پیوند قلب یک عمل جراحی است که قلب شما را با قلب یک اهداکننده عضو، جایگزین می‌کند. این عمل فقط زمانی انجام می‌شود که شما به حدی بیمار باشید که بدون پیوند قادر به بقا نباشید. جراحی پیوند قلب، در دسته عمل‌های سخت و بزرگ قرار می‌گیرد اما به لطف پیشرفت های پزشکی، پیوندهای قلبی دارای نرخ موفقیت بالایی هستند. افراد پس از دریافت قلب جدید خود با مراقبت های زیاد، سال‌ها یا حتی دهه‌ها زندگی می‌کنند.
| خلاصه مطلب | توضیحات |
| انواع پیوند قلب |
|
| علت |
|
| چقدر طول می کشد؟ | بین ۴ تا ۶ ساعت |
| آمادگی قبل از جراحی |
|
| عوارض و خطرات |
|
پیوند قلب چیست؟
پیوند قلب یک جراحی است که در آن قلب بیمار از بدن فرد برداشته شده و با یک قلب سالم از اهداکننده عضو جایگزین می‌شود. برای برداشتن قلب از اهداکننده، پزشکان باید او را به عنوان فردی با مرگ مغزی اعلام کنند. به دلیل محدودیت در دسترسی به قلب‌های اهدایی، باید معیارهای بسیار سختگیرانه‌ای را برای واجد شرایط شدن برای این نوع پیوند رعایت کنید. تیم پزشکی همچنین اطمینان حاصل می کند که از لحاظ دیگر به اندازه کافی سالم هستید تا بتوانید فرآیند پیوند را طی کنید.
جراحی پیوند قلب چگونه است؟
- ابتدا بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد تا در طول عمل جراحی به خواب برود.
- جراح یک برش در وسط قفسه سینه بیمار ایجاد می‌کند، استخوان سینه (استرنوم) را برش می‌دهد و قفسه سینه را باز می‌کند تا به قلب دسترسی پیدا کند.
- بیمار به دستگاه بای‌پس قلبی-ریوی متصل می‌شود که وظیفه پمپاژ خون و اکسیژن‌رسانی به بدن را در هنگام عمل بر عهده دارد.
- قلب بیمار که به درستی عمل نمی‌کند از بدن خارج می‌شود و قلب سالم اهداکننده در جای خود قرار داده شده و به رگ‌های خونی اصلی بیمار دوخته می‌شود.
- پس از اتصال، جریان خون به قلب جدید بازگردانده می‌شود و معمولاً قلب شروع به تپیدن می‌کند. در برخی موارد، شوک الکتریکی برای تحریک قلب به تپش مورد نیاز است.
انواع روش های جراحی
پیوند قلب به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
۱- پیوند قلب ارتوتوپیک (Orthotopic Heart Transplant):
در این نوع پیوند، قلب بیمار از بدن بیمار برداشته شده و قلب اهداکننده در همان محل قرار داده می‌شود. این روش رایج‌ترین نوع پیوند قلب است. در این روش، جراحان قلب بیمار را از بدن خارج کرده و قلب سالم را به شریان‌ها و وریدهای اصلی بدن پیوند می‌زنند.
۲- پیوند قلب هترتوپیک (Heterotopic Heart Transplant):
این روش کمتر رایج است و در موارد خاصی انجام می‌شود. در این نوع پیوند، قلب سالم اهداکننده به قلب بیمار پیوند زده می‌شود و به عبارتی بیمار دو قلب خواهد داشت. این روش زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که قلب بیمار هنوز تا حدی عملکرد دارد و به عنوان یک پمپ کمکی به قلب جدید نیاز دارد.
علت عمل پیوند قلب
- نارسایی قلبی شدید (Severe Heart Failure): یکی از رایج‌ترین دلایل جراحی پیوند قلب، نارسایی قلبی پیشرفته است که در آن قلب قادر به پمپاژ خون به اندازه کافی برای تأمین نیازهای بدن نیست. نارسایی قلبی می‌تواند ناشی از بیماری‌های مختلف قلبی مانند بیماری‌های عروق کرونر، کاردیومیوپاتی، یا بیماری‌های دریچه‌ای قلب باشد.
- بیماری‌های عروق کرونر (Coronary Artery Disease): این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عروق کرونر که خون‌رسانی به عضله قلب را انجام می‌دهند، باریک یا مسدود شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به حملات قلبی و در نهایت نارسایی قلبی شود.
