حساسیت غذایی

بنابراین چنانچه پس از خوردن یک غذای معین فرد دچار مشکلاتی مانند کهیر، استفراغ یا تهوع شود و این مشکلات بعد از هر بار خوردن یک غذای خاص ایجاد شوند در چنین وضعیتی فرد نسبت به آن ماده غذایی آلرژی غذایی دارد و باید از خوردن آن ماده غذایی اجتناب کند. افراد با سنین مختلف ممکن است آلرژی و حساسیت غذایی داشته باشند و دچار مشکلات و عوارضی شوند.

انواع آلرژی غذایی

انواع مختلفی از حساسیت‌ های غذایی وجود دارند که در ادامه به بررسی آن‌ ها می‌ پردازیم:

•  آلرژی غذایی با واسطه IgE

عامل ایجاد این حساسیت غذایی که شایع‌ ترین آلرژی غذایی به شمار می‌آید دستگاه ایمنی است که به دنبال آن آنتی بادی ایمونوگلوبولین (IgE) E در خون آزاد می‌شود.  چند ثانیه یا چند دقیقه پس از مصرف غذا علائم آلرژی غذایی ظاهر می‌ شوند و احتمال بروز آنافیلاکسی در این نوع آلرژی بیشتر است.

• آلرژی غذایی بدون واسطه (IgE)

علت ایجاد این آلرژی غذایی‌ ایمونوگلوبولین E نیست بلکه سلول‌ های دیگری در دستگاه ایمنی در بروز این نوع آلرژی موثر هستند. شناسایی این‌ نوع حساسیت غذایی دشوار است؛ زیرا علائم آلرژیک معمولا چند ساعت پس از مصرف آلرژن ایجاد می‌ شوند.

• آلرژی ‌های غذایی با واسطه IgE و غیر IgE

علائم هر دو نوع آلرژی ممکن است در برخی افراد ایجاد شود. آلرژی دهان یا سندروم گرده غذا حالت دیگری از حساسیت‌ های غذایی است که با خوردن میوه و سبزیجات واکنش‌ های آلرژیک مانند خارش در گلو و دهان و تورم خفیف بروز پیدا می‌کند.

آلرژی غذایی در نوزادان

واکنش‌ های آلرژیک مانند آلرژی غذایی در نوزادان نیز دیده می‌شود و معمولا به دلیل مصرف شیرخشک به وجود می‌آید. به آلرژی غذایی که در ۶ ماه اول زندگی نوزادان و با تغذیه شیرخشک ایجاد می‌شود FPIES گفته می‌ شود. در این نوزادان در بازه زمانی ۱ تا ۵ ساعت پس از خوردن شیرخشک مشکلات گوارشی مانند اسهال و استفراغ شدید به وجود می‌آید. گاهی نیز مصرف شیر گاو در ۶ ماه اول زندگی نوزادان در بروز آلرژی غذایی موثر است. نکته بعدی حساسیت غذایی در نوزادانی است که در ۶ ماه دوم زندگی خود به سر می‌برند‌ زمانی که نوزاد با موادی غیر از شیر تغذیه می‌شود. در این زمان باید تغذیه نوزاد به تدریج صورت بگیرد تا از حساسیت شدید غذایی پیشگیری شود.

آلرژی غذایی در کودکان

کودکان نیز ممکن است دچار آلرژی غذایی شوند. گاهی آلرژی غذایی در کودکان با مصرف یک غذای جویده به وجود می‌آید. در برخی موارد نیز خوردن ماده غذایی‌ که قبلا مصرف شده در ایجاد حساسیت غذایی موثر است. معمولا آلرژی غذایی در کودکان با مصرف مواد زیر بروز پیدا می‌کند:

• بادام زمینی
• شیر
• تخم مرغ
• آجیل درختی
• ماهی
• صدف

همچنین بخوانید: شیر بخوریم یا نه

آلرژی غذایی بیشتر در کودکانی دیده می‌ شود که در نوزادی اگزما داشته‌اند. نوزادانی که اگزمای شدید داشته‌اند و یا خیلی زود دچار اگزما شده‌اند احتمال بروز حساسیت غذایی در آن‌ ها بیشتر است.

