خار پاشنه یکی از مشکلات شایع در پاها است که روی پاشنه پا ایجاد شده و باعث درد و مزاحمت می شود. در این مقاله، ما به بررسی علل ایجاد خارپاشنه، علائم آن، راهکارهای درمان و پیشگیری از این مشکل می پردازیم. همچنین سعی می کنیم به خوانندگان اطلاعات جامعی را ارائه دهیم تا بهبود سلامت پاها و پیشگیری از خار پاشنه را تسهیل نماییم.
خار پاشنه یا پلانتر فاشیاییتیس (Plantar Fasciitis) یک بیماری مرتبط با پا است که به عنوان یکی از علل شایع درد پاشنه و قسمت کف پا شناخته می شود. اصلی ترین علت این بیماری التهاب بافتی به نام “فاسیا” یا “پلانتر فاسیا” در پاشنه است. پلانتر فاسیا نوار ضخیمی از بافت است که از قسمت پاشنه شروع شده و به سمت انگشتان پا امتداد دارد. پلانتر فاسیا وظیفه حمایت و تعادل در پشتیبانی از ضربه های پا را دارد.
علائم خار پاشنه
خارپاشنه یک مشکل شایع در پاها است و معمولا با علائم مشخصی همراه است. علائم خار پاشنه عبارتند از:
- درد شدید: درد شدید در پاشنه پا مخصوصا در صبح ها، هنگام ایستادن و قدم زدن معمولا اولین علامت خارپاشنه است.
- درد خفیف طولانی مدت: علاوه بر درد شدید صبح ها، برخی افراد ممکن است در طول روز نیز درد خفیفی در پاشنه پا احساس کنند.
- التهاب و تورم: تورم معمولا در منطقه پاشنه پا ظاهر می شود و می تواند باعث احساس سنگینی و تورم در این ناحیه شود.
- بیرون زدگی استخوان: یکی از علائم مشخص خار پاشنه، بیرون زدگی استخوان پاشنه به صورت یک نقطه مشخص روی پاشنه است.
- ایجاد حساسیت: پاشنه پا ممکن است به حدی حساس شود که پا برهنه و بدون کفش راه رفتن دشوار باشد.
- احساس گرما: برخی افراد احساس گرما در ناحیه پاشنه پا آسیب دیده می کنند.
دلایل ایجاد خار پاشنه
خار پاشنه یک مشکل شایع در پاها است و ایجاد آن معمولا به عوامل مختلفی برمیگردد. علل ایجاد خارپاشنه عبارتند از:
- ایستادن بیش از حد: ایستادن بیش از حد بر روی پاها ممکن است فشار زیادی به پاشنه وارد کند و به عنوان یک عامل خطر برای خار پاشنه شناخته شود.
- کفش نامناسب: استفاده از کفشهایی که پشتیبانی کافی از پاها ندارند، میتوانند خارپاشنه را تشدید کنند.
- فشار مکرر: فشار و تنش مکرر بهویژه اگر به صورت نادرست بر روی پاها و پاشنه وارد شود، میتواند باعث خار پاشنه شود.
- رژیم غذایی با ویتامین های ناکافی: تغذیه نامناسب و عدم دریافت ویتامینها و مواد مغذی کافی ممکن است به عملکرد عضلات و بافتهای پا ضربه بزند و مشکلات مانند خار پاشنه را ایجاد کند.
- اضافه وزن: اضافه وزن ممکن است فشار اضافی به پاشنه و پاها وارد کند و خطر خار پاشنه را افزایش دهد.
- تحلیل رفتن چربی پا بخاطر سن: با پیر شدن، عملکرد بافتهای پا و پاشنه ممکن است تغییر کند و به خارپاشنه منجر شود.
- آسیب: آسیب به پاشنه یا پا ممکن است باعث تورم، التهاب و در نهایت خار پاشنه شود.
- استفاده از کفش بدون کفی: استفاده از کفشهای بدون کفی طبی در زمینهای سخت میتواند فشار زیادی به پاشنه ایجاد کند.
