژن در خون یا کاهش سرعت جریان خون ایجاد می شود. اغلب با تنگی نفس شدید و با ذات الریه و PE همراه است.
- غش یا تورم یک طرفه پا: در ترکیب با حتی تنگی نفس خفیف، اغلب نشان دهنده آمبولی ریه است (لخته خون وارد رگ می شود) و به عنوان یک علامت بسیار هشدار دهنده در نظر گرفته می شود که به دلیل خطر اسپاسم، عروق ریوی، نارسایی حاد تنفسی و قلبی و هیپوکسی نیاز به بستری شدن سریع در بیمارستان دارد. اگر کمک های پزشکی به موقع ارائه نشود، انسداد رگ منجر به مرگ می شود.
همچنین بخوانید: آیا کشیدن ویپ باعث ایجاد مشکلات ریوی می شود
تنگی نفس در بیماری های حنجره
اگر صدای سوت قابل شنیدن از فاصله دور به استنشاق ملحق شده باشد، این نشانه خاصی از تنگی حنجره است که ورود هوای عادی به مجرای تنفسی را دشوار می کند.
- تنگی نفس در بیماری های قلبی
در میان علل خارج ریوی تنگی نفس، بیماری های قلب و عروق خونی (به جز آمبولی ریه) در گروه خاصی قرار می گیرند.
علائمی که از مشکلات قلب و عروق خونی صحبت می کنند:
- ارتوپنه: تنگی نفس، به شدت رو به افزایش در وضعیت خوابیده به پشت، نشان دهنده بیماری قلب (اختلالات در گردش خون ریوی) بوده به خصوص تنگی نفس در شب خطرناک است. در بیمارانی که قبلا بیماری قلبی یا عروقی تشخیص داده شده است، حملات، نشان دهنده ایجاد آسم قلبی است. (افزایش شدید فشار در دهلیز چپ، که اغلب مقدم بر شرایط خطرناکی مانند حمله قلبی، آنوریسم قلبی، ادم ریوی قلبی، نارسایی حاد کرونری است.)
- تنگی نفس هنگام راه رفتن: علل افزایش تنفس در طی فعالیت بدنی (دویدن، پیاده روی، کوهنوردی) تقریبا همیشه بیماری قلبی عروقی است. هرچه بیماری بیشتر پیشرفت کند، حتی تمرینات ورزشی معمولی نیز بدتر می شود. در شرایط بحرانی، علائم تنگی نفس در حالت استراحت باقی می ماند.
- ادم همراه با تنگی نفس: یک علامت مشخصه نارسایی قلبی است، زیرا به دلیل نقض عملکرد انقباضی قلب، مایع در عروق و بافت ها راکد می شود.
- تورم وریدهای گردن در حالت نشسته و تنگی نفس: نشانه ای از افزایش فشار در دهلیز راست است.
در برخی موارد، درک علت تنگی نفس در مشکلات قلبی یا بیماری ریه، برای یک غیر متخصص دشوار است. به عنوان مثال، علائم زیر ممکن است هم در بیماری عروق کرونر قلب و هم در فیبروز ریوی ظاهر شود:
- یک نفس طولانی با تلاش قابل توجه (بازدم می تواند نصف طول دم باشد).
- حرکات سریع تنفسی: یک عبارت به مدت ۱۰ ثانیه یا بیشتر نمی تواند در یک نفس تلفظ شود و نفس های کوتاه غیر ارادی گرفته می شود.
- در حین فعالیت بدنی، حتی یک بار کوچک (دو یا سه اسکات)، نفس ها به شدت افزایش می یابد، سیانوز پوست و غشاهای مخاطی ممکن است ظاهر شود.
