بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
جراحی ضایعات عروقی مغزی چیست؟
جراحی ضایعات عروقی مغز مجموعه ای از جراحی های مغز است که از آن برای درمان اختلال عروق خونی مغز و مشکلات مغزی مانند آنوریسم (بیرون زدگی به صورت حباب در جدار شریان های مغزی)، خونریزی، ناهنجاری های عروقی، تومورهای مغزی، تنگی کاروتید (تنگ شدن و بسته شدن سرخرگ در ناحیه گردن) و سکته مغزی استفاده می شود.
روش های جراحی ضایعات عروق مغز
جراحی ضایعات عروقی مغز شامل روش هایی برای رسیدگی به عروقی موثر بر مغز، مانند بریدن آنوریسم، حذف ناهنجاری های شریانی وریدی و درمان ضایعات انسدادی است.
رایج ترین درمان جراحی برای آنوریسم مغزی، بریدن آنوریسم است. شامل انجام کرانیوتومی (باز کردن جمجمه) برای جدا کردن آنوریسم از جریان خون با استفاده از یک یا چند گیره است. انجام جراحی برای آنوریسم های واقع در قسمت های غیرقابل دسترس مغز امکان پذیر نیست.
برای درمان آنوریسم های مغزی می توان از تکنیک های اندوواسکولار (داخل عروق خونی) کمتر تهاجمی استفاده کرد. این روش ها شامل قرار دادن میکرو کاتترها از طریق رگ های خونی برای رساندن کویل‌ها، بالون‌ها یا استنت ها برای مسدود کردن آنوریسم از داخل است. درمان اندوواسکولار زمانی ترجیح داده می شود که خطر جراحی باز خیلی زیاد باشد.
سایر جراحی برای ضایعات عروق مغزی عبارتند از:
- اندارترکتومی: برداشتن پلاک از داخل شریان برای بهبود جریان خون
- جراحی ناهنجاری های شریانی وریدی و ضایعات عمیق
- رسیدگی به ضایعات انسدادی رگ های خونی تأمین کننده مغز
نکته: انتخاب روش جراحی بهینه به محل و ویژگی های خاص ضایعه عروقی مغز و همچنین سلامت کلی بیمار بستگی دارد.
نحوه و چگونگی انجام جراحی ضایعات عروق مغز
جراحی ضایعه عروقی مغز برای برداشتن یا درمان عروق خونی غیرطبیعی در مغز انجام می شود که می‌تواند باعث خونریزی، تشنج یا سایر مشکلات عصبی شود. چگونگی انجام جراحی ضایعات عروقی مغز عبارتند از:
۱. جراحی آنوریسم مغزی
این جراحی به دو صورت جراحی باز و جراحی اندوسکولار انجام می شود. در جراحی باز، جراح سوراخی در جمجمه ایجاد می کند و بخشی از استخوان را برای دسترسی به مغز برمی دارد. با استفاده از میکروسکوپ، رگ های خونی غیرطبیعی به دقت مشاهده و برداشته می شوند. سپس استخوان جمجمه دوباره متصل شده و برش بسته می شود. این کار زمانی انجام می شود که بتوان ضایعه را با خطر کمی از عوارض برداشت.
روش اندواسکولار یک کاتتر در یک شریان در کشاله ران یا مچ دست قرار داده می شود و با استفاده از تصویربرداری اشعه ایکس به مغز هدایت می شود. کاتتر در شریان تغذیه کننده ضایعه قرار می گیرد. یک عامل آمبولیزه برای مسدود کردن شریان و کاهش جریان خون به ضایعه تزریق می شود.
۲. جراحی بدشکلی وریدی
این کار را می توان به تنهایی یا قبل از جراحی انجام داد تا عمل ساده شود. در این نوع جراحی، پزشک لوله نازکی را وارد شریان های مغز می کند. با استفاده از اشعه ایکس لوله ها هدایت می شوند و هر نوع بدشکلی در رگ ها برطرف می شود. اگر بدشکلی رگ های مغزی با استفاده از این روش برطرف نشود، پزشک متخصص به ناچار مجبور به انجام جراحی باز (به کمک میکروسکوپ با دقت بالا) می شود.
۳. جراحی تنگی و گرفتگی عروق کاروتید مغز
در این روش، جراح روی گردن بیمار برش کوچکی ایجاد کرده و گرفتگی شریان ها را برطرف می کند. سپس با بخیه از خونریزی جلوگیری می کند. در روش استنت گذاری برای باز کردن عروق، لوله نازکی دارای بالن را به محل مسدود شده فرستاده می شود و بدین ترتیب گرفتگی برطرف می شود.
