غده تیروئید و کارایی آن

غده تیروئید نقش مهمی در عملکرد بدن ما ایفا می کند، اگر به درستی کار نکند، فرآیندهای متابولیک مختل شده و سایر سیستم ها دچار اختلال می شوند. شاید با شنیدن اسم تیروئید هزاران سوال در ذهن شما به وجود آید. در این مقاله با دکتر آسپرین همراه باشید تا به بررسی کامل تیروئید بپردازیم.

تیروئید چیست؟

غده تیروئید اندامی است که در جلوی گردن قرار داشته و از دو لوب تشکیل می شود که توسط یک لوله به هم متصل شده اند. این اندام پروانه ای شکل بوده که با بال های خود نای را می پوشاند.

غده تیروئید در یک فرد سالم دارای وزنی در حدود ۲۰ تا ۶۰ گرم است و با وجود اندازه کوچکی که دارد، نقش به سزایی در عملکرد صحیح کلی ارگانیسم بدن ایفا می کند. این غده با تولید هورمون های تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) که به هورمون های تیروئید معروف هستند، در تنظیم فرآیندهای متابولیک اصلی در بافت ها و اندام های بدن، از جمله جذب اکسیژن و سنتز پروتئین موثر عمل می کند. هم چنین در حفظ وضعیت سیستم قلبی عروقی و عصبی موثر بوده و به حفظ دمای طبیعی بدن نیز کمک شایانی می کنند.

اندازه غده تیروئید در دوران بلوغ فعال، می تواند افزایش و برعکس در دوران میانسالی، کاهش می یابد. این غده در دوران بارداری بزرگ شده و بین ۶ تا ۱۲ ماه پس از زایمان به اندازه نرمال خود باز می گردد.

تاثیر آن در بدن

یک تیروئید سالم با حفظ عملکردهای زیر، بر بدن تاثیر خواهد گذاشت:

• نگه داشتن دمای بدن در حد طبیعی
• کمک به رشد طبیعی و گردش سلولی
• حفظ ضربان قلب طبیعی
• سوزاندن کالری به صورت منظم و مورد انتظار
• حفظ تجزیه و بازجذب استخوان

در نتیجه، اگر تولید این هورمون نامتعادل شود (چه خیلی زیاد یا خیلی کم)،به طور اثرگذاری می تواند بر سلامت کلی بدن تاثیر منفی بگذارد.

انواع بیماری های تیروئید

با نداشتن یک سبک زندگی سالم، بیماری های تیروئید ظاهر خواهند شد. برخی از این بیماری ها شامل موارد زیر هستند:

۱. پرکاری تیروئید

با بزرگ شدن غده مقدار بیش از حدی از هورمون ها ترشح شده و با ترشح تیروکسین (T3) و تری یدوتیرونین (T4) توسط این غده و آزاد شدن آن ها در خون، بدن با این هورمون ها دچار مسمومیت خواهد شد و مشکلات و علائمی برای فرد ایجاد خواهند کرد.

علائم پرکاری تیرئید :

• کاهش وزن بدون تغییر در اشتها، حجم و کیفیت غذا
• خستگی
• ضربان قلب غیر طبیعی (آریتمی)
• تاکی کاردی (تعداد ضربان قلب به بیش از حد)
• اضطراب و افسردگی
• افزایش تعرق بدن
• لرزش انگشتان و دست ها
• مشکلات خواب
• مو و ناخن های شکننده
• حرکات مکرر روده
• سوء هاضمه
• تشکیل یک گواتر قابل مشاهده که باعث تغییر خطوط گردن می شود.

درباره پارکینسون چیست (لرزش دست ها) بیشتر بخوانید

این بیماری در مردان با کاهش قدرت و میل جنسی همراه بوده و در زنان نقض در چرخه قاعدگی را به همراه خواهد داشت. دلیل این نامنظمی در چرخه قاعدگی، افزایش سطح هورمون های تیرویید بوده که می تواند به کاهش باروری یا ناباروری نیز منجر شود. این بیماری معمولا در دوران یائسگی، در مراحل اولیه بدون علامت خواهد بود.