- افزایش فعالیت ها: انجام فعالیتهای ورزشی یا بیش از حد درگیر شدن در فعالیتهای جسمانی سنگین ممکن است باعث افزایش فشار بر روی پاشنه شود و خارپاشنه را تشدید کند.
بیشتر مطالعه کنید: فتق دیسک کمر چیست
راه های تشخیص خارپاشنه
تشخیص خارپاشنه (فاسیت پلانتر) معمولا از طریق تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، در برخی موارد تصویربرداری و آزمونهای تشخیصی انجام میشود. در ادامه، به راههای تشخیصی خار پاشنه میپردازم:
- تاریخچه پزشکی: پزشک ابتدا با بیمار مصاحبه میکند تا اطلاعاتی در مورد تاریخچه درد، زمان شروع علائم، فعالیتهای روزمره بیمار، سابقه صدمات و مشکلات مشابه دیگر را به دست آورد. این اطلاعات میتوانند به پزشک کمک کنند تا تشخیص دقیقتری بدهند.
- معاینه فیزیکی: پزشک اقدام به معاینه فیزیکی پاها و پاشنه بیمار میکند. معاینه فیزیکی شامل بررسی نقاط دردآور در ناحیه پاشنه، ارزیابی دامنه حرکتی پا، تستهای عضلانی، بررسی نحوهی راه رفتن بیمار و تاثیر درد بر حرکات روزمره میشود.
- تصویربرداری: در برخی موارد، پزشک ممکن است از تصویربرداری برای تشخیص خار پاشنه استفاده کند. در تصاویر رادیوگرافی، خار پاشنه ممکن است قابل مشاهده باشد. در تصاویر التراسوند، میتوان التهاب فاسیت پلانتر را مشاهده کرد و تشخیص دقیقتری را ارائه داد.
- آزمایش های تشخیصی: برخی آزمایشهای تشخیصی مانند آزمایش خون (برای اندازهگیری نشانگرهای التهابی) یا آزمایشهای تحریک درد (برای تعیین شدت درد و تاثیر درد بر حرکات) نیز ممکن است در تشخیص مفید باشند.
علوامل خطرناک برای خارپاشنه
این بیماری ممکن است تحت تأثیر چندین عامل خطر قرار بگیرد. این عوامل میتوانند احتمال ابتلا به این مشکل مفصلی را افزایش دهند. عوامل خطر اصلی عبارتند از:
- فعالیت های ورزشی: برخی ورزشها و فعالیتهای بدنی ممکن است فشار زیادی به پاها و پاشنه وارد کنند و خطر افزایش خارپاشنه را افزایش دهند.
- فعالیت در سطوح سفت و سخت: راه رفتن یا ایستادن بر سطوح سفت و سخت میتواند فشار اضافی به پاشنه وارد کند.
- ضربه به پاشنه پا: ضربه به پاشنه پا، بهخصوص اگر شدت آن زیاد باشد، میتواند باعث بیماری شود.
- افزایش سن: با پیر شدن، خطر ابتلا به خار پاشنه افزایش مییابد.
- اضافه وزن: افزایش وزن ممکن است فشار اضافی به پاها و پاشنه وارد کند و خطر خار پاشنه را افزایش دهد.
- کفش نامناسب: استفاده از کفشهای نامناسب یا کفشهایی که پشتیبانی کافی برای پاها فراهم نمیکنند میتواند به خار پاشنه منجر شود.
- برخی از بیماری ها: بیماریهایی مانند آرتریت واکنشی، اسپوندیلیت آنکیلوزان، برآمدگی استخوانی اسکلتی منتشر ایدیوپاتیک و التهاب فاسیای پلانتار نیز میتوانند عوامل خطری برای خار پاشنه باشند.
بیشتر بدانید: چه راه هایی برای درمان کف پای صاف وجود دارد
نحوه پیشگیری
پیشگیری و مراقبت از سلامت پاها بسیار مهم است. علاوه بر انتخاب کفش مناسب و انجام تمرینهای کششی پا، میتوانید با رعایت موارد زیر خطر را کاهش دهید:
- توجه به اندازه کفش: اطمینان حاصل کنید که کفشهایتان اندازه پاهایتان باشند و فشار زیادی بر روی پاها ایجاد نکنند.
