خشکی چشم در بارداری

بارداری، دورانی سرشار از تغییرات و تحولات شگفت‌انگیز در بدن زن است. از جمله این تغییرات، می‌توان به نوسانات هورمونی اشاره کرد که می‌تواند بر سلامت چشم‌ها نیز تاثیر بگذارد. یکی از مشکلات چشمی شایع در دوران بارداری، خشکی چشم است. این مشکل در دوران بارداری به دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، افزایش حجم مایعات بدن، استفاده از لنزهای تماسی و خشکی هوا ایجاد می‌شود. از مهم‌ترین علائم این بیماری می‌توان به قرمزی چشم، سوزش و خارش آن اشاره کرد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و راه‌های درمان این بیماری در بارداری می‌پردازیم تا سفری آرام‌ تر و بدون سوزش چشم را در این دوران خاص تجربه کنید.

علائم خشکی چشم در دوران بارداری

از مهم‌ترین علائم خشکی چشم در دوران بارداری، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. سوزش، خارش و گزگز کردن چشم: این احساس، به خصوص در اواخر روز و یا در محیط‌های خشک، شایع‌ تر است.
2. احساس وجود جسم خارجی در چشم: این حس، می‌تواند مانند شن یا گرد و غبار در چشم باشد.
3. قرمزی چشم: التهاب و قرمزی ملتحمه، از دیگر علائم این عارضه است.
4. ریزش اشک بیش از حد: در برخی موارد، خشکی چشم می‌تواند منجر به ریزش بیش از حد اشک شود. در این حالت، چشم‌ها به طور مداوم اشک تولید می‌کنند؛ اما این اشک‌ها رقیق بوده و نمی‌توانند به طور کامل سطح چشم را مرطوب نگه دارند.
5. تاری دید: این عارضه می‌تواند باعث تاری دید، به خصوص در هنگام مطالعه یا رانندگی شود.
6. حساسیت به نور: چشم‌های خشک، به نور و روشنایی حساس‌ تر هستند.
7. خستگی چشم: در چنین مواردی چشم خیلی زود خسته خواهد شد؛ به خصوص بعد از خیره شدن به صفحه نمایش.

علل خشکی چشم

دلایل مختلفی می‌توانند منجر به ایجاد خشکی چشم در دوران بارداری شوند؛ این دلایل عبارتند از:

1. تغییرات هورمونی: یکی از شایع‌ترین علل این بیماری در دوران بارداری، تغییرات هورمونی است. سطح استروژن و پروژسترون (هورمونی برای تولید مثل اولیه در بانوان) در دوران بارداری افزایش می‌یابد و این امر می‌تواند بر تولید اشک و کیفیت آن تأثیر بگذارد.
2. کاهش پلک زدن: زنان باردار تمایل دارند کمتر پلک بزنند؛ مخصوصاً هنگامی که روی صفحه نمایش تمرکز می‌کنند. کاهش پلک زدن می‌تواند منجر به تبخیر اشک و این عارضه شود.
3. خشکی هوا: خشکی هوا همراه با تغییرات هورمونی، می‌تواند این بیماری را تشدید کند.
4. استفاده از لنزهای تماسی: استفاده از لنزهای تماسی به ویژه لنزهای سخت، می‌تواند این بیماری را در افراد مستعد، بدتر کند.
5. افزایش احتباس مایعات: در بارداری، حجم مایعات بدن افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به تورم ملتحمه (لایه صورتی رنگ چشم) و انسداد غدد اشکی شود.
6. کمبود خواب: کمبود خواب می‌تواند منجر به خستگی چشم و خشکی چشم شود. (عوارض خواب ناکافی)
7. مصرف برخی داروها: برخی از داروها مانند آنتی‌هیستامین‌ها و ضد بارداری ها، می‌توانند باعث این عارضه شوند.

درمان خشکی چشم در دوران بارداری

درمان خشکی چشم در دوران بارداری به شدت علائم و سابقه پزشکی فرد بستگی دارد. در اینجا برخی از روش‌های درمانی رایج برای این عارضه آورده شده است که یک یا چند مورد از آنها به تشخیص پزشک، برای فرد تجویز خواهد شد:

1. اشک مصنوعی: اشک مصنوعی، رایج‌ترین درمان برای این بیماری است. آنها می‌توانند به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها و تسکین علائم کمک کنند. انواع مختلفی از اشک مصنوعی وجود دارد؛ بنابراین مهم است که با پزشک خود در مورد اینکه کدام نوع برای شما مناسب‌تر است، صحبت کنید.
2. پمادهای چشمی: پمادهای چشمی ضخیم‌تر از اشک مصنوعی هستند و می‌توانند خشکی شبانه را تسکین دهند.
3. انسداد مجرای اشک: اگر خشکی چشم شما شدید باشد، پزشک شما ممکن است انسداد مجرای اشک را توصیه کند. این روش شامل قرار دادن پلاگ‌های (قطعه کوچکی به شکل برنج) کوچک در مجاری اشک شما برای جلوگیری از تخلیه اشک از چشم می‌شود.
4. داروهای ضد التهاب: در برخی موارد، ممکن است برای کاهش التهاب و تحریک چشم‌ها، داروهای ضد التهاب تجویز شود.
5. استفاده از سرم‌های اتولوگ: سرم‌های اتولوگ، قطره‌های چشمی هستند که از خون خود فرد تهیه می‌شوند. این قطره‌ها می‌توانند به بهبود کیفیت اشک و تسکین علائم این بیماری کمک کنند.

