بیماری های موضعی و در اندامی مانند مقعد، نه تنها عاملی برای ناراحتی جسمی هستند که از نظر روحی و روانی هم فرد را دچار اضطراب، نگرانی و خجالت می‌کنند. یکی از این موارد خارش مقعد است که به دلایل مختلفی که در ادامه خواهیم گفت بوجود می آید و برای بیمار مشکلات زیادی را بوجود می آورد. یک مشکل آزار دهنده که بیان آن برای خیلی از افراد بسیار دشوار و سخت است. در این مطلب به صورت کامل به بررسی و شکل گیری این بیماری، نکات مهم درباره آن و همچنین نحوه بیان و درمان خارش مقعد خواهیم پرداخت. پس در ادامه با ما همراه باشید.
علت خارش مقعد
از آنجایی که مقعد هم تحت تاثیر عوامل بیرونی و هم عوامل درونی قرار دارد، مشکلاتی مانند خارش نیز ناشی از اختلالات پوستی در سطح آن و یا مشکلات داخلی مجرای مقعد می‌باشد. در واقع یکی از این دو اتفاق باعث می شوند فرد به معضل خارش مقعد دچار شود. در نتیجه خارش مقعد نتیجه مشکلات پوستی یا مشکلات داخلی می باشد که هر کدام از این ها دلایل گوناگونی دارند.
۱- علل مشکلات پوستی در ناحیه مقعد
از عمده دلایلی که باعث مشکلات پوستی در مقعد می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توجه درست و صحیح به بهداشت بعد از اجابت مزاج
- شوینده‌های شیمیایی و عطری
- درماتیت آتوپیک از خانواده اگزما
- پسوریازیس
- تعریق زیاد در ناحیه بین ران‌ها
۲- بیماری هایی که به عنوان عامل درونی باعث خارش مقعد می‌شوند
خارش مقعد در برخی موارد زمینه داخلی دارد و ناشی از عدم کارکرد درست دستگاه گوارشی و انتقال مدفوع می‌باشد. تعدادی از بیماری‌هایی که باعث خارش مقعد می‌شوند را با هم مرور می‌کنیم:
- هموروئید یا بواسیر عاملی برای خارش مقعدی می‌باشد. درواقع هموروئید در مقعد ناشی از فشار و یبوست و فشار زیادی که در زمان خروج مدفوع به مقعد وارد می‌شود، بوجود می آید.
- ایجاد رطوبت بالا بر اثر اسهال زیاد، داشتن مدفوع رقیق، عدم کنترل مدفوع و بی اختیاری، ملتهب شدن مویرگ‌ها، تورم رگ‌های خونی که عاملی برای بواسیر و هموروئید هستند.
- تمامی عفونت ها شامل عفونت مقاربتی، انگلی و باکتریایی
- شقاق مقعدی یا همان پارگی در عضله مقعد که ناشی از فشارهای گوناگون است و در قسمت رکتوم ایجاد می‌شود. شقاق مقعدی عاملی برای خارش و خون ریزی است که حتی میزان درد آن از بواسیر هم بیشتر است.
- تومورهای مقعد: بخاطر فعل و انفعالاتی که در مسیر مقعد رخ می‌دهد، این قسمت نیز مانند اکثر نقاط بدن مستعد تومور می‌باشد.
- فیستول مقعدی، مسیر و کانالی متفاوت از روده‌های کوچک یا بزرگ است که به دهانه مقعد امتداد دارد و باعث می‌شود ترشحات عفونی در محل مقعد قرار بگیرند و باعث عفونت کنند.
مصرف ملین یا داروها نیز عاملی برای خارش مقعد هستند. از جمله مواد خوراکی و غذایی که باعث تشدید میزان خارش می‌شوند می‌توان به مرکبات و همچنین شکلات و ادویه‌های تند و گرم اشاره کرد.
علائم جانبی خارش مقعد
گاهی خارش مقعد همراه با مشکلات و علائم دیگری ظاهر می‌شود که تحت تاثیر عوامل گوناگون، این علائم متفاوت هستند. مانند سرخ و کبود شدن پوست اطراف مقعد، زخم، سوزش، التهاب و درد، خون همراه مدفوع، بثورات پوستی و خون ریزی از مقعد. این علائم نشان از وخیم بودن اوضاع دارد و به شما گوش زد می‌کند که وضعیت سلامتی خود را باید جدی تر بگیرید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیماری و علائم خارش مقعد معمولا تحت تاثیر عوامل گفته شده اتفاق می افتد و بعد از طی دوران نقاهت، بهبودی حاصل می‌شود، اما در بعضی موارد باید پیگیری های لازم از سمت بیمار انجام شود. یکی از این ها زمانی است که همراه با خارش، خون ریزی از روده نیز وجود داشته باشد. از آنجایی که این خون ریزی ربطی به سطح مقعد ندارد، معمولا ناشی از خون ریزی دستگاه گوارش است. پس باید برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید تا تحت معاینه قرار بگیرید.