- پیشگیری از فشار نقاط خاص: اگر در نقاط خاصی از پا فشار زیادی احساس میکنید، با استفاده از کفیهای ژلهای فشار را کاهش دهید.
- تغذیه مناسب: مراقبت از تغذیه مناسب برای سلامتی پاها نیز مهم است. مواد غذایی مانند ویتامین D (عوارض کمبود ویتامین D)، کلسیم و پروتئینها به سلامت استخوانها و عضلات کمک میکنند.
- استراحت و تنوع در کفش ها: پاهایتان نیاز به استراحت دارند، پس حتما به آنها فرصت دهید تا در کفشهای مناسب و راحت استراحت کنند. همچنین، تغییر کفشها و تنوع در آنها میتواند فشار روی نقاط خاص پا را کاهش دهد.
خار پاشنه چگونه درمان می شود؟
درمان این بیماری معمولا با استفاده از روشهای غیرجراحی انجام میشود. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در ادامه، روشهای مختلف درمانی را توضیح میدهیم:
- استراحت: استراحت از فعالیتهایی که باعث تنش بیشتر پاشنه میشوند، مانند دویدن یا پیادهروی روی سطوح سخت، میتواند به تسکین درد و بهبود خار پاشنه کمک کند.
- استفاده از یخ: قرار دادن یخ بر روی قسمت آسیبدیده برای ۱۵تا۲۰ دقیقه به وسیله یک پارچه نازک میتواند در کاهش التهاب و درد موثر باشد. این کار را چندین بار در طول روز انجام دهید.
- تزریق کورتیزون: در مواردی که درد به شدت مزاحم است، پزشک ممکن است کورتیزون (کورتیکواستروئید) در قسمت پاشنه پا تزریق کند. این تزریق میتواند به تسکین درد و التهاب پاشنه پا کمک کند.
- درمان علت زمینه ای: در بعضی موارد، علل زمینهای مانند تغییر در شیوه ورزش کردن، تغییر نوع کفش، کار با یک فیزیوتراپیست برای تقویت عضلات پا و پاشنه و مدیریت وزن ممکن است در تسکین درد و جلوگیری از عود بیماری مفید باشند.
- شاک ویو تراپی (Shockwave Therapy): این روش شامل استفاده از امواج فشاری با انرژی بالا برای تحریک و بهبود بافتهای آسیبدیده در قسمت پاشنه است. این روش میتواند به بهبود التهاب و درد پاشنه کمک کند.
- کفی و کفش مخصوص: کفیهای سفارشی ساخته شده یا کفشهای مخصوص ممکن است که بر طبق آناتومی پای بیمار طراحی میشوند تا فشار اضافی بر پاشنه را کاهش دهند و به تسکین درد و بهبود علائم کمک کنند. انتخاب کفش مناسب نیز مهم است و باید کفشهایی با تشک بادی و پشتیبانی مناسب از پاشنه استفاده کرد.
- استراحت کافی: استراحت از فعالیتهایی که باعث تنش بیشتر پاشنه میشوند، میتواند به تسکین درد و بهبود خار پاشنه کمک کند. همچنین، توقف انجام ورزشهایی که ممکن است باعث تشدید علائم شود، مهم است.
- ماساژ درمانی: ماساژ درمانی ممکن است به تسکین درد و کاهش فشار بر قسمت پاشنه کمک کند. ماساژ به تسریع بهبود عملکرد عضلات و بافتهای پا کمک میکند.
درمان خارپاشنه با جراحی
در مواردی که درمانهای غیرجراحی به مدت حداقل ۱۲ ماه به نتیجهای مناسب نرسیده باشند و درد همچنان مزاحم باشد، ممکن است جراحی لازم شود. انواع جراحیهای خار پاشنه عبارتند از:
- آزاد کردن عضلات پشت ساق (Gastrocnemius Recession): در این جراحی، عضلات پشت ساق (گاستروکنمیوس) از نقطه اتصال خود به پاشنه جدا میشوند. این جراحی ممکن است برای افزایش انعطاف مچ پا و کاهش فشار بر پاشنه انجام شود. این عمل معمولا به روش باز یا با آندوسکوپ انجام میشود.