- کاردیومیوپاتی (Cardiomyopathy): کاردیومیوپاتی یک بیماری عضله قلب است که می‌تواند باعث ضعیف شدن و کاهش عملکرد قلب شود. این بیماری می‌تواند ارثی باشد یا به علت‌های دیگری مانند عفونت‌ها، مصرف الکل یا داروهای خاص، یا بیماری‌های خودایمنی رخ دهد.
- بیماری‌های دریچه‌ای قلب (Valvular Heart Disease): مشکلات دریچه‌های قلب می‌توانند عملکرد قلب را مختل کرده و منجر به نارسایی قلبی شوند. این مشکلات ممکن است ناشی از نارسایی دریچه‌ای، تنگی دریچه‌ای، یا آسیب به دریچه‌های قلب باشند.
- آریتمی‌های خطرناک (Severe Arrhythmias): آریتمی‌های شدید که با داروها یا دستگاه‌های پزشکی قابل کنترل نیستند، می‌توانند نیاز به پیوند قلب را ضروری کنند. این آریتمی‌ها می‌توانند منجر به نارسایی قلبی یا مرگ ناگهانی قلبی شوند.
بیشتر بدانید: عمل قلب باز چگونه است؟
پیوند رگ قلب
پیوند رگ قلب، که به آن بای‌پس عروق کرونر یا جراحی بای‌پس قلب نیز گفته می‌شود، یک عمل جراحی است که برای درمان بیماری عروق کرونر قلب انجام می‌شود. این جراحی به بهبود جریان خون به عضله قلب کمک می‌کند. جراح یک یا چند رگ خونی از قسمت‌های دیگر بدن بیمار، مانند پاها یا قفسه سینه، برمی‌دارد و آن‌ها را به عروق کرونر قلب پیوند می‌زند. این رگ‌های جدید به دور از عروق مسدود شده قرار داده می‌شوند تا جریان خون به عضله قلب را بهبود بخشند.
عمل پیوند قلب چقدر طول می کشد؟
جراحی پیوند قلب به طور معمول بین ۴ تا ۶ ساعت طول می‌کشد. با این حال، مدت زمان جراحی می‌تواند بر اساس عوامل مختلفی تغییر کند. برای مثال، اگر بیمار قبلاً عمل جراحی قلب داشته باشد یا نیاز به برداشتن دستگاه‌های کمک‌پمپی (مانند دستگاه کمک‌پمپی بطن چپ یا (LVAD) داشته باشد، جراحی ممکن است بیشتر طول بکشد.
طول عمر بیماران پیوند قلب
طبق مطالعات و آمار به نقل از سایت sciencedirect در سال ۲۰۲۰ بر روی بیش از ۳۰,۰۰۰ نفر که پیوند قلب دریافت کرده‌اند و بالای ۵۰ سال سن داشتند، نشان می‌دهد حدود ۸۹% بیماران پس از پیوند قلب، سال اول را به خوبی پشت سر می‌گذارند. حدود نیمی از این افراد حداقل ۱۲ سال پس از جراحی خود زنده ماندند.
آمادگی قبل از جراحی
آمادگی قبل از پیوند قلب یک فرآیند جامع و دقیق است که شامل مراحل مختلفی می‌شود. در اینجا برخی از مراحل اصلی آماده‌سازی قبل از جراحی پیوند قلب آورده شده است:
- ارزیابی پزشکی کامل: بررسی کامل تاریخچه پزشکی و انجام آزمایش‌های مختلف برای اطمینان از سلامت عمومی بیمار. انجام آزمایش‌های خون برای تعیین گروه خونی و وضعیت عملکرد اعضای دیگر بدن. انجام آزمایش‌های تصویربرداری مانند اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی قلب و اشعه ایکس قفسه سینه برای ارزیابی وضعیت قلب و عروق خونی. سلامت دهان و دندان، به ویژه وضعیت دندان‌ها، می‌تواند نقش بزرگی در سلامت قلب شما ایفا کند.
- مشاوره‌های تخصصی: مشاوره با تیم‌های مختلف پزشکی شامل متخصصین قلب، جراحان قلب، روانشناسان، و متخصصین تغذیه. بحث درباره روند جراحی، خطرات و عوارض احتمالی، و مراقبت‌های پس از عمل.
- آمادگی روانی و عاطفی: دریافت حمایت روانشناسی برای کمک به بیمار در مدیریت استرس و اضطراب مرتبط با جراحی. مشاوره‌های خانوادگی برای اطمینان از حمایت مناسب از سوی خانواده و دوستان.
