بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
توبکتومی یا بستن لوله های رحمی یکی از روش های دائمی برای کنترل حاملگی در زنان است. این روش جلوگیری از بارداری با بستن یا مسدود کردن لوله های فالوپ (لوله هایی که تخمک از تخمدان به رحم منتقل می شود) انجام می شود. با بستن لوله های رحمی، تخمک ها از لوله ها به رحم منتقل نمی شوند و اسپرم ها نیز نمی توانند به تخمک برسند، بنابراین لقاح اتفاق نمی افتد و بارداری از بین می رود. این روش به عنوان یکی از روش های پیشگیری از بارداری بسیار موثر است و تا ۹۹.۵ درصد از بارداری را جلوگیری می کند.
مزایای بستن لوله های رحمی در زنان
بستن لوله های رحمی (توبکتومی) در واقع یکی از روش های موثر و دائمی جلوگیری از بارداری در زنان است و مزایایی زیر را داراست:
- دائمی بودن این روش
- تاثیر سریع
- دوره نقاهت کوتاه
- بدون اثرگذاری در روابط زناشویی و جنسی
- کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمدان
- هزینه مقرون به صرفه
معایب بستن لوله های رحمی در زنان
بستن لوله های رحمی (توبکتومی) همچنین مانند سایر روش های جراحی، دارای معایبی است که باید در نظر گرفته شوند. به طور کلی، معایب بستن لوله های رحمی شامل موارد زیر می شود:
- عدم برگشت پذیری (روشی دائمی است)
- احتمال بارداری خارج از رحم (ممکن است خطرات جدی به همراه داشته باشد)
- آسیب به عضلات و اندام های اطراف (خطر آسیب به روده، مثانه و سایر اندام ها)
- عفونت
- درد و عوارض پس از عمل
بیشتر مطالعه کنید: تنبلی تخمدان چگونه درمان می شود؟
عوارض بستن لوله های رحمی در زنان
عوارض بستن لولههای رحمی (توبکتومی) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی و عفونت در محل جراحی
- احتمال ترمیم لوله های رحم و نیاز مجدد به عمل
- افزایش احتمال بارداری خارج از رحم
- آسیب به اندام های مجاور
- واکنش به بیهوشی
- درد و ناراحتی
- اثرات روانی مانند افسردگی یا اضطراب
- تغییرات در سیکل قاعدگی (البته بستن لوله های رحمی هیچ گونه تاثیری بر روی سیکل قاعدگی نخواهد داشت، اما ممکن است عوارض دارویی یا استرس بعد از عمل تاثیری بر روی سیکل داشته باشد.)
انواع روش بستن لوله های رحمی در زنان (Tubal Ligation)
بستن لوله های رحم، که به عمل توبکتومی هم شناخته می شود، به منظور جلوگیری از بارداری به صورت دائمی استفاده می شود. در زیر انواع روش های بستن لوله رحم (توبکتومی) آورده شده اند:
۱- لاپاراسکوپی (LaparoscopicTubal Ligation):
در این روش، با استفاده از دستگاه لاپاراسکوپ، دو یا سه برش کوچک در ناحیه شکم انجام می شود. لاپاراسکوپ یک وسیله باریک با دوربین و نور است که به جراح اجازه می دهد تا به لوله های رحم دسترسی داشته باشد و آنها را مسدود کرده یا برش دهد.
۲- لاپاراتومی (Laparotomy Tubal Ligation):
در این روش، با ایجاد یک برش بزرگ تر در ناحیه شکم، دسترسی به لوله های رحم به دست می آید. این روش ممکن است در موارد خاص مورد استفاده قرار گیرد.
۳- مینی لاپاراتومی (Mini-Laparotomy Tubal Ligation):
این روش مشابه با لاپاراتومی است، اما برش کوچک تری در ناحیه شکم ایجاد می شود. این روش از روش های کم تر تهاجمی تر برای بستن لوله ها استفاده می کند.
۴- هیستروسکوپی (Hysteroscopic Tubal Ligation):
در این روش، از طریق دستگاه هیستروسکوپ که به داخل رحم فرستاده می شود، لوله های رحمی مسدود می شوند. این روش بدون نیاز به برش در ناحیه شکم استفاده می شود.
نوع روش بستن لوله های رحم بستگی به میزان تجربه پزشک، شرایط فیزیکی بیمار، عوامل مرتبط با بیماری و ترجیحات شخصی دارد. همچنین، با پزشک مشورت کنید تا روش مناسب برای شما تعیین شود.