برای تشخیص این بیماری ابتدا باید به متخصص غدد مراجعه کرده و پزشک با استفاده از آزمایشاتی، این بیماری را تشخیص داده و از راه های درمانی استفاده می کند. در برخی موارد و در صورت عدم درمان دارویی و تشدید بیماری، ممکن است پزشک جراحی را تجویز کرده و این اندام را به طور جزئی یا کامل بردارد.

در صورت نادیده گرفتن این بیماری و عدم درمان آن، ممکن است فرد به عوارضی دچار شود:

• مشکلات قلبی
• بیماری های چشمی
• مشکلات پوستی
• افزایش شکنندگی استخوان

اطلاعات بیشتر : دیابت چیست و آیا درمانی دارد ؟

۲. کم کاری تیروئید

در کم کاری تیروئید، غده تیروئید مقدار ناکافی هورمون ترشح کرده و به کاهش سرعت متابولیسم هورمونی در بدن منجر می شود. کم کاری تیروئید معمولا به علت ایجاد اختلال در عملکرد جزئی یا کامل غده تیروئید یا به دلیل فرآیندهای پاتولوژیک که بر متابولیسم هورمونی تاثیر می گذارد، ایجاد می شود. کم کاری تیروئید یکی از بیماری های شایع در بین زنان به خصوص پس از سن ۶۵ سالگی است.

علائم تیروئید کم کار:

• بد خلقی و افسردگی
• کمبود انرژی و کند بودن
• افزایش حساسیت به دمای سرد
• بی حالی و احساس خواب آلودگی در طول روز
• خشکی و لایه برداری پوست با وجود این که بافت زیر جلدی متراکم و متورم است.
• نشانه های برادی کاردی (کم بودن ضربان قلب)
• مشکلات ناباروری
• قاعدگی سنگین و نامنظم
• مشکلات پوستی
• ضعف یا درد عضلات و مفاصل
• افزایش وزن غیرعادی: افزایش وزن سریع، یکی از علل شایع کم کاری تیروئید در خانم ها است. این افزایش وزن با تجمع ذخایر چربی نخواهد بود و با پف کردن همراه است.

کم کاری تیروئید با دارو درمان شده که درمان بیمار سنگین نخواهد بود. این دارو با توجه به دوز تجویزی، یک بار در روز و با معده خالی مصرف می شود و پس از اتمام دوره درمان، در صورت عدم بهبود، پزشک ممکن است دوز را افزایش دهد و بیمار مجبور باشد تا زمانی که تمام علائم بیماری از بین برود، آن را مصرف کند.

۳. تیروئیدیت

التهاب غده تیروئید ناشی از یک فرآیند عفونی یا خود ایمنی، سبب بیماری تیروئیدیت می شود. این بیماری معمولا با کاهش عملکرد غدد درون ریز این اندام همراه بوده و یکی از شایع ترین علت کم کاری تیروئید است.

کمبود هورمون های تیرویید می تواند افزایش شدید وزن، اختلالات عصبی و روانی، ناباروری، کم خونی و سایر عواقب دیگر را به همراه داشته باشد.

علائم تیروئیدیت:

• تورم حاد، قرمزی و تنش گردن در غده تیروئید
• تب (۳۸ الی ۴۰ درجه سانتی گراد)
• درد حاد در غده  که با حرکت و بلع تشدید می شود.
• تورم غده تیروئید می تواند اعصاب حنجره را تحت تاثیر قرار دهد و باعث دیسفاژی و دیسفونی شود.
• احساس خستگی و ضعف
• در موارد شدید، ممکن است آبسه تیروئید ایجاد شود.