- تغییرات در سبک زندگی: رعایت رژیم غذایی سالم و مناسب برای بهبود وضعیت تغذیه‌ای و کاهش وزن در صورت نیاز. انجام تمرینات ورزشی مناسب برای بهبود وضعیت فیزیکی و تقویت عضلات.
- آموزش بیمار و خانواده: آموزش‌های لازم به بیمار و خانواده در مورد مراقبت‌های پس از جراحی، مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، و مدیریت علائم و نشانه‌های احتمالی مشکلات.
- آمادگی برای بیمارستان: بسته‌بندی وسایل ضروری برای اقامت در بیمارستان. برنامه‌ریزی برای نقل و انتقال به بیمارستان به محض اطلاع از موجود شدن قلب اهداکننده.
مراقبت های بعد از جراحی
۱- در بیمارستان:
بیمار بین یک تا سه هفته بسته به وضعیت خود، در بیمارستان در حال ریکاوری خواهد بود. اولین بخش از بهبودی بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) خواهد بود. در ICU، به صورت شبانه‌روزی شما را تحت نظر خواهند داشت. آن‌ها علائم حیاتی شما را بررسی می‌کنند و همچنین هر گونه نشانه‌ای از رد پیوند قلب جدید را تحت نظر خواهند داشت. قبل از ترک بیمارستان، ارائه‌دهنده شما یک برنامه مراقبتی برای بهبودی در خانه به شما خواهد داد. اطمینان حاصل کنید که برنامه را به خوبی درک کرده و هر سوالی که دارید بپرسید.
پزشک شما نحوه شرکت در یک برنامه توانبخشی قلبی (Cardiac rehab) را به شما خواهد گفت. این یک برنامه تجویز شده و نظارت شده است که به بهبود قدرت، استقامت و عملکرد قلب شما کمک می‌کند.
۲- در خانه:
هنگامی که به خانه بازمی‌گردید، مهم است که برنامه مراقبتی خود را به دقت دنبال کنید. این برنامه‌ی مراقبتی شامل موارد زیر است:
- داروهایی که باید مصرف کنید.
- چه چیزی بخورید و بنوشید و از چه چیزهایی اجتناب کنید.
- تمرینات و فعالیت‌های فیزیکی که ایمن هستند و آن‌هایی که ایمن نیستند.
- شناخت علائم عفونت یا رد پیوند.
بیماران و خانواده‌ها باید علائم احتمالی رد پیوند مانند تنگی نفس، خستگی شدید، تورم دست‌ها و پاها، افزایش وزن ناگهانی و تب را بشناسند و در صورت بروز هر یک از این علائم فوراً به پزشک مراجعه کنند.
۳- مراجعات منظم به پزشک:
بیماران باید به طور منظم برای بررسی وضعیت قلب جدید و سلامت عمومی خود به پزشک مراجعه کنند. این مراجعات شامل آزمایش‌های خون، بیوپسی قلبی و آزمایش‌های تصویربرداری است. این مراجعات در ماه‌های اولیه پس از پیوند بیشتر است و با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
عوارض و خطرات پیوند
- رد عضو پیوندی: سیستم ایمنی بدن ممکن است قلب پیوندی را به عنوان یک جسم خارجی شناسایی کرده و به آن حمله کند.
- عفونت‌ها: به دلیل سرکوب سیستم ایمنی برای جلوگیری از رد پیوند، بیمار بیشتر در معرض عفونت‌ها قرار می‌گیرد.
- نارسایی پیوند: ممکن است بخشی از اتصال بین بدن و قلب اهداکننده به هر دلیلی دچار مشکل شود.
- واسکولوپاتی آلوگرافت قلبی (CAV): نوعی بیماری عروق قلبی که می‌تواند در قلب پیوندی رخ دهد و عروق کرونری را تحت تأثیر قرار دهد.
- بیماری کلیوی و نارسایی کلیه: به عنوان یکی از عوارض مصرف طولانی مدت داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی.
- پوکی استخوان: به دلیل تأثیرات داروهای سرکوب‌کننده ایمنی و تغییرات هورمونی.
- فشار خون بالا (هیپرتانسیون): که می‌تواند ناشی از داروهای مصرفی پس از پیوند باشد.
بیشتر بدانید: کمک های اولیه در هنگام فشار خون بالا
- آسیب عصبی: ممکن است به دلیل جراحی یا عوارض پس از آن رخ دهد.
- ریتم‌های نامنظم قلب (آریتمی‌ها): مشکلات در ضربان قلب که می‌تواند به دنبال جراحی یا به دلیل رد پیوند رخ دهد.
عوارض دیگر شامل موارد زیر است:
- سکته مغزی: به دلیل مشکلات عروقی یا عوارض جراحی.
