خشکی واژن در بارداری

در این مقاله قصد داریم دلایل بروز خشکی واژن در بارداری، علائم آن، روش های پیشگیری و راهکارهای درمانی مؤثر را مورد بررسی قرار دهیم.

خشکی واژن در بارداری نشانه چیست؟

خشکی واژن در بارداری می‌تواند نشانه‌ای از تغییرات هورمونی باشد، به‌ویژه کاهش نسبی سطح استروژن در برخی مراحل بارداری. استروژن یکی از هورمون‌هایی است که چرخه قاعدگی ماهانه را تنظیم می کند. همچنین نقش حیاتی در حفظ جریان خون به واژن و تحریک تولید روان‌کننده طبیعی در این ناحیه دارد. اگر سطح استروژن بدن شما کاهش یابد، این روند کند شده یا حتی متوقف می شود. بافت‌های ناحیه فرج و واژن ممکن است نازک‌تر و حساس‌تر شوند. نتیجه‌ی این تغییرات چیست؟ دیواره‌های واژن انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و بیشتر مستعد التهاب و تحریک می‌شوند.

متن انگلیسی:

It’s estimated that around 17% of women under the age of 50 and over half of women over the age of 51 who have reached menopause have experienced vaginal dryness at some point in their lives. flo.health

ترجمه فارسی:

برآورد می‌شود که حدود ۱۷ درصد از زنان زیر ۵۰ سال و بیش از نیمی از زنان بالای ۵۱ سال که به یائسگی رسیده اند، در مقطعی از زندگی خود خشکی واژن را تجربه کرده اند.

اگرچه خشکی واژن بیشتر با دوران یائسگی مرتبط دانسته می‌شود (زیرا در این دوران سطح استروژن به‌طور دائمی کاهش می یابد)، اما عوامل دیگری نیز می توانند باعث سوزش یا تحریک شوند:

علل غیرهورمونی:

• داروهای سرماخوردگی و آلرژی: این داروها خاصیت خشک کنندگی کلی دارند.
• برخی داروهای ضدافسردگی (مثل مهارکننده های بازجذب سروتونین یا SSRIs): این داروها ممکن است باعث کاهش روان سازی طبیعی بدن شوند.
• سندرم شوگرن: بیماری ای است که توانایی بدن برای تولید مایعاتی مانند بزاق، اشک و ترشحات واژینال را کاهش می دهد.

بیشتر بخوانید: بیماری‌ های دوران بارداری

• اضطراب و استرس مزمن: این حالات می توانند جریان خون به ناحیه واژن را کاهش دهند که در نتیجه تولید روان کننده را نیز کم می‌کند.
• استفاده از محصولات معطر یا قوی برای شست و شوی ناحیه تناسلی: این محصولات می‌توانند باعث تحریک دیواره‌های واژن و برهم زدن تعادل PH طبیعی آن شوند که منجر به خشکی و تحریک می‌شود.
• در حین رابطه جنسی یا نزدیکی: اگر تحریک یا آمادگی برای رابطه به اندازه کافی وجود نداشته باشد، ممکن است فرد دچار خشکی واژن شود.

حجم مایعات در گردش بدن در دوران بارداری حدود ۵۰ درصد افزایش می‌یابد، بنابراین حتماً بیشتر از حالت عادی آب بنوشید تا از خشکی واژن و سایر عوارض ناشی از کم آبی بدن جلوگیری کنید.

علائم و نشانه های خشکی واژن در بارداری

خشکی واژن در دوران بارداری ممکن است با نشانه‌هایی همراه باشد که در صورت نادیده گرفتن، می‌تواند کیفیت زندگی و روابط زناشویی را تحت تأثیر قرار دهد. در ادامه به مهم‌ترین علائم این وضعیت اشاره می‌شود:

• احساس خشکی، سوزش یا خارش در ناحیه واژن: این احساس ممکن است در حالت عادی یا هنگام استفاده از لباس زیر تنگ و نشستن طولانی مدت تشدید شود.
• درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی (دیس‌پارونی): کاهش روان‌کنندگی طبیعی واژن می‌تواند منجر به درد و ناراحتی در هنگام نزدیکی شود، که ممکن است بر تمایل جنسی نیز تأثیر منفی بگذارد.
• کاهش یا تغییر در ترشحات واژن: یکی دیگر از نشانه‌های رایج، کاهش میزان ترشحات طبیعی یا تغییر در غلظت و قوام آن‌هاست.