در زمان مراجعه به پزشک باید چه اطلاعاتی را آماده کنیم؟
- تمام علائم با ربط و بی ربط به خارش مقعد که در چند وقت اخیر با آنها درگیر بوده‌اید.
- مدت زمانی که این علائم را در بدن خود احساس می‌کنید.
- اسامی و میزان دز دارو یا مکملی که در حال مصرف آن بوده‌اید یا همچنان مصرف می‌کنید.
از پزشک خود سوال بپرسید!
در هنگام مراجعه برای بیماری خارش مقعد و علائم جانبی آن، برای افزایش سرعت بهبودی و همچنین آرامش خودتان بهتر است موارد زیر را از پزشک سوال نمایید :
- نیاز به چه آزمایشاتی می‌باشد؟
- با یک مشکل موقتی طرف هستید یا طولانی مدت؟
- درمان های موجود برای این بیماری چیست؟
- بهترین درمان برای شرایط بیمار از نظر پزشک کدام است؟
- نیاز به مراجعه به متخصص وجود دارد؟
سوالاتی که پزشک ممکن است از شما در هنگام معاینه بپرسد!
معمولا پزشکان برای اینکه زودتر به نتیجه برسند و مشکل بیمار را تشخیص دهند، همراه با معاینه سوالاتی را نیز مطرح می‌کنند که باید به درستی به آنها پاسخ دهید تا روش درمان بهتری را در اختیار شما قرار دهند. این سوالات شامل موارد زیر است :
- شرایط خارش مقعد و علائم آن همیشگی است یا به صورت موقتی و جزیی گاها اتفاق می افتد؟
- شدت علائم خفیف است یا شدید؟
- تغییرات جدیدی در عملکرد روده و دستگاه گوارش مانند اسهال داشته‌اید؟
- از چه نوع صابونی و محصولات بهداشتی برای شستشوی بدن استفاده می کنید؟
- همراه با چه علائمی میزان خارش شما بیشتر می‌شود؟
- سلامتی شما در قسمت های دیگر بدن نیز دچار مشکل شده است؟
- کسانی که همراه شما زندگی می کنند آیا دارای علائم مشابه می باشند؟
درمان علت زمینه ای خارش مقعدی
همیشه نوع بیماری است که روش درمان را مشخص می کند. در اینجا نیز بسته به علت خارش مقعد فرآیند درمان انتخاب می‌شود تا بستر و زمینه بوجود آمدن خارش مقعد درمان شود.
- در زمان هایی که علت زمینه ای خارش مقعد عفونت است، دکتر داروی ضد قارچ و ضد باکتری تجویز می کند.
- برای شرایط خارش مقعد همراه با التهاب، پمادهایی که میزان دوز استروئید آنها بالاتر است تجویز می‌شوند.
- اگر خارش باسن ناشی از بیماری زمینه ای بواسیر باشد، در مواقعی این الزام را بوجود می آورد که از روش درمان تهاجمی استفاده شود. در این روش از یک درمان تهاجمی مانند رابربند استفاده می‌شود تا بافت هموروئیدی کوچک شود. همچنین درمان بواسیر با لیزر و جراحی از دیگر مسیرها می باشد.
- اگر خارش و سوزش مقعد ناشی از فیستول واژن و مقعد باشد باید مسیر کانالی که باعث انتقال ترشحات به سطح پوست مقعد می‌شود را مسدود کرد تا خارش از بین برود.
- شقاق مقعد اگر علت زمینه ای خارش باشد باید با از رژیم غذایی پرفیبر استفاده کنید و همچنین شرایط یبوست را کنترل کنید. در بیمارانی که به علت تنگی خروجی مقعد دچار شقاق مقعدی می شوند در شرایط وخیم و اذیت کننده نیاز به درمان با لیزر یا جراحی می باشد تا قسمتی از خروجی مقعد برداشته شود.
- این بیماری ناشی از اسهال مزمن نیز توسط داروی ضد اسهال ایمودیوم قابل درمان است.
- بعضی داروها و غذاها عاملی برای ایجاد این نوع خارش هستند، با استفاده نکردن از این غذاها یا تمام شدن طول مصرف دارو، خارش مقعد نیز کاهش می‌یابد.
اقدامات خانگی برای درمان خارش مقعد
آگاهی از درمان های خانگی خارش مقعد به ما کمک می کند که تا حد زیادی این مشکل را برطرف کنیم که مهمترین آنها شامل موارد زیر است :
- استفاده از کرم های التیام دهنده مانند وازلین. در همان ابتدای خارش، سطح مقعد را همراه با وازلین مالش دهید. به مقدار زیادی میزان خارش را کاهش می دهد.
- استفاده از شوینده های ملایم در زمان حمام و نظافت.