- هذیان: تغییرات در وضعیت روانی که ممکن است بعد از جراحی رخ دهد.
- درد: درد ناشی از جراحی و فرایند بهبودی.
- افسردگی: ممکن است به دلیل تغییرات در زندگی پس از پیوند و مواجهه با چالش‌های جدید روانی رخ دهد.
ممکن است عمل پیوند قلب باعث مرگ شود؟
پس از پیوند قلب، ممکن است دیواره‌های عروق در قلب شما ضخیم و سخت شوند که این وضعیت به نام واسکولوپاتی آلوگرافت قلبی (Cardiac Allograft Vasculopathy یا CAV) شناخته می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات در گردش خون از طریق قلب شده و منجر به حمله قلبی، نارسایی قلبی، آریتمی‌های قلبی یا مرگ ناگهانی قلبی شود. حدود ۱۰% تا ۱۵% بیماران ممکن است در سال اول پس از جراحی فوت کنند.
چه کسانی نباید جراحی پیوند قلب انجام دهند؟
پیوند قلب برای همه بیماران مناسب نیست و برخی افراد به دلیل شرایط پزشکی یا عوامل دیگر نمی‌توانند این عمل را انجام دهند. دلایلی که ممکن است فردی را از پیوند قلب محروم کند شامل موارد زیر است:
- عفونت‌های فعال: بیمارانی که عفونت‌های فعال دارند، نمی‌توانند پیوند قلب انجام دهند زیرا سیستم ایمنی آن‌ها پس از پیوند سرکوب می‌شود که می‌تواند باعث تشدید عفونت شود.
- بیماری‌های شدید غیرقلبی: افرادی که به بیماری‌های شدید دیگری مانند نارسایی کلیوی، بیماری‌های کبدی حاد، یا سرطان فعال مبتلا هستند، معمولاً برای جراحی پیوند قلب مناسب نیستند. این شرایط می‌تواند خطر جراحی را افزایش دهد.
- سن بالا: اگرچه سن به تنهایی مانع پیوند قلب نمی‌شود، اما افراد بسیار مسن ممکن است به دلیل افزایش خطرات مرتبط با جراحی و فرآیند بهبودی پس از پیوند، کاندیدای مناسبی نباشند.
Heart transplants are possible for children and adults up to age 70 and in some circumstances up to age 75.
پیوند قلب برای کودکان و بزرگسالان تا سن ۷۰ سال و در برخی موارد تا سن ۷۵ سال امکان‌پذیر است.
به نقل از clevelandclinic
- عدم توانایی در رعایت دستورالعمل‌های پس از پیوند: افرادی که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند به طور منظم داروهای ایمنی را مصرف کنند و در پیگیری‌های پزشکی پس از پیوند شرکت کنند، برای پیوند قلب مناسب نیستند.
- سوء مصرف مواد مخدر یا الکل: بیمارانی که سوء مصرف مواد مخدر یا الکل دارند و نمی‌توانند از این رفتارها خودداری کنند، معمولاً کاندیدای مناسبی برای پیوند قلب نیستند.
- مشکلات روانی شدید: بیمارانی که دارای مشکلات روانی شدید هستند که می‌تواند بر توانایی آن‌ها در رعایت دستورالعمل‌های پس از پیوند تأثیر بگذارد، ممکن است نتوانند پیوند قلب انجام دهند.
سخن پایانی
جراحی پیوند قلب یکی از پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین جراحی‌ها در حوزه پزشکی است که می‌تواند زندگی بیماران با نارسایی شدید قلبی را نجات دهد و کیفیت زندگی آن‌ها را بهبود بخشد. این فرآیند، که شامل ارزیابی دقیق بیمار، انتخاب دقیق اهداکننده و مدیریت پیچیده پس از جراحی است، نشان‌دهنده توانایی‌های پیشرفته پزشکی و همکاری چندتخصصی تیم‌های پزشکی است.
با وجود خطرات و چالش‌های مرتبط با پیوند قلب، پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی در دهه‌های اخیر به طور چشمگیری نرخ موفقیت این جراحی را افزایش داده است. در نهایت، اهمیت حمایت روانی و اجتماعی از بیماران پیوند قلب نباید نادیده گرفته شود. تغییرات عمده‌ای که بیماران پس از پیوند با آن‌ها مواجه می‌شوند، نیازمند پشتیبانی خانواده، دوستان و تیم پزشکی است تا بیماران بتوانند به خوبی با زندگی جدید خود سازگار شوند.