ملاحظات مربوط به بارداری

برخی از داروها که برای درمان خشکی چشم استفاده می‌شوند، ممکن است در دوران بارداری بی‌خطر نباشند. مهم است که قبل از مصرف هر گونه دارویی، از جمله داروهای بدون نسخه، با پزشک خود صحبت کنید.

همچنین بخوانید : علت واکسیناسیون در بارداری چیست؟

درمان های خانگی خشکی چشم در دوران بارداری

در حالی که درمان‌های پزشکی مختلفی برای این عارضه وجود دارد، روش‌های خانگی متعددی نیز می‌توانند به تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی شما کمک کنند. روش‌هایی از جمله:

1. کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم، روشی ساده و موثر برای تسکین عضلات پلک، شل شدن غدد چربی در پلک‌ها و آزاد شدن روغن‌های طبیعی برای مرطوب نگه داشتن چشم‌ها است. برای تهیه کمپرس، یک پارچه تمیز را با آب گرم مرطوب کنید، آب اضافی آن را بگیرید و به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی چشم‌های بسته خود قرار دهید.
2. ماساژ پلک: ماساژ ملایم پلک‌ها می‌تواند به تحریک غدد چربی موجود در لبه پلک‌ها کمک کند و ترشح چربی را افزایش دهد. برای انجام ماساژ، انگشتان خود را با آب گرم مرطوب کنید و به آرامی پلک‌های خود را به صورت حرکات دایره‌ای ماساژ دهید. از فشار زیاد خودداری کرده و مراقب باشید که چشم‌هایتان را لمس نکنید.
3. اشک مصنوعی: استفاده از اشک مصنوعی بدون نسخه می‌تواند به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها و کاهش علائم این بیماری کمک کند. هنگام انتخاب اشک مصنوعی، به دنبال محصولی باشید که فاقد مواد نگهدارنده باشد؛ زیرا این مواد می‌توانند چشم را تحریک کنند.
4. آلوئه ورا: آلوئه ورا گیاهی است که به دلیل خواص ضد التهابی و مرطوب‌کنندگی شناخته شده است. ژل آلوئه ورا را می‌توان به صورت مستقیم روی پلک‌های بسته یا داخل چشم استفاده کرد. برای استفاده از ژل آلوئه ورا، ابتدا دست‌های خود را بشویید و سپس مقداری از ژل را به آرامی روی پلک‌های خود بمالید. از تماس مستقیم ژل با چشم خودداری کنید.
5. روغن نارگیل: روغن نارگیل نیز می‌تواند به مرطوب نگه داشتن چشم‌ها و تسکین علائم خشکی چشم کمک کند. برای استفاده از روغن نارگیل، مقداری از آن را گرم کنید تا به حالت مایع درآید و سپس به آرامی روی پلک‌های خود بمالید. از تماس مستقیم روغن با چشم خودداری کنید.
6. رژیم غذایی: مصرف غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی‌های چرب، گردو و بذر کتان، می‌تواند به سلامت چشم شما کمک کند. همچنین سعی کنید از مصرف غذاهای شور، تند و فرآوری شده که می‌توانند چشم را تحریک کنند، خودداری کنید (رژیم غذایی سالم).
7. نوشیدن آب: نوشیدن آب کافی در طول روز برای حفظ رطوبت بدن و چشم‌ها ضروری است. کمبود آب بدن (درمان کم آبی بدن) می‌تواند منجر به خشکی چشم و تشدید علائم آن شود.
8. مرطوب کردن محیط: خشکی هوا می‌تواند چشم‌ها را تحریک کند و علائم خشکی چشم را بدتر کند. برای افزایش رطوبت محیط، از دستگاه بخور یا رطوبت‌ساز استفاده کنید.
9. استفاده از عینک آفتابی: استفاده از عینک آفتابی هنگام بیرون رفتن از منزل، می‌تواند به محافظت از چشم‌ها در برابر باد، گرد و غبار و اشعه مضر UV خورشید کمک کند.
10. استراحت به چشم‌ها: اگر از کامپیوتر یا سایر دستگاه‌های دیجیتال به صورت طولانی مدت استفاده می‌کنید، به طور مرتب به چشم‌های خود استراحت دهید. هر ۲۰ دقیقه یکبار، به مدت ۲۰ ثانیه به یک شیء دور نگاه کنید تا عضلات چشم شما شل شوند.
11. کاهش استفاده از لنزهای تماسی: تا حد ممکن از لنزهای تماسی استفاده نکرده و به جای آن از عینک استفاده کنید. اما اگر مجبور به استفاده از لنز شدید، حتماً از محلول لنز مناسب استفاده کنید و لنزها را به طور مرتب تمیز و ضدعفونی کنید.
12. اجتناب از دود و سیگار: دود و سیگار می‌توانند خشکی چشم را تشدید کنند.
13. اجتناب از دود و آلاینده‌ها: دود و آلاینده‌ها می‌توانند چشم را تحریک کرده و خشکی چشم را تشدید کنند. سعی کنید تا حد امکان از قرار گرفتن