عوارض جراحی ضایعات عروقی مغز
عوارض اصلی عمل ضایعات عروق مغزی عبارتند از:
- خونریزی داخل جمجمه ای: این خونریزی می تواند در اوایل یا مدتی پس از جراحی رخ دهد و با خواب آلودگی، نقص عصبی یا تشنج ظاهر شود. خونریزی داخل جمجمه ممکن است ناشی از خونریزی از محل جراحی، هماتوم از راه دور، یا ادامه تراوش به داخل مغز باشد.
- ایسکمی مغزی و انفارکتوس: ایسکمی مغزی می تواند ناشی از نارسایی همودینامیک (دینامیک‌خون)، آمبولیزاسیون (رگ بندی)، اسپاسم عروقی، واسکولوپاتی (التهاب رگ) یا ناهنجاری های وریدی باشد و منجر به زوال عصبی شود.
- ادم مغزی: تورم مغز پس از جراحی می تواند فشار داخل جمجمه را افزایش دهد و جریان خون و اکسیژن را مختل کند که نیاز به درمان فوری دارد.
- تشنج: بعد از عمل یک عارضه شایع است که می تواند ناشی از خود جراحی، ادم مغزی یا اختلالات الکترولیتی باشد.
سایر عوارض عبارتند از: فلج اعصاب جمجمه، نشت مایع مغزی نخاعی، مننژیت آسپتیک یا ویروسی و ترومبوز ورید عمقی (تشکیل لخته خونی در دیواره داخلی یک ورید عمقی).
احتمال بروز عوارض می تواند تا ۱۴ درصد باشد و عوارضی مانند خونریزی شایع ترین است. نظارت دقیق پزشک و مدیریت سریع این عوارض برای بهبود نتایج پس از جراحی ضایعات عروق مغز حیاتی است.
بیشتر بخوانید: علائم خونریزی مغزی
مراقبت های پس از جراحی
در دوران نقاهت، ممکن است بیمار احساس خستگی، درد یا سردرد داشته باشد. تیم مراقبت داروهایی را به بیمار می دهد تا با کمترین درد این دوره را بیمار سپری کند. پس از جراحی، آزمایشات تصویربرداری منظمی از مغز باید انجام شود. پزشک به طور مرتب (هفتگی یا ماهانه) وضعیت سلامتی بیمار را بررسی می کند. متخصصان توصیه می کنند که فشار خون بیمار پس از جراحی به طور مرتب کنترل شود و از استعمال دخانیات خودداری شود.
برای جلوگیری از عفونت زخم ها، روزانه محل زخم ها را به دقت بررسی کنید و طبق دستور العمل های توصیه شده تیم پزشکی عمل کنید. با مشاهده هر گونه ترشح عفونی و غیرعادی به پزشک خود مراجعه کنید.
در صورتی که بیمار دچار مشکلات دیگری در حرکت و گفتار شد باید برای بهبود قدرت، تحرک و توانایی صحبت فیزیوتراپیست، متخصص گفتار زبان کمک بگیرد.
خطرات جراحی ضایعات عروقی مغز
خطرات جراحی ضایعات عروقی مغزی شامل موارد زیر است. اما به یاد داشته باشید که وقوع تمام این موارد قطعی نیست و بسته به نوع ضایعه و درمان متفاوت است.
- خونریزی
- عفونت
- تشنج
- سکته مغزی (درباره سکته مغزی و درمان فوری هنگام آن بیشتر بخوانید)
- مشکلات تنفسی
- نشت مایع مغزی نخاعی
آسیب احتمالی به مغز یا بافت نخاع اطراف، که ممکن است منجر به کاهش توانایی راه رفتن، صحبت کردن و کنترل حرکات شود.
همچنین بخوانید: دلایل ضعف و بی حالی چیست؟
آیا برای همه افراد مناسب است؟
جراحی ضایعات عروقی مغز برای همه بیماران نیاز نیست. جراحی برای ناهنجاری های عروقی، به ویژه آنهایی که در مکان های غیرقابل دسترسی هستند، کاربرد ندارد.
متن انگلیسی:
“Treatment of brain vascular lesions depends on the type of lesion. Based on the lesion, medications, surgery, less invasive procedures, and rehab may be used.”
ترجمه فارسی:
«درمان ضایعات عروقی مغز بستگی به نوع ضایعه دارد. بر اساس ضایعه، ممکن است از داروها، جراحی، روش های کمتر تهاجمی و توانبخشی استفاده شود.»