همچنین بخوانید: مراقبت های دوران بارداری

• احساس کشیدگی یا زبری در ناحیه تناسلی: برخی از زنان احساس می‌کنند که پوست اطراف واژن خشک، زبر یا حتی تحریک‌پذیر شده است.
• سوزش هنگام ادرار:در برخی موارد، خشکی واژن می‌تواند باعث بروز سوزش خفیف در زمان دفع ادرار شود. البته لازم است این نشانه از علائم عفونت‌های ادراری افتراق داده شود.
• التهاب یا قرمزی ناحیه واژن: حساس شدن بافت‌های واژن و اطراف آن، ممکن است به شکل التهاب، قرمزی یا تحریک‌پذیری پوست بروز پیدا کند.

علت خشکی واژن بعد از اقدام به بارداری

پس از اقدام به بارداری، بدن زنان وارد مرحله‌ای از تغییرات هورمونی می‌شود که ممکن است تعادل طبیعی برخی فرآیندهای فیزیولوژیک را تحت تأثیر قرار دهد. یکی از این تغییرات، نوسان در سطح هورمون استروژن است؛ هورمونی که نقش مهمی در حفظ رطوبت و انعطاف‌پذیری بافت واژن دارد. کاهش نسبی استروژن در این دوره می‌تواند منجر به کاهش ترشحات طبیعی واژن و در نتیجه خشکی در این ناحیه شود. از سوی دیگر، تغییرات احساسی و روانی ناشی از انتظار بارداری، استرس‌های ذهنی، و حساسیت بیش از حد نسبت به علائم جسمی نیز می‌تواند به شکل غیرمستقیم بر خشکی واژن اثر بگذارد.

مطالعه کنید: علت درد زیر شکم در بارداری

عواملی مانند مصرف برخی مکمل‌ها یا داروها در این دوره نیز ممکن است در کاهش رطوبت طبیعی بدن نقش داشته باشند. خشکی واژن در این بازه زمانی، اگرچه برای بسیاری از افراد نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما در اغلب موارد موقتی و قابل مدیریت است. در صورتی که این وضعیت با درد، سوزش یا اختلال در رابطه زناشویی همراه باشد، مشورت با پزشک می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر و انتخاب روش مناسب برای بهبود کمک کند.

عوارض خشکی واژن در بارداری چیست؟

• درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی
• افزایش احتمال التهاب و عفونت واژن
• سوزش و خارش در ناحیه تناسلی
• کاهش کیفیت روابط زناشویی
• احساس ناراحتی در فعالیت های روزمره
• تحریک پذیری و حساس شدن بافت واژن
• کاهش میل جنسی به دلیل درد و ناراحتی

راه ها و روش های درمان خشکی واژن در بارداری

• هیدراته نگه داشتن بدن: نوشیدن روزانه شش تا هشت لیوان آب به حفظ رطوبت تمام بافت‌های بدن، از جمله ناحیه تناسلی کمک می‌کند. مخاط واژن حدود ۹۰٪ از آب تشکیل شده است، بنابراین تأمین آب کافی می‌تواند نقش مؤثری در روان‌سازی طبیعی این ناحیه ایفا کند.
• استفاده از روان‌کننده‌ها: روان‌کننده‌های مبتنی بر آب با اثر کوتاه‌مدت می‌توانند هنگام رابطه جنسی به کاهش خشکی و درد کمک کنند. بسیاری از زنان از این روان‌کننده‌ها برای کاهش درد حین نزدیکی استفاده می‌کنند. با این حال، باید توجه داشت که روان‌کننده‌ها راه‌حل بلندمدت نیستند و خشکی واژن تنها محدود به زمان رابطه جنسی نیست؛ بلکه احساس سوزش، خارش و التهاب ممکن است در طول روز ادامه داشته باشد. بنابراین، استفاده از روان‌کننده تنها برای رفع موقتی مشکل مفید است.
• استفاده از مرطوب‌کننده های واژینال:برای بسیاری از زنان، خشکی واژن فقط محدود به زمان رابطه نیست، بلکه در طول روز نیز تجربه می‌شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌های واژینال که مخصوص استفاده منظم هستند، می‌تواند تسکین سریع و ماندگار ایجاد کند. این مرطوب‌کننده‌ها را می‌توان روزانه یا دو تا سه بار در هفته استفاده کرد و مزیت اصلی آن‌ها نسبت به روان‌کننده‌ها، حفظ رطوبت بافت واژن در بلندمدت است.
• ویتامین E: ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان طبیعی است که در پیشگیری از پیری بافت واژن و کاهش التهاب مؤثر است. می‌توان از روغن ویتامین E به‌صورت موضعی استفاده کرد یا از مرطوب‌کننده‌های واژینالی که حاوی این ویتامین هستند، بهره برد.