- آزاد کردن فاشیای پلانتار (Plantar Fascia Release): در این جراحی، قسمتی از فاشیای پلانتار که زیر پا و از پاشنه عبور میکند، برش داده میشود. این عمل به تخریب فاشیا و افزایش قابلیت انعطاف آن منجر میشود. همچنین، این جراحی معمولا به روش باز یا با آندوسکوپ انجام میشود.
بیشتر مطالعه کنید: راه های درمان آرتروز زانو چیست؟
درمان های دارویی
درمان بیماری به ویژگیها و شدت آن بستگی دارد. اگر خار پاشنه ناشی از التهاب عصب (مثل التهاب عصب سیاتیک) باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را تجویز کرده تا درد و التهاب را کاهش دهد. این داروها میتوانند به طور موقت کمک کنند، اما نباید به عنوان یک راه حل دائم برای درمان در نظر گرفته شوند.
درمان های خانگی
درمان خار پاشنه (فاسیت پلانتر) در منزل ممکن است با انجام مراقبتهای فردی و تغییر در عادات روزمره انجام شود. در ادامه، به برخی از روشهای درمان خار پاشنه در منزل میپردازیم:
- کاهش وزن: اگر شما اضافه وزن دارید، کاهش وزن میتواند فشار بر پاها و پاشنه را کم کند و به تسکین درد کمک کند.
- تمرینات ورزشی: تمرینات تقویت عضلات پا و پاشنه میتواند به تقویت ساختارهای پا و کاهش فشار بر پاشنه کمک کند. مثلا تمرینات انعطافپذیری و تقویت عضلات طرفین پا و مچ پا میتوانند مفید باشند.
- چسب خار پاشنه پا: چسبهای خار پاشنه میتوانند به قسمت پاشنه فشار وارد کنند و به تسکین درد کمک کنند.
- رژیم غذایی: مصرف مواد غذایی گرم مانند سوپهای گرم میتواند به تسکین درد کمک کند. همچنین، از مصرف نمک اپسوم به عنوان روشی برای کاهش التهاب استفاده میشود.
- خمیر جادویی: استفاده از خمیر جادویی بر روی پا و ماهیچههای پا میتواند به کاهش درد و تسکین علائم کمک کند. خمیر جادویی را روی پاها مالیده و به آرامی ماساژ دهید.
درمان های طب سنتی
در طب سنتی، برخی روشها و مواد طبیعی به عنوان درمان مورد استفاده قرار میگیرند. این درمانها ممکن است به تسکین درد و بهبود علائم کمک کنند، اما نباید به عنوان درمان قطعی برای خار پاشنه در نظر گرفته شوند. همچنین، قبل از استفاده از هر روش طب سنتی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمن بودن آن اطمینان حاصل کنید. برخی از روشهای درمانی در طب سنتی شامل موارد زیر میشوند:
استفاده از صابون:
- شستشوی پا با صابون آنتی باکتریال میتواند به کاهش ریسک عفونت و تسکین درد کمک کند. پس از شستشو، پاها را خوب خشک کنید.
روغن ها:
- برخی از روغنهای طبیعی مانند روغن زیتون، روغن جوجوبا و روغن نارگیل به عنوان مرطوبکننده پوست و تسکیندهنده مورد استفاده قرار میگیرند. این روغنها را به آرامی روی پوست مالیده و ماساژ دهید.
سولفات منیزیم:
- برخی از مردم اعتقاد دارند که محلول های حاوی سولفات منیزیم میتوانند به تسکین درد خار پاشنه کمک کنند.
بیشتر مطالعه کنید: چه راه هایی برای درمان پای پرانتزی وجود دارد
درمان خار پاشنه با آبغوره:
- استفاده از آبغوره برای درمان خار پاشنه ممکن است به عنوان یکی از روشهای طب سنتی و درمانهای خانگی مورد استفاده قرار گیرد. برخی معتقدند آبغوره میتواند با حذف املاح کلسیم در خار پاشنه به تسکین درد و بهبود علائم کمک کند.