آلرژی غذایی در بزرگسالان

اگر سابقه بروز آلرژی در دیگر اعضای خانواده وجود داشته باشد و یا فردی دارای آلرژی‌ های مختلفی است. احتمال ایجاد آلرژی غذایی نیز در او وجود دارد. بزرگسالانی که گرفتار انواع آلرژی‌ ها هستند و یا از بیماری‌ های خود ایمنی رنج می ‌برند بیشتر دچار حساسیت ‌های غذایی می ‌شوند.

عوامل خطرساز آلرژی (Food allergy)

عوامل خطر ساز آلرژی غذایی عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: عوارضی مانند آسم، اگزما، کهیر و تب یونجه در اعضای خانواده احتمال ابتلا به حساسیت ‌های غذایی را در شما افزایش می‌دهند.
• آلرژی‌های دیگر: وجود حساسیت ‌های دیگر در یک فرد احتمال بروز آلرژی غذایی را نیز در او افزایش می ‌دهد. همچنین اگر در فردی علائمی مانند اگزما و تب یونجه وجود دارد خطر آلرژی غذایی نیز افزایش پیدا می‌کند.
• سن: کودکان نوپا و نوزادان بیشتر در معرض آلرژی غذایی قرار می‌ گیرند. با افزایش سن و کامل شدن دستگاه گوارش مواد غذایی حساسیت زا کمتر جذب بدن می‌ شود. به تدریج آلرژی نسبت تخم مرغ، سویا، گندم و شیر از بین می‌رود. در مواردی که آلرژی غذایی شدید باشد و یا نسبت به آجیل و صدف حساسیت وجود داشته باشد برای برطرف شدن آن به زمان بیشتری نیاز است.
• آسم: آلرژی غذایی و آسم همزمان با هم ایجاد می‌شوند و باعث می ‌شود که علائم حساسیت غذایی و آسم شدیدتر بروز پیدا کنند.

همچنین بخوانید: درمان طب سنتی آسم

نشانه‌ های آلرژی غذایی

علائم آلرژی غذایی می‌توانند قسمت‌ های مختلف بدن را به طور همزمان درگیر کند. از علائم رایج می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

  ۱. خارش پوست و راش های پوستی

راش ‌های پوستی موجب خارش پوست می‌شوند. راش ‌های پوستی اصلی‌ ترین و رایج ‌ترین علت آلرژی غذایی است که معمولا با خارش پوست همراه هستند. خارش‌ های شدید پوستی پس از مصرف مواد حساسیت زا نیز به وجود می‌ آیند و موجب قرمزی و التهاب پوست می‌ شوند.

  ۲. جوش‌ های حساسیت غذایی نوزاد

آلرژی غذایی در نوزادان با نمایان شدن جوش‌ های ریز در صورت و بدن، بروز پیدا می‌کند. واکنش آلرژیک نسبت به یک ماده غذایی مانند شیرخشک با ظاهر شدن بثورات ریز در صورت و دست‌ ها نمایان می‌شود.

همچنین بخوانید: دلایل حالت تهوع و استفراغ

  ۳. سرفه کردن و خس خس سینه

سرفه یکی دیگر از علائم مهم و اصلی حساسیت غذایی است. واکنش آلرژیک به یک ماده غذایی موجب سرفه‌ های شدید می ‌شود به طوری که بسیار آزاردهنده هستند. در برخی مواقع فردی که به بیماری مبتلا می ‌شود که در نتیجه آن ریه ‌ها حساس ‌تر می ‌شوند چنانچه آلرژی غذایی نیز داشته باشد سرفه‌ ها شدت بیشتری پیدا می‌کنند.