بیشتر بخوانید: تنگی واژن چگونه اتفاق می افتد؟
چه زنانی می توانند برای بستن لوله های رحمی اقدام کنند؟
کاندیدای مناسب برای بستن لوله های رحمی (توبکتومی) شامل افرادی است که دارای شرایط زیر هستند:
- دارای فرزند بوده و دیگر قصد بارداری ندارید.
- قصد دارید برای همیشه از بارداری پیشگیری کنید.
- بارداری برای سلامتی شما خطرآفرین است.
- زن یا همسر اختلال ژنتیکی دارد.
اگر به عنوان کاندیدای مناسب برای توبکتومی تلقی می شوید، قبل از اقدام به عمل، بهتر است با پزشک مشورت کنید و تمام اطلاعات مورد نیاز در مورد این روش و مزایا و معایب آن را به دست آورید. همچنین، تصمیم گیری بین شما و همسرتان نیاز به توافق دارد و اطمینان حاصل کنید که هر دو نسبت به انتخاب این روش مطمئن هستید.
عمل بستن لوله های رحمی برای چه زنانی مناسب نیست؟
بستن لوله های رحمی یا توبکتومی یک جراحی جدی است و برخی از افراد به دلیل وضعیت های خاص، نباید این عمل را انجام دهند. افرادی که مشکلات زیر را دارند، نباید به دنبال توبکتومی باشند:
- مبتلا به سرطان و التهاب لگن
- خونریزی های شدید واژن
- سابقه بیماری های قلبی و عروقی
- دیابت
- سابقه انواع سقط جنین
جراحی بستن لوله های رحمی در زنان چگونه انجام می شود؟
عمل توبکتومی یک جراحی روتین و پر تکرار در زنان است که با هدف بستن لوله های رحمی (لوله های فالوپ) انجام می شود تا از ورود تخمک به رحم و بارداری جلوگیری شود. نحوه انجام این عمل عموما بر اساس نیاز ها و شرایط هر بیمار و پزشک معالج متفاوت است، اما مراحل اصلی عمل به طور کلی به شرح زیر است:
- آمادگی بیمار: قبل از عمل، اطلاعات کافی در مورد روند عمل و مراحل پس از عمل به بیمار داده می شود. آزمایشات مورد نیاز انجام می شود و همچنین از بیمار خواسته می شود تا به همه نکات مرتبط با عمل جراحی توجه کند.
- بیهوشی: بیمار می تواند برای عمل توبکتومی از بیهوشی عمومی یا بیهوشی موضعی (مواردی مانند اسپاینال یا اپیدورال) استفاده کند. انتخاب نوع بیهوشی بستگی به شرایط بیمار و توصیه پزشک دارد.
- دسترسی به لوله های فالوپ: جراح با ایجاد برش های کوچک در منطقه شکم یا استفاده از روش لاپاراسکوپی، به داخل شکم و رحم دسترسی پیدا می کند.
- بستن لوله های رحمی: بعد از دسترسی به لوله های فالوپ، جراح با استفاده از روش های مختلف مثل گیره گذاری، برش و سوزاندن لوله ها، یا استفاده از حلقه ها یا کلیپ ها، اقدام به بستن لوله ها می کند. این کار باعث مسدود شدن مسیر حرکت تخمک از تخمدان به رحم می شود.
- اتمام عمل و ترمیم: پس از انجام بستن لوله ها، جراح به مرحله ترمیم جراحی می پردازد و برش ها را مرتب می کند.
- بازگشت به ریکاوری: بیمار پس از عمل به اتاق ریکاوری منتقل می شود تا تاثیرات بیهوشی کم کم بر روی او از بین برود و مراقبت های لازم پس از عمل به او ارائه شود.
- مراحل بعد از عمل: پس از بازگشت به وضعیت طبیعی و اطمینان از وضعیت بیمار، او می تواند به خانه برگردد و مراقبت های لازم در این مرحله به او توصیه می شود.
اقدامات و نکات مهم قبل از بستن لوله های رحمی در زنان
قبل از بستن لوله رحمی، انجام برخی اقدامات و رعایت نکات مهم ضروری است تا برای عمل جراحی آمادگی کامل داشته باشید و هر گونه مشکل و خطری به حداقل رسد. در ادامه، اقدامات و نکات مهم قبل از بستن لوله رحمی در زنان را مرور می کنیم:
- مشاوره با پزشک و کسب آگاهی و آمادگی
- انجام آزمایشات و معاینات
- توقف مصرف داروها به توصیه پزشک
- عدم مصرف مایعات و مواد غذایی حداقل هشت ساعت قبل از عمل
- انجام آمادگی جسمانی و عدم انجام ورزش های سنگین و فعالیت های شدید
- انجام استحمام
- استفاده از لباس تمیز و راحت
- همراه داشتن نیروی کمکی
- اطلاع رسانی به پزشک در صورت استفاده از دارو یا وجود مشکل خاص
با رعایت این اقدامات و نکات، می توانید بهترین آمادگی را برای جراحی بستن لوله رحمی داشته باشید و مشکلات ممکن را به حداقل رسانید. همچنین، همیشه به پزشک خود اطمینان داشته باشید و سوالات خود را با او مطرح کنید.