۴. گواتر غده تیروئید

در پزشکی گواتر به عنوان نئوپلاسم های خوش خیم در غده تیروئید در نظر گرفته می شود. شایع ترین علت بیماری گواتر، کمبود ید در بدن بوده که به کاهش تولید یدولیپول توسط سلول های تیروئید منجر می شود.

درمان این بیماری با داروهای گواتروژنی بوده که با سرکوب سنتز هورمون ها، آدنوم تولید کننده را حذف می کند. پزشک در صورت مشکوک بودن به سرطان یا فشار دادن ساختارهای اطراف، جراحی را تجویز کرده که با آن نئوپلاسم خوش خیم را برمی دارد.

اطلاعات بیشتر : دیابت نوع دو چیست ؟

۵. سرطان تیروئید

این بیماری با ایجاد یک تومور بدخیم که از بافت تیروئید، سلول های فولیکولی یا سلول های C (پارافولیکولی) هستند، به وجود می آید و اغلب با تورم و گره هایی روی گردن خود را نشان می دهد. این سرطان دارای انواع مختلفی است که با توجه به ساختار بافتی مشخص می شود.

علاوه بر ایجاد گره ها، علائم زیر بروز پیدا می کند:

• تورم و احساس درد در گردن
• خشن شدن صدا برای بیش از سه هفته
• سرفه و گلودرد
• مشکل در هنگام بلع
• غدد لنفاوی متورم در گردن
• اختلال روده و قرمزی صورت ( برای سرطان مدولاری )

درمان سرطان تیروئید به روش های مختلفی انجام خواهد شد و در اغلب موارد، جراحی انجام می شود. روش های استفاده شده برای درمان این بیماری، بر اساس نوع و مرحله سرطان و وضعیت بیمار انتخاب خواهد شد.

راه های تشخیص تیروئید

آزمایش های تشخیص تیروئید که پزشک ها تجویز می کنند عبارتنداز:

• آزمایش خون TSH (هورمون محرک تیروئید): TSH هورمونی است که غده ی هیپوفیر ترشح می کند و به غده تیروئید دستور میدهد که هورمون های تیروئید T4،T3 را تولید کند. اگر مقدار TSH بالا باشد یعنی تیروئید کم کار است؛اما اگر مقدار سطح آن پایین باشد به معنی پرکاری تیروئید است.
• آزمایش خون T3 و T4: نوع اصلی هورمون تیروئید T4است که در این آزمایش مقدار آن در خون مشخص می شود;اگر سطح T3 و T4 پایین باشد، تیروئید شما کم کار است؛ اگر سطح آنها بالا باشد، به معنی پرکاری تیروئید است.
• آزمایش آنتی بادی تیروئید: وجود انتی بادی های ضد تیروئید در خون چک می شود.این انتی بادی ها میتوانند به غده تیروئید حمله کند و آسیب برساند. این آزمایش می تواند در تشخیص بیماری های خودایمنی تیروئید مانند بیماری گریوز و بیماری هاشیموتو استفاده شود.
• آزمایش عمومی ادرار
• آزمایش خون بیوشیمیایی: از این آزمایش برای شناسایی تغییرات در اندام ها و بافت هایی که بیماری تیروئید باعث ایجاد آن ها شده است، استفاده می شود. با این آزمایش شاخص هایی مانند پروتئین کل، اوره، کلسترول، بیلی روبین، آنزیم های کبدی و کراتینین ارزیابی می شود.
• سونوگرافی : از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از غده تیروئید استفاده می شود که می تواند برای بررسی شکل ،اندازه و ظاهر غده تیروئید که برای ناهنجاری هایی مانند کیست ها و گره ها استفاده شود.

پیشگیری از ابتلا به بیماری های تیروئید

برای جلوگیری از این بیماری ها، تقویت سیستم ایمنی بدن از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که بیماری های تیروییدی اغلب بعد از کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن و پس از بیماری های عفونی، عفونت های ویروسی مثل SARS، آنفولانزا و بیماری های عفونی در دستگاه تنفسی فوقانی (گوش، گلو، بینی) ایجاد می شوند.