به نقل از سایت midwestspine
در حالت کلی بسته به اندازه، محل و نوع ضایعه، سن، علائم و سلامت کلی بیمار پزشک بهترین تصمیم را برای درمان می گیرد. اگر ضایعه ای در محل حیاتی و عمیق باشد و ریسک جراحی بالا باشد جراحی ضایعات عروقی مغز روش درمانی مناسب نیست.
برای ضایعات بدون علامت یا کم خطر جراحی توصیه نمی شود. جراحی معمولا برای مواردی در نظر گرفته می شود که مزایای آن بیشتر از خطرات باشد، مانند جلوگیری از خونریزی یا سایر عوارض. برنامه درمانی خاص برای هر بیمار کاملا فردی است.
چه زمانی جراحی ضایعات عروق مغز ضروری است؟
جراحی ضایعات عروق مغزی در موارد زیر ضروری است:
۱. سکته مغزی
برای سکته های مغزی ناشی از لخته خون، در صورتی که داروهای ترومبولیتیک (داروهای لخته شکن) اثری نداشته باشند، ممکن است جراحی لازم باشد. در این موارد می توان یک روش ترومبکتومی مکانیکی برای برداشتن لخته و بازگرداندن جریان خون به مغز انجام داد. این روش زمانی موثرتر است که در عرض ۲۴ ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی انجام شود.
۲. پارگی رگ خونی
برای برطرف کردن پارگی رگ خونی، ممکن است به جراحی برای توقف خونریزی و کاهش فشار روی مغز نیاز باشد.
علاوه بر این هنگامی که بیمار دچار آنوریسم مغزی، مالفورماسیون های شریانی-وریدی (AVM) یا همان اتصالات غیر طبیعی بین شریان ها و وریدها، مالفورماسیون های کاورنوم (مجموعه ای از رگ های خونی غیر طبیعی)، تنگی شریان های مغزی، خونریزی های مغزی و تومورهای مغزی می شود، انجام جراحی ضایعات عروقی مغز ضروری است.
به طور خلاصه، جراحی ضایعات عروقی مغز زمانی ترجیح داده می شود که درمان های کمتر تهاجمی برای توقف خونریزی، حذف لخته ها، تخلیه مایعات، یا کاهش فشار خطرناک روی مغز کافی نباشد.
بهبودی بعد از جراحی
زمان بهبودی پس از جراحی ضایعات عروقی مغز، مانند ناهنجاری های شریانی وریدی یا آنوریسم، می تواند بسته به روش خاص و سلامت فردی متفاوت باشد.
برای جراحی باز برای برداشتن ضایعه عروقی، میانگین بستری در بیمارستان حدود ۳-۵ روز است و پس از آن ۴-۶ هفته فعالیت و محدودیت‌های کاری وجود دارد. بهبودی کامل می تواند چند هفته طول بکشد. مشکلات طولانی بعد از عمل معمولا مدت طی ۶ تا ۱۲ ماه برطرف می شود.
توانبخشی نقش مهمی در بهبودی دارد. فیزیوتراپیست‌ها و کاردرمانگران به بازیابی مهارت های حرکتی، قدرت و توانایی انجام فعالیت های روزانه کمک می کنند. توانبخشی شناختی نیز ممکن است برای بهبود حافظه، توجه و مهارت های حل مسئله مورد نیاز باشد.
ویزیت های بعد از عمل بسته به وضعیت بیمار به صورت هفتگی، ماهانه و سپس ۳ تا ۶ ماه یکبار انجام می شود تا زمانی که بهبودی کامل حاصل شود. در این مدت آزمایش های تصویربرداری منظم از مغز برای نظارت بر پیشرفت بهبودی توسط پزشک تجویز می شود.
کلام پایانی
جراحی ضایعات عروقی مغز یک گزینه درمانی حیاتی برای بسیاری از افرادی است که از مشکلات مانند توده های مغزی، پیچیدگی ها غیر طبیعی رگ های خونی و گرفتگی های عروق در مغز رنج می‌برند. جدیدترین تکنیک های جراحی ضایعات عروقی مغز در مقایسه با جراحی باز سنتی، زمان بهبودی سریع تر و عوارض کمتری را ممکن می سازد. در نهایت امیدواریم این مقاله سوالات شما عزیزان درباره جراحی ضایعات عروقی مغز را پاسخ دهد. در بخش دیدگاه ها منتظر نظرات ارزشمند شما عزیزان هستیم.