مراقبت های بعد از توبکتومی
مراقبت های بعد از عمل بستن لوله رحمی بسیار مهم است تا بهبودی سریع تر و بدون مشکلات اضافی را تضمین کند. در ادامه به برخی از مراقبت های مهم بعد از عمل بستن لوله رحمی اشاره می شود:
- کنترل درد با دارو
- استراحت و خواب کافی
- کنترل خون ریزی
- محدودیت در بلعیدن (استفاده از مواد غذایی نرم و مایعات)
- مراقبت از برش و جراحی (عدم ضربه زدن به آنها)
- خوردن مواد غذایی ملایم و مغذی
- ممنوعیت از دوش و حمام تا ۴۸ ساعت بعد از عمل
- کنترل فعالیت ها (عدم انجام فعالیت سنگین)
- رعایت دستورات پزشک
به طور کلی، بعد از عمل بستن لوله رحمی، باید به بدن خود استراحت کافی بدهید و از تلاش زیاد خودداری کنید تا بهبودی سریع تر اتفاق بیفتد. در صورتی که هرگونه علامت غیرطبیعی یا مشکلی در ادامه نقاهت مشاهده می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید.
بیشتر مطالعه کنید: انواع عفونت های واژن چگونه درمان می شود؟
مدت زمان نقاهت بعد از عمل توبکتومی چقدر است؟
مدت زمان نقاهت بعد از عمل توبکتومی معمولا بستگی به نوع روش انجام عمل، تعداد بچه های قبلی زن، عوارض عمل و وضعیت عمومی بیمار دارد. اما به طور کلی، مدت زمان نقاهت پس از عمل توبکتومی معمولا حدود یک تا دو هفته است.
در صورتی که عمل با روش لاپاراسکوپی (کم تهاجمی) انجام شود، معمولا نقاهت کوتاه تری دارد و زمان بهبودی سریع تر خواهد بود. زیرا بریدگی های کمتری نیاز دارد و بیمار زودتر به وضعیت عادی بر می گردد.
در مواردی که توبکتومی به صورت باز انجام شود (با برش بزرگ تر و تهاجم بیشتر)، نقاهت ممکن است طولانی تر باشد و بیمار بیشتر از دو هفته زمان برای بهبودی نیاز داشته باشد.
معمولا در طول دوره نقاهت، بیمار ممنوعیت از برخی فعالیت ها و بارهای سنگین دارد و باید استراحت کافی کند. همچنین پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب و مسکن تجویز کند تا درد و تورم را کاهش دهد.
عمل توبکتومی در زنان بهتر است یا وازکتومی در مردان؟
تصمیم بین انجام عمل بستن لوله رحمی در زنان (توبکتومی) یا وازکتومی در مردان می تواند بسته به شرایط و نیازهای هر زوج متفاوت باشد. هر دو روش جلوگیری از بارداری دائمی هستند؛ برخی از عواملی که ممکن است در انتخاب بین دو روش تاثیرگذار باشند عبارتند از:
- اطمینان از تصمیم: اگر زن و شوهر یا زن و همسر مطمئن هستند که دیگر نیاز به بچه دار شدن ندارند و تصمیم دائمی در این زمینه دارند، هر دو روش می توانند مناسب باشند.
- عوارض و مشکلات پزشکی: در مواردی که بارداری برای زن خطرناک است یا مشکلات پزشکی مانند آسیب به قلب، دیابت نابزرگسالی و… وجود دارد، بستن لوله رحمی ممکن است بهترین گزینه باشد.
- عمل جراحی: هر دو عمل جراحی هستند اما وازکتومی در مردان معمولا یک عمل جراحی کمتر تهاجمی و کم دردتر است. این عمل نیاز به برش کوچکی در ناحیه صورت می دهد و عموما در مطب یا کلینیک انجام می شود. در مقابل، توبکتومی یک عمل جراحی زیربطنی است که نیاز به بیهوشی کامل دارد و ممکن است زمان بازیابی بیشتری برای بیمار داشته باشد.
- برگشت پذیری: وازکتومی قابل برگشت پذیری نیست و در بعضی موارد برگشت پذیری آن با موفقیت بسیار کمتری همراه است. اما توبکتومی هم برگشت پذیری دارد اما موفقیت برگشت پذیری آن نیز قابلیت های مختلفی دارد و ممکن است به مشکلاتی برخورد کند.