  ۴. عدم تحمل غذا

عدم تحمل غذا نیز می‌تواند موجب ایجاد نشانه‌ هایی مانند حالت تهوع، اسهال و استفراغ شود که در آلرژی غذایی بروز پیدا می‌کنند. تشخیص عدم تحمل غذا به‌ این دلیل دشوار است که ممکن است حساسیت به خود غذا نباشد بلکه به یکی از مواد تشکیل دهنده آن باشد.

  ۵. و سایر واکنش‌ ها

• حالت تهوع و استفراغ
• احساس خارش در گوش، گلو و دهان
• متورم شدن لب‌ ها، سقف دهان، زبان و اطراف چشم‌ ها
• عطسه کردن
• آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک خطرناک)
• شدت در علائم اگزما و آسم
• آبریزش و گرفتگی بینی

تشخیص اشتباه در آلرژی غذایی به دلیل شرایط زیر اتفاق می‌افتد:

• نبود یک آنزیم که به هضم کامل غذا کمک کند

ممکن است آنزیم‌ هایی که به هضم غذا کمک می‌کنند به اندازه کافی وجود نداشته باشند. برای نمونه هضم لاکتوز قند اصلی که در لبنیات وجود دارد برای افراد دشوار می‌ شود اگر مقدار آنزیم لاکتوز ناکافی باشد. گاز اضافی، اسهال و نفخ از علائمی هستند که به دلیل عدم تحمل لاکتوز به وجود می آیند.

• مسمومیت غذایی

گاهی اوقات مسمومیت غذایی نیز دارای واکنش‌هایی مشابه با علائم آلرژی غذایی است. سم حاصل از تن ماهی و دیگر ماهی‌ های فاسد موجب بروز علائم آلرژیک می‌شود.

همچنین بخوانید: درمان مسمومیت غذایی در خانه

• حساسیت نسبت به افزودنی‌ های غذایی

واکنش‌های گوارشی در برخی افراد با مصرف برخی مواد افزودنی ایجاد می‌شود. برای نمونه سولفیت موجود میوه خشک و کنسرو باعث حملات آسم می‌ شود.

• مسمومیت هیستامین

ماهی خال خالی و ماهی تن دارای مقدار زیادی هیستامین و باکتری است و عدم نگهداری درست از این ماهی‌ ها در یخچال می ‌تواند واکنش ‌های آلرژیک را به دنبال داشته باشد.

• بیماری سلیاک

نام دیگر این بیماری آلرژی گلوتن است و واکنش‌ های آنافیلاکسی را موجب نمی ‌شود و موجب بروز واکنش ‌هایی همانند حساسیت غذایی نمی ‌شود؛ اما عارضه‌ای پیچیده ‌تر از آلرژی غذایی است. در این بیماری  فرد توانایی هضم گلوتن موجود در ماکارونی، کلوچه، گندم و جو را ندارد. مبتلایان به بیماری سلیاک اگر مواد غذایی دارای گلوتن را مصرف کنند علائم آلرژی به سطح روده کوچک آسیب می‌زنند و جذب برخی مواد مغذی را دچار مشکل می ‌کنند.

علت حساسیت غذایی

زمانی که فردی دچار آلرژی غذایی است دستگاه ایمنی دچار اشتباه می‌شود و یک ماده غذایی را برای بدن مضر می‌داند. برای پاسخ به این مشکل و با تحریک سلول ‌ها آنتی بادی ایمونوگلوبولین (IgE) E تولید می ‌شود و به این ترتیب ماده غذایی حساسیت زا خنثی می ‌شود. اگر یک بار دیگر این ماده غذایی به مقدار کم هم مصرف شود آنتی بادی‌ ها آن را حس کرده و با ارسال سیگنال به سیستم ایمنی بدن موجب آزاد شدن مواد شیمیایی و هیستامین در خون می ‌شوند. آزاد شدن این مواد شیمیایی در خون موجب بروز علائم آلرژی می ‌شوند.