برای کمک به تقویت سیستم ایمنی بدن و پیشگیری از بیماری های تیروئیدی ، باید سبک زندگی سالم را در پیش گرفت که شامل موارد زیر می شود:

• تغذیه مناسب: شما می توانید با مصرف سبزیجات، میوه های تازه مثل خرمالو و کیوی، غذاهای دریایی (ماهی، صدف) و مصرف غذاهایی که سرشار از ید هستند مثل گردو، رژیم غذایی متعادلی برای خود تدارک ببنید.
• فعالیت بدنی و تحرک کافی : فعالیت بدنی به میزان قابل توجهی در پیشگیری از این بیماری موثر است. با کم کردن فعالیت و کارهای نشسته و ورزش کردن در هوای آزاد سلامتی خود را تضمین کنید.
• خواب کافی: داشتن خواب کافی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
• کاهش استرس: تنش های عصبی و احساسات منفی باعث خستگی ذهنی و ایجاد اختلالات خواب می شوند.

درمان

درمان این بیماری به نوع بیماری، شکل بیماری و وضعیت بیمار بستگی داشته و پزشک معمولا با تجویز دارو و تغییر سبک زندگی درمان را آغاز می کند. در برخی موارد و در صورت عدم بهبود ممکن است پزشک دوز دارو را افزایش دهد و حتی فرد مجبور باشد به صورت مادام العمر دارو را مصرف کند.

در برخی موارد و در صورت عدم جوابدهی دارویی، ممکن است پزشک جراحی را در نظر بگیرد که با جراحی گاهی اوقات تنها لازم است بخشی از غده تیروئید برداشته شود (همی تیروئیدکتومی) و در برخی موارد ممکن است نیاز به برداشتن کامل غده باشد (تیروئیدکتومی). برداشتن غده زمانی انجام می شود که یک نئوپلاسم بدخیم و یا یک گواتر بزرگ که با تنفس و بلع تداخل ایجاد می کند، دلیل بیماری باشد.

چگونه بفهمیم تیروئید کم کار داریم یا پرکار

از کجا بفهمیم تیروئید داریم؛ آزمایش های خانگی:

در حالی که هیچ آزمایش خانگی قطعی برای آن وجود ندارد، چند آزمایش وجود دارد که می توانید برای غربالگری اولیه انجام دهید:

• آزمایش دمای پایه: دمای بدن خود را قبل از خواب و بعد از بلند شدن از خواب اندازه ،بگیرید دمای طبیعی بدن ۳۷ درجه است اگر خیلی با این مقدار فاصله دارد و کمتر است ممکن است کم کاری تیروئید باشد.
• آزمایش نبض: نبض خود را در یک دقیقه فشار دهید و بشمارید؛ اگر در یک دقیقه کمتر از ۶۰ ضربه با بیشتر از ۱۰۰ضربه در دقیقه بزند،نشانه ای از بیماری تیروئید باشد.

مهم است به خاطر داشته باشید که این آزمایشات خانگی فقط غربالگری هستند و نمی توانند به طور قطعی بیماری را تشخیص دهند. اگر هر یک از این علائم را تجربه می کنید یا نتایج آزمایشات خانگی شما غیرطبیعی است،حتماً برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.

جمع بندی

علائم این بیماری آن قدر متنوع و رایج است که تقریبا همه می توانند مشکوک به داشتن مشکل تیروئید باشند. به هر حال، اگر علائم مشابهی را در خود پیدا کرده اید، و این علائم به طور مداوم شما را آزار می دهند، بهتر است آن ها را نادیده نگیرید تا کشف علائم اولیه یک بیماری جدی را از دست ندهید. در مورد علائم خود با پزشک مشورت کنید. شما می توانید به راحتی با مراجعه به سایت دکتر آسپرین، از یک متخخص غدد مشورت بگیرید.