به هر حال، تصمیم در مورد انجام عمل بستن لوله رحمی در زنان یا وازکتومی در مردان باید با مشورت و مشاوره با پزشک تخصصی گرفته شود. پزشک با بررسی وضعیت سلامتی و تاریخچه پزشکی هر فرد، بهترین گزینه را معرفی و توضیح می دهد.
آیا عمل بستن لوله های رحمی زنان در سزارین ممکن است؟
بله، عمل بستن لوله های رحمی (توبکتومی) در زنان ممکن است به صورت همزمان با عمل سزارین انجام شود. این موارد معمولا به عنوان “توبکتومی بعد از سزارین” شناخته می شوند. اگر زن قبل از عمل سزارین از طریق برش شکمی دیگری زاییده باشد و تصمیم به بستن لوله های رحمی گرفته باشد، در هنگام انجام عمل سزارین بستن لوله های رحمی نیز انجام می شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش های ضروری حفظ سلامت زنان کدامند؟
در چه سنی می توان برای عمل بستن لوله های رحمی در زنان اقدام کرد؟
سن مناسب برای انجام عمل بستن لوله رحمی (توبکتومی) در زنان متفاوت است و ممکن است بر اساس شرایط فردی و مشکلات بهداشتی و پزشکی افراد تغییر کند. بستن لوله رحم معمولا برای زنانی که برنامه ریزی خانواده شان به پایان رسیده است توصیه می شود که اغلب مناسب زنان بالای ۳۵ سال است.
آیا توبکتومی باعث مشکلات جنسی می شود؟
عمل بستن لوله های رحمی (توبکتومی) به طور مستقیم به عملکرد جنسی زنان تاثیر نمی گذارد و اغلب به مشکلات جنسی منجر نمی شود. بعضی زنان حتی پس از انجام این عمل، احساس راحتی بیشتری در روابط جنسی دارند زیرا نگرانی از بارداری از بین می رود.
همچنین از این جهت مهم است که عمل بستن لوله های رحمی تاثیری بر هورمون های جنسی در بدن ندارد و همچنان هورمون های تولید شده توسط یاض و تخمدان ها در جریان خواهند بود. بنابراین، احساس جنسی و نیاز به روابط زناشویی تحت تاثیر قرار نخواهند گرفت.
احتمال بارداری بعد از بستن لوله های رحمی در زنان چقدر است؟
بستن لوله های رحمی (توبکتومی) یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری است، اما اگر افراد بعد از انجام این عمل جراحی تصمیم به بارداری بگیرند، امکان بارداری وجود دارد. اما برای بازگرداندن باروری بعد از بستن لوله های رحمی، فرآیند بسیار پیچیده تر و معمولا غیرمعقول است.
در حقیقت، احتمال موفقیت بارداری پس از بازنمودن لوله های رحمی نمی تواند تضمین شود و بسیاری از افراد ممکن است با مشکلات بیشتری روبرو شوند و بارداری به دست نیاورند. به همین دلیل، اگر افراد پس از بستن لوله های رحمی تصمیم به بارداری دارند، بهتر است از روش های کمک باروری مانند آی وی اف (IVF) استفاده کنند که امکان باروری با تزریق تخمک ها به رحم فراهم می کند و برای بسیاری از زوج ها موثر و موفق تر خواهد بود.
آیا می توان بعد از عمل بستن لوله های رحمی در زنان لوله را باز کرد؟
بله، بعد از عمل بستن لوله های رحمی (توبکتومی) امکان بازکردن لوله ها وجود دارد. این فرآیند به عنوان “بازگرداندن باروری” یا “ریورسال توبال لیگیشن” شناخته می شود. در این فرآیند، لوله های رحمی که پیشتر بسته شده بودند، مجددا باز می شوند و اتصال مجدد به رحم انجام می شود.
بازگرداندن باروری ممکن است از طریق روش جراحی پلاستیکی انجام شود. در این روش، جراح لوله های رحمی را باز می کند و سطح قطع شده آنها را از بین می برد. سپس لوله ها را باز به هم متصل می کند تا امکان عبور تخمک ها از لوله ها به رحم فراهم شود.
اما باید توجه داشت که بازگرداندن باروری پس از بستن لوله های رحمی یک روند پیچیده و معمولا با موفقیت متغیر است. نتیجه موفقیت این جراحی بسته به عوامل مختلفی از جمله نوع جراحی اولیه، طول لوله ها، سن و شرایط فیزیکی فرد متفاوت خواهد بود. همچنین هزینه ها و ریسک های مرتبط با این جراحی نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.