راه‌ های تشخیص آلرژی غذایی

پس از هر بار مصرف غذای محرک، علائم مشابهی بروز پیدا می ‌کنند. سوالاتی که به پزشک برای تشخیص بهتر کمک می کنند عبارتند از:

• چقدر زمان می‌برد تا واکنش‌های آلرژیک ظاهر شوند؟
• چه مقدار ماده غذایی حساسیت زا مصرف کرده‌اید؟
• با خوردن آلرژن چه علائمی در شما به وجود می‌آیند و چه مدت طول می‌کشند؟

پزشک برای مطمئن شدن از وجود آلرژی از تست ‌هایی استفاده می ‌کند که به تشخیص و تایید آلرژی کمک می ‌کنند. در مورد تست ‌های پوستی ایمونولوژیست‌ ها با قرار دادن مواد محرک روی پوست بازو و پشت دست ایجاد علائم الرژیکی مانند خارش پوست را مورد ارزیابی قرار می ‌دهند.

برای تایید و تشخیص حساسیت غذایی، تست خونی (تفسیر آزمایش خون) نیز می تواند موثر باشد. تست‌ هایی که میزان آنتی بادی های آلرژیک را در خون ارزیابی می کنند مانند تست‌ های خون جاذب رادیویی (RAST) و انواع تست‌ های ایمونولوژی برای تشخیص آلرژی غذایی موثر هستند.

تست آلرژی غذایی کودکان

با تزریق مواد آلرژن به زیر پوست کودک و بررسی واکنش‌ های آلرژیک، پزشک حساسیت غذایی کودک را تشخیص می ‌دهد. در این تست پس از این که تزریق انجام شد پزشک پس از ۲۰ دقیقه به‌ بررسی واکنش ‌های آلرژیک  کودک نسبت به مواد محرک می ‌پردازد.

برگه تفسیر آزمایش آلرژی غذایی

آزمایش‌ هایی که برای تشخیص آلرژی غذایی انجام می‌ شوند از جمله تست ‌های ایمونولوژی و تست‌ های خونی از جمله تست‌ های تخصصی هستند که صرفا باید توسط متخصص ایمونولوژیست مورد بررسی قرار بگیرند. با تفسیر این آزمایش‌ ها پزشک از داشتن یا نداشتن آلرژی غذایی مطمئن می ‌شود. به این ترتیب بهترین‌ روش‌ های مراقبتی و درمانی به بیمار ارائه می ‌شود.

راه های درمان آلرژی غذایی

این نکته حائز اهمیت است که آلرژی غذایی از عارضه ‌هایی است که درمان قطعی ندارد و برای مدیریت آن باید از مصرف ماده غذایی محرک جلوگیری شود. برای مواجه با آلرژی استفاده از داروهای ضد حساسیت می‌ تواند در کاهش عوارض آن موثر باشد.

  ۱. درمان دارویی

پس از بروز علائم آلرژی باید از داروهای اتوانژکتورهای اپی نفرین استفاده کرد این داروها از جمله درمان‌ های اورژانسی هستند. برای پیشگیری از شدت واکنش‌ های آلرژیک مانند آنافیلاکسی، خارش و احتقان مصرف اپی‌ نفرین و آنتی‌ هیستامین‌ ها موثر هستند. به علاوه کورتیکواستروئید ها در صورتی که علائم آلرژی شدید باشند موجب کاهش تورم می ‌شوند.