درمان خار پاشنه با سرکه:
- استفاده از سرکه سیب برای درمان یکی از درمانهای خانگی است و ممکن است برای تسکین درد موثر باشد. سرکه سیب برای حذف املاح کلسیم در خار پاشنه مورد استفاده قرار میگیرد.
درمان خار پاشنه با گوجه فرنگی:
- استفاده از گوجهفرنگی به عنوان یکی از روشهای درمانی ممکن است به تسکین درد و تاثیرات خوبی کمک کند. گوجهفرنگی حاوی اسید طبیعی است که ممکن است به تخلیه املاح کلسیم موجود در خار پاشنه کمک کند.
درمان خار پاشنه با پیاز:
- استفاده از پیاز به تنهایی نمیتواند خار پاشنه را به طور کامل درمان کند و تنها به عنوان یک روش تسکین دهنده و مؤقت مورد استفاده قرار می گیرد.
حجامت کف پا برای خار پاشنه:
- اگرچه انجام حجامت ممکن است برای برخی از اختلالات و علائم مفید باشد، اما در مورد درمان خارپاشنه به عنوان یک روش مورد تایید توسط پزشکان و متخصصان ارتوپد معمولا توصیه نمی شود. علت این موضوع این است که خار پاشنه اغلب به دلیل رسوبات کلسیم در بافتهای پا ایجاد میشود و حجامت نمی تواند به طور مستقیم این رسوبات را از بین ببرد یا درمان کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر دچار خارپاشنه هستید و علائم شما به طور مداوم و مزاحم هستند، باید به پزشک مراجعه کنید. در ادامه مواردی که نیاز به مشاوره پزشکی دارند، ذکر شده است:
- درد شدید: اگر درد شما به گونهای است که تا حدی ناشی از خار پاشنه باشد و تسکین نمییابد، باید به پزشک مراجعه کنید.
- وجود التهاب شدید: اگر قسمت خار پاشنه شما قرمز، گرم و متورم است، نشانه التهاب شدید بوده و نیاز به اقدام فوری برای درمان است.
- مشکلات در حرکت: اگر خار پاشنه باعث بروز مشکلات در حرکت شما میشود و نیاز به محدود کردن فعالیت های روزمره دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.
- علائم به مرور زمان شدیدتر می شوند: اگر علائم به مرور زمان بدتر شدهاند، نادیده نگیرید.
- تغییر در رنگ پوست: اگر پوست ناحیه خار پاشنه شما تغییر رنگ داده و ناهموار شده است، نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
- عدم تسکین از طریق درمان های خانگی: اگر تاکنون درمانهای خانگی برای تسکین درد خار پاشنه به نتیجه نرسیده اند، با پزشک مشورت کنید.
آیا خارپاشنه خطرناک است؟
خیر، خارپاشنه به طور کلی خطرناک نیست و بیشتر باعث ایجاد ناراحتی و درد، خصوصا هنگام راه رفتن می شود. با این حال اگر به موقع درمان نشود ممکن است فعالیت های روزمره را مختل و باعث بروز مشکلات دیگری شود.
بیشتر بخوانید: عوارض انداختن پا روی پا
خار پاشنه به طور کلی به عنوان یک مشکل پوستی و نه یک مشکل جدی و خطرناک شناخته می شود. این مشکل ناشی از تجمع رسوبات کلسیم در بافتهای پاشنه پا است و معمولاً علائمی مانند درد و تورم در قسمت پاشنه ایجاد میکند.
اگر خار پاشنه درمان نشود چه می شود؟
درست است که این وضعیت معمولا به طور مستقیم به مشکلات جسمانی جدی منجر نمیشود، اما میتواند روی کیفیت زندگی افراد تاثیر بگذارد. درد خار پاشنه میتواند بسیار مزاحم باشد و به تدریج فعالیت های روزمره مثل راه رفتن، ایستادن و ورزش را محدود کند. همچنین به دلیل درد خار پاشنه، برخی افراد شیوه راه رفتن خود را تغییر میدهند تا به درد کمتری احساس کنند. در نتیجه عدم درمان خار پاشنه ممکن است به تدریج باعث تشدید علائم و تاخیر در انجام درمان مناسب شود. به همین دلیل، توصیه میشود که سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.