بیشتر بخوانید:علائم بارداری خارج از رحم

• بهداشت ناحیه تناسلی: حفظ بهداشت این ناحیه با شست‌وشو با صابون‌های ملایم و خشک‌کردن کامل پس از شست‌وشو، اهمیت زیادی دارد؛ چرا که خشکی واژن می‌تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد. باید از استفاده از صابون‌ها و شوینده‌های معطر، وان‌های کف‌دار، دوش‌های واژینال و لوسیون‌های عطردار پرهیز شود؛ زیرا این مواد ممکن است موجب تحریک بیشتر این ناحیه شوند.
• لباس زیر مناسب: پوشیدن لباس زیر نخی، نرم، آزاد و قابل‌تنفس توصیه می‌شود. از لباس‌های زیر تنگ یا از جنس الیاف مصنوعی پرهیز کنید؛ زیرا این نوع پوشش می تواند شرایط خشکی را تشدید کرده و موجب خارش و تحریک بیشتر ناحیه شود.
• تمرینات لگنی (Kegel): تمرینات لگنی یا کیگل می توانند با افزایش جریان خون به ناحیه واژن در بهبود وضعیت آن مؤثر باشند. این تمرینات ایمن هستند و در دوران بارداری نیز قابل انجام‌اند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگرچه خشکی واژن در دوران بارداری ممکن است در بسیاری از موارد موقتی و خفیف باشد، اما در برخی شرایط لازم است برای بررسی و درمان دقیق‌تر، با پزشک متخصص مشورت شود. در موارد زیر مراجعه به پزشک توصیه میشود:

• خشکی واژن با درد شدید یا مداوم همراه است.
• هنگام رابطه جنسی درد قابل توجه یا خون‌ریزی غیرطبیعی تجربه می‌شود.
• ترشحات واژینال بدبو، تغییر رنگ‌داده یا همراه با خارش وجود دارد.
• سوزش یا خارش شدید ناحیه تناسلی به‌طور مکرر احساس می‌شود.

مطالعه کنید: ایا لابیاپلاستی در بارداری انجام می گیرد؟

• بهبود قابل‌توجهی پس از استفاده از روان‌کننده ها یا مرطوب کننده ها دیده نمی‌شود.
• احتمال وجود عفونت قارچی یا باکتریایی مطرح باشد.
• این علائم باعث اختلال در زندگی روزمره یا روابط زناشویی شده‌اند.

درمان خانگی خشکی واژن در بارداری

یکی از راه‌های طبیعی و مؤثر برای حمایت از سلامت واژن و کاهش خشکی در دوران بارداری، گنجاندن میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین C در رژیم غذایی است. این ویتامین نقش کلیدی در تولید کلاژن دارد؛ پروتئینی که به حفظ استحکام، لطافت و رطوبت بافت‌های بدن، از جمله پوست و بافت‌های ناحیه تناسلی کمک می‌کند.

برخی از بهترین منابع غذایی ویتامین C عبارت‌اند از:

• گواوا
• کلم بروکلی
• توت‌فرنگی
• کیوی
• فلفل دلمه‌ای قرمز و سبز
• کلم برگ
• کلم بروکسل
• پرتقال و سایر مرکبات

در صورتی که مصرف کافی میوه‌ها و سبزیجات تازه امکان‌پذیر نباشد، می توان با مشورت پزشک از مکمل های ویتامین C بهره برد. مکمل های لیپوزومال ویتامین C به دلیل جذب بالاتر، گزینه ای مناسب برای جبران کمبود این ویتامین به شمار می آیند.

• روغن سنجد تلخ از میوه های کوچک نارنجی رنگی استخراج می شود که بر روی گیاه سنجد دریایی می رویند و ظاهری شبیه به گیلاس دارند. استفاده از این میوه ها در طب سنتی چین قدمتی چند هزار ساله دارد و امروزه نیز به عنوان یک ماده مؤثر در حفظ سلامت مخاط‌های بدن شناخته می‌شود.
• این روغن، منبعی غنی از اسیدهای چرب امگا ۷ است؛ چربی هایی کمیاب اما حیاتی که نقش مهمی در ساختار و بازسازی غشای مخاطی واژن ایفا می کنند. مصرف منظم روغن سنجد تلخ می تواند به ترمیم بافت‌های واژن کمک کرده، محیط داخلی واژن را مرطوب، روان و سالم نگه دارد و از خشکی و التهاب جلوگیری کند.
• یکی دیگر از درمان‌های گیاهی مؤثر در کاهش خشکی واژن، استفاده از گیاه پنج انگشت (Vitex agnus-castus) است. این گیاه با طعمی دلپذیر، قرن‌هاست که در طب سنتی اروپا و آمریکای شمالی برای درمان اختلالات هورمونی زنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین بخوانید: علت خارش واژن در بارداری چیست؟