- تنگی نفس در شرایط عمومی شدید
افزایش شدید تنفس فقط با مشکلات قلب و ریه اتفاق نمیفتد. سایر علل احتمالی و نسبتا شایع عبارتند از:
- مسمومیت شدید
- بیماری های عفونی
- اسیدوز
- اختلال در مرکز تنفسی
- حمله آلرژی و سندرم هایپرونتیلاسیون
مهم است که به موقع به پزشک مراجعه کرده تا تشخیص درست انجام شود.
اختلالات تنفسی خاص در شرایط مختلف
- پلاتی پنه: افزایش تنفس هنگامی که بدن در وضعیت عمودی قرار دارد (نه تنها ایستاده، بلکه گاهی اوقات نشسته)، تنگی نفس هنگام حرکت به حالت افقی کاهش می یابد. پلاتی پنه ممکن است نشان دهنده ترومبوز یا تومور در دهلیز چپ، سندرم کبدی ریوی باشد و هم چنین با بیماری هایی که باعث افتادگی دیافراگم می شوند، رخ می دهد.
- اختلال ناگهانی و شدید ریتم تنفسی که در هنگام مسمومیت ایجاد می شود.
- حملات تنگی نفس همراه با کهیر، رینیت، ورم ملتحمه با برونکواسپاسم آلرژیک امکان پذیر است.
- احساس اپیزودیک ناقص، میل به “دریافت هوای بیشتر” از علائم شایع سندرم هیپرونتیلاسیون است. این یک بیماری عصبی روانپزشکی است که در آن یک ریتم تنفسی خاص تشکیل می شود که تهویه ریوی را افزایش می دهد. اگر تنگی نفس با فعالیت بدنی همراه نباشد و عمدتا با هیجان شدید یا بی ثباتی عاطفی رخ دهد، این نشان دهنده افزایش اضطراب از جمله حملات پانیک است.
- تاکی پنه: بیش از ۲۰ حرکت تنفسی در دقیقه، سطحی، بدون افزایش عمق دم و بازدم، در هر شرایطی، از جمله در حالت استراحت و همراه با تب، در ذات الریه ایجاد می شود. در دمای طبیعی یا بالا در ۳۷.۵ درجه سانتی گراد، تنفس سریع ممکن است نشان دهنده اسیدوز باشد (تغییر در تعادل اسید و باز در بدن به سمت افزایش اسیدیته).
اغلب اسیدوز با کمای دیابتی، فرآیندهای التهابی گسترده، تب شدید، نارسایی کلیه، مسمومیت (به ویژه مسمومیت با الکل اتیلیک، ضد یخ و نمک اسید سالیسیلیک) رخ می دهد.
- تنگی نفس در بیماری های مغزی
تنگی نفس نه تنها با تغییر در فرکانس حرکات تنفسی، بلکه با شکست ریتم تنفسی طبیعی نیز آشکار می شود. نام پزشکی این پدیده آریتمی تنفسی است. حمله تقریبا همیشه هنگامی رخ می دهد که در هنگام قرار گرفتن در معرض سیستم عصبی مرکزی، خون رسانی به مغز هستید یا به طور خاص مرکز تنفسی نقض می شود مثل: سکته مغزی، ادم مغزی، التهاب بافت مغز، انواع مختلف آسیب مغزی ضربه ای.
یک استثنا حمله آسم قلبی یا استرس شدید جسمی و عاطفی در بیماران مبتلا به بیماری قلبی است. هنگامی که علت از بین رفت، تنفس نابسامان به سرعت ناپدید می شود. در موارد دیگر، آریتمی تنفسی نشانه مراجعه فوری به پزشک است.
تنگی نفس در سالمندان
آریتمی تنفسی که به طور منظم در حالت استراحت رخ می دهد، نشان دهنده خون رسانی ناکافی به مغز است. در برخی موارد، سرعت تنفس به صورت موجی در طول خواب افزایش و کاهش می یابد که یک موج نشان دهنده ۶ تا ۱۰ حرکت تنفسی است.