- خشک کردن کامل ناحیه مقعد بعد از حمام و اجابت مزاج.
- جلوگیری از خراشیدن ناحیه مقعد.
- عدم استفاده از محصولات شستشو و حمام حاوی رنگ و عطر، چرا که در پوست تحریک و حساسیت ایجاد می کنند.
- استفاده از کاغذ توالت نرم و لطیف.
- عدم استفاده از لباس زیر تنگ.
- بهتر است جنس لباس زیر پنبه ای باشد.
- اگر برای نظافت از دستمال استفاده می کند، سعی کنید دستمال مرطوب باشد و یا با آن را با آب مرطوب کنید.
- استفاده از بلغور جو، نمک اپسوم یا در مواردی یک فنجان سرکه سیب در آب گرم، زمان حمام کردن، مناسب است. فرآیند خشک کردن ناحیه مقعد را بعد از حمام به آرامی انجام دهید.
- مصرف روزانه آب زیاد به شما کمک می کند که سموم و میکروب‌های خطرناک را از بدنتان خارج کنید.
- اگر خارش مقعد شما همراه با التهاب است، استفاده از کمپرس یخ در ناحیه ای مقعد، گزینه کمکی خوبی می‌باشد.
- خودداری از خاراندن ناحیه مقعد، چرا که به پوست حساس شده بیشتر آسیب می زنید و میزان التهاب را بیشتر می کنید.
- آلوئه‌ورا یک آرامش بخش تسکین دهنده است که التهاب را بهبود می بخشد و درد و خارش را کم می‌کند.
- برای مقابله با میکروب ها، قارچ ها و باکتری ها می توانید از روغن نارگیل استفاده کنید. مالیدن روغن نارگیل گرم شده در ناحیه مقعد عفونت را کاهش می دهد و باعث می شود سوزش و خارش کمتری را احساس کنید.
- برای علاقه مندان به گیاهان دارویی نیز، استفاده از شیرین‌بیان یک گزینه مناسب است. چرا که در زمینه مراقبت از پوست به خوبی عمل می کند و توانایی درمان خارش، اگزما، پسوریازیس، قرمزی و سوزش پوست را دارد.
- استفاده از کرم های موضعی و پوستی که نیازی به نسخه هم ندارند از دیگر روش های درمان خانگی است. کرم هایی مانند هیدروکورتیزون، اکسید روی و کرم کپسایسین.
همچنین بخوانید : خطرات و عوارض رابطه جنسی مقعدی و راه های پیشگیری از آن
پیشگیری از خارش مقعد
همانطور که رعایت اصول سلامتی و بهداشت فردی باعث جلوگیری از بیماری های زیادی می شود، رعایت نکاتی در این زمینه نیز کمک می کند تا از ایجاد خارش مقعد جلوگیری شود. رعایت مواردی از قبیل :
- رژیم غذایی سالم همراه با فیبر مناسب.
- انجام ورزش به صورت منظم و مستمر که عاملی برای تقویت دستگاه گوارش و مانعی برای اسهال و بواسیر است.
- رعایت نکات بهداشتی و اصول سلامتی در ناحیه مقعد مانند جلوگیری از خراشیدن و همچنین به صورت تمیز خشک نگه داشتن سطح مقعد.
- استفاده از لباس زیر گشاد تهیه شده از الیاف طبیعی و پنبه تا شرایط تنفسی بهتری برای پوست در ناحیه مقعد ایجاد شود و رطوبت آن به کمترین میزان برسد.
- عدم استفاده از محصولات شوینده و بهداشتی دارای رنگ و عطر.
سوالات متداول
۱- بهترین داروی خارش مقعد چیست؟
بهترین دارو و درمان باید متناسب با علت زمینه ای خارش مقعد تجویز شود. اما پمادهای اکسید روی، آنتی هیستامین، پمادهای بی حسی و پمادهای هیدروکورتیزون بهترین انتخاب های ممکن می باشند.
۲- علت خارش و سوزش داخل مقعد بعد از دفع چیست؟
برای تشخیص قطعی و درست این نوع خارش باید به پزشک مراجعه شود، اما بواسیر یا هموروئید عامل شایع تر این نوع خارش می باشند. معمولا به دلیل ایجاد بواسیر یا هموروئید است اما برای تعیین علت دقیق حتما باید توسط پزشک معاینه انجام شود.
۳- می توان آن را با تغذیه درمان کرد؟
در مواردی که به دلیل یبوست خارش مقعد ایجاد می شود، می توانید با مصرف غذاهای دارای فیبر بیشتر که وضعیت یبوست را التیام می بخشد، به درمان آن کمک کنید.
۴- دلیل خارش مقعد در دوران بارداری چیست؟
در دوران بارداری مانند سایر زمان ها علل خارش مقعد بسیار گسترده است اما می توان مواردی مانند همورئید یا شقاق و عفونت قارچی را به عنوان اصلی ترین موارد نام برد.