• میوه‌های گیاه پنج انگشت حاوی ترکیبات فعال از جمله فلاوونوئیدها هستند که اثر آن‌ها بر گیرنده‌های استروژن مشاهده شده است. این ترکیبات به نظر می‌رسد به‌صورت غیرمستقیم، نقش تنظیم‌کننده‌ای در تعادل هورمونی بدن ایفا می‌کنند.
• پنج انگشت در دسته‌ی گیاهان تنظیم‌کننده هورمون طبقه‌بندی می‌شود؛ به این معنا که می‌تواند در صورت بالا بودن سطح استروژن، آن را کاهش داده و در صورت پایین بودن، موجب افزایش آن شود. این اثر متعادل‌کننده بر استروژن، می‌تواند به بهبود تعادل هورمون‌های زنانه کمک کرده و در نتیجه علائمی مانند خشکی واژن و آتروفی بافت واژینال را کاهش دهد.
• تخم کتان یکی از درمان‌های خانگی مؤثر برای کاهش علائم آتروفی واژن و بهبود خشکی این ناحیه به شمار می‌رود. تخم کتان منبعی غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ و ترکیبات گیاهی موسوم به لیگنین است. لیگنین‌ها از خانواده فیتواستروژن‌ها محسوب می‌شوند؛ موادی گیاهی با ساختاری شیمیایی مشابه هورمون استرادیول (یکی از اشکال استروژن در بدن).
• این فیتواستروژن‌ها می‌توانند با اتصال به گیرنده‌های استروژن در بدن، اثری مشابه استروژن انسانی ایجاد کنند و در تنظیم تعادل هورمونی نقش مؤثری داشته باشند. به‌ویژه زمانی که میزان استروژن در بدن دچار نوسان شده باشد، لیگنین ها با اثر محافظتی خود مانع از افزایش یا کاهش بیش از حد این هورمون می شوند.

خشکی واژن در بارداری و جنسیت جنین

در فضای عمومی و برخی باورهای سنتی، گاهی ادعا می‌شود که علائم خاصی در دوران بارداری می‌توانند نشان‌دهنده‌ی جنسیت جنین باشند؛ از جمله خشکی واژن. با این حال، تا کنون هیچ‌گونه شواهد علمی و پزشکی معتبری مبنی بر ارتباط مستقیم میان خشکی واژن و جنسیت جنین وجود ندارد. خشکی واژن عمدتاً به دلایلی چون نوسانات هورمونی، کاهش سطح استروژن، تغییرات جسمی، استرس یا استفاده از برخی داروها در دوران بارداری بروز می‌کند و ارتباطی به دختر یا پسر بودن جنین ندارد.

بیشتر بخوانید: پیاده روی در دوران بارداری

بنابراین، اگرچه ممکن است برخی زنان در بارداری پسر یا دختر، علائم متفاوتی را تجربه کنند، اما تغییرات واژینال مانند خشکی را نباید به عنوان شاخصی برای تشخیص جنسیت در نظر گرفت. تشخیص جنسیت جنین تنها از طریق روش های علمی نظیر سونوگرافی یا تست های ژنتیکی ممکن و قابل اعتماد است.

جمع بندی

خشکی واژن یکی از مشکلات نسبتاً شایع اما کمتر مطرح‌شده در دوران بارداری است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، کاهش استروژن، استرس و عوامل محیطی بروز کند. اگرچه این مشکل ممکن است برای برخی از زنان موقتی و خفیف باشد، اما در صورت بی‌توجهی، می‌تواند کیفیت زندگی، آرامش روانی و روابط زناشویی را تحت تأثیر قرار دهد. در نهایت، مراجعه به پزشک متخصص در صورت تداوم علائم یا بروز ناراحتی شدید، گام مهمی در جهت حفظ سلامت مادر و جنین خواهد بود. آگاهی، مراقبت و پیگیری به‌موقع، کلید عبور از این دوران با آرامش و سلامت بیشتر است.