همچنین بخوانید: داروهایی که باید بلد باشیم

  ۲. درمان خانگی حساسیت غذایی

برای درمان خانگی باید لیستی از مواد غذایی محرک تهیه کرد تا با عدم مصرف آن‌ ها از بروز واکنش‌ های آلرژیک جلوگیری شود. همچنین مصرف مکمل‌ های هیدروکلریک موجب تامین اسید معده به اندازه کافی می‌ شود و همین موضوع مانع از واکنش‌ های شدید ایمنی می‌شود. در ضمن مصرف ویتامین سی دستگاه ایمنی را تقویت کرده و از شدت علائم آلرژی غذایی جلوگیری می ‌کند.

  ۳. درمان حساسیت غذایی با طب سنتی

در طب سنتی نیز چند گزینه برای درمان  آلرژی غذایی وجود دارد. یکی از گزینه‌ها برای کاهش بروز علائم ایمنی مصرف روغن کرچک است که با ایجاد پوششی در سطح معده به درمان این عارضه کمک می‌ کند. یکی دیگر از توصیه‌ های طب سنتی مصرف روغن بذر کتان به همراه اسید پانتوتنیک (ویتامین ب۵) است که با افزایش قدرت سیستم ایمنی از ایجاد واکنش ‌های آلرژیک جلوگیری می ‌کند. طب سوزنی نیز راهکار دیگری است که در طب سنتی برای مدیریت آلرژی غذایی توصیه می ‌شود.

  ۴. درمان کهیر ناشی از حساسیت غذایی

برای درمان کهیرهای پوستی که به دلیل حساسیت غذایی ایجاد می ‌شوند علاوه بر درمان‌ های دارویی، روش ‌های سنتی و خانگی نیز وجود دارند. کورتیکو استروئیدها و آنتی آلرژن‌ ها از جمله درمان‌ های دارویی موضعی هستند. افرادی که به دلیل آلرژی غذایی دچار کهیر پوستی می‌ شوند با تغییر رژیم غذایی (رژیم غذایی سالم برای یک هفته) خود و عدم مصرف مواد غذایی آلرژن می‌ توانند به کاهش علائم آلرژیک کمک کنند.

عوارض آلرژی غذایی

حساسیت‌ های غذایی در بیشتر موارد با عوارض بی‌ خطری همراه هستند. البته گاهی نیز می‌توانند موجب بروز علائم خطرناک شوند. شوک آنافیلاکسی یکی از واکنش‌ های مهم آلرژی غذایی است که می‌ تواند تهدیدی برای جان انسان به شمار آید و منجر به مرگ او شود.  درماتیت آتوپیک که نوعی اگزما است یکی دیگر از عوارض آلرژی غذایی است. ایجاد حساسیت‌ های پوستی همانند اگزما از نشانه‌ های درماتیت اتوپیک هستند.

راه‌ های پیشگیری از حساسیت غذایی

موثرترین روش برای جلوگیری از آلرژی غذایی، تشخیص مواد آلرژن و حساسیت زا، و پرهیز از خوردن آن ‌ها است. افرادی که حساسیت‌ های غذایی دارند از طریق مشورت با پزشک می‌ توانند غذا های حساسیت‌ زا را از رژیم غذایی خود حذف کنند و به این ترتیب می‌ توانند از بروز واکنش‌ های ایمنی‌ شدید جلوگیری کنند. اگر در دوران نوزادی فردی در مواجه با مواد حساسیت زا قرار بگیرد اقدامی پیشگیرانه در کاهش علائم آلرژیک به شمار می‌آید. قرار گرفتن تدریجی نوزادان پرخطر در معرض مواد آلرژی موجب کاهش حساسیت آن ‌ها در آینده می ‌شود.

چه زمانی به متخصص آلرژی مراجعه کنیم؟

اگر پس از خوردن غذا واکنش‌ های شدید آلرژیک در شما به وجود آمد حتما به متخصص آلرژی مراجعه کنید. این واکنش‌ها شامل موارد زیر می‌ شوند:

• مسدود شدن مسیر تنفس
• شوک همراه با کاهش شدید فشار خون
• افزایش سرعت نبض
• سبکی سر و داشتن سرگیجه