چنین تغییراتی اغلب در آترواسکلروز شدید مغزی، سندرم Pickwickian و هم چنین در نتیجه یک سکته مغزی مشاهده می شود. علل تنگی نفس در افراد مسن نیز فشار خون بالا، تصلب مغزی و نارسایی آئورت است.
اطلاعات بیشتر : آب آوردن ریه در سالمندان چگونه اتفاق میفتد ؟
اگر دچار تنگی نفس شدید شدیم، چه کاری باید انجام دهیم؟
اگر تغییری در ریتم، فرکانس یا عمق تنفسی به طور ناگهانی همراه با بدتر شدن شدید سلامتی رخ داد، باید در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرید. شما می توانید با تماس با دکتر آسپرین با پزشک متخصص صحبت کنید.
وقتی منتظر کمک هستید چه کاری می توانید انجام دهید:
- برای مشکلات شدید تنفسی، بهتر است به صورت سر رو به بالا بخوابید. این به بزرگ شدن ریه ها و تخلیه ترشحات کمک می کند.
- در حالت نشسته روی آرنج خود به جلو خم شوید. به انبساط ریه ها و تسهیل تنفس کمک می کند.
- برای کاهش اضطراب می توانید از تکنیک های آرام سازی استفاده کنید (نفس های آرام، یکنواخت و عمیق بکشید و سعی کنید روی چیزهای خوشایند تمرکز کنید).
- هنگامی که احساس تنگی نفس می کنید از تنفس لب فشرده استفاده کنید. دم را از طریق بینی انجام دهید و به آرامی از طریق دهان بازدم کنید و لب های خود را کمی جمع کنید. بازدم باید دو برابر دم طول بکشد.
- اگر اتاق خفه است پنجره را باز کنید و اتاق را تهویه کنید.
- اندازه گیری فشار خون و نبض
- داروهایی که پزشک تجویز نکرده است مصرف نکنید. چرا که تصویر بالینی را تار می کند، بنابراین مصرف آن ها قبل از معاینه نامطلوب است.
- محرک ها ممنوع هستند: چای قوی، قهوه، الکل، نیکوتین
اگر تنگی نفس به تدریج افزایش یابد و مزمن شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در زمان مراجعه به پزشک، باید وضعیت خود را با جزئیات شرح دهید: هر چند وقت یکبار علائم هشدار دهنده ظاهر می شوند، آیا ضربان قلب، درد قفسه سینه، احساس اضطراب غیرقابل توضیح وجود دارد. حتما موقعیت هایی را که در آن تشنج رخ می دهد ردیابی کنید: هنگام ورزش، بالا رفتن از پله ها، استرس و غیره.
توصیه می شود تمام علائم ناخوشایند را یادداشت کرده، فشار و نبض را در حالت آرام و در لحظات بدتر شدن تنفس اندازه گیری کنید. اختلالات تنفسی مزمن تنها همراه با بیماری زمینه ای قابل درمان بوده، بنابراین تمام جزئیات روشن کننده مهم هستند.
اطلاعات بیشتر : علائم لخته خون در ریه چیست ؟
عوارض بعد از تنگی نفس
افراد مبتلا به تنگی نفس در فعالیت های روزمره و اجتماعی محدود هستند. این بر استقلال آن ها تاثیر می گذارد و اهمیت اجتماعی را کاهش می دهد. با پیشرفت آن، اضطراب و بی قراری به هم می پیوندند. اختلال خواب رخ می دهد و افسردگی ایجاد می شود.
نقض متابولیسم و تبادل اکسیژن در بدن می تواند منجر به عوارض خطرناک شود:
- کاهش فشار خون
- ادم ریوی
- مشکلات تنفسی مداوم
- حملات آسم در پس زمینه آسم قلبی.
با پیشرفت بیماری، اختلالات زیر مشاهده می شود:
- اندام ها و لب های آبی (سیانوز)
- سرفه خفه کننده در شب
- احساس غرغر در ناحیه قلب
- ظاهر عرق سرد فراوان
- توسعه آمفیزم ریوی
- خلط با آثار خون
- کاهش خاصیت ارتجاعی بافت های ریه و عروق خونی
ادم ریوی و نارسایی قلبی، بیماری بسیار جدی و خطرناک برای سلامت انسان است. اگر در هنگام استراحت تنگی نفس رخ داد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
مراحل تشخیص تنگی نفس
پزشک معاینه کامل بیمار را انجام می دهد و از او در مورد علائم سوال می کند. در صورت لزوم، او بیمار را به سایر متخصصان مثل متخصص قلب، متخصص ریه و … ارجاع می دهد.
تشخیص آزمایشگاهی:
- آزمایش خون عمومی
- شیمی خون
تشخیص ابزاری:
- اسپیروگرافی
- نوار قلب
- سی تی اسکن قفسه سینه یا اشعه ایکس
پیشگیری
تنگی نفس در دسته بیماری های سیستمیک قرار نمی گیرد. این نشانه ای از ایجاد بیماری قلبی یا ریوی است. برای مقابله با مشکل تنها با درمان بیماری زمینه ای امکان پذیر است. با تغییرات دیستروفیک در نتیجه ایجاد بیماری های قلبی، میزان بقا به ۶۰ درصد کاهش می یابد. فقط تشخیص به موقع و درمان به موقع می تواند نتیجه مطلوب را تضمین کند.
برای کاهش علائم تنگی نفس یا برای پیشگیری، توصیه می شود قوانین زیر را رعایت کنید:
- در صورت عدم وجود موارد منع مصرف، تمرینات ساده ای را برای تمرین سیستم تنفسی و افزایش تون عضلانی انجام دهید.
- از تماس با آلرژن هایی که ممکن است شرایط را تشدید کنند، خودداری کنید.
- جلوگیری از عفونت های فصلی
- ترک سیگار
- وزن بدن را کنترل کنید.
- شرط اصلی اقدامات پیشگیرانه اجرای دقیق تمام توصیه های پزشک معالج است.
تنگی نفس می تواند خوردن را دشوار کند. در اینجا چند نکته عملی در مورد چگونگی صرفه جویی در انرژی و استفاده حداکثری از غذا آورده شده است:
- در بخش های کوچک بخورید.
- سعی کنید هنگام غذا خوردن آرام و یکنواخت نفس بکشید.
- توصیه می شود مقدار محصولاتی را که باعث تشکیل گاز می شوند محدود کنید.
- می توانید برای تعیین این که کدام غذاها وضعیت عمومی شما را بدتر می کند، یک دفترچه یادداشت غذایی داشته باشید.
درمان تنگی نفس
درمان تنگی نفس، متناسب با علت و به صورت جداگانه برای هر بیمار انجام می شود:
- با برونشیت با مشکل در تخلیه خلط، پزشک ممکن است داروهای رقیق کننده خلط و خلط آور، همراه با انسداد برونش، گشادکننده های برونش را تجویز کند.
- درمان تنگی نفس در نارسایی قلبی پیچیده است و توسط متخصص قلب تجویز می شود.
- با تنگی نفس هماتوژن، درمان با هدف مبارزه با کم خونی انجام می شود.
- احساس روانزای کمبود هوا، مشخصه حملات پانیک و سایر اشکال اختلالات عصبی، در یک دوره روان درمانی درمان میشود.
- با پلورال افیوژن عظیم (جمع شدن مایع در حفره پلور و فشرده سازی ریه)، ممکن است سوراخ شدن حفره پلور (حذف مایع) لازم باشد که توسط جراح انجام می شود.
- در شرایط حاد با اختلالات تنفسی شدید و تهدید کننده زندگی، بستری فوری بیمار در بخش مراقبت های ویژه برای تهویه مکانیکی ضروری است.
اگر نگران تنگی نفس هستید، می توانید با ارتباط با دکتر آسپرین با پزشک متخصص مشورت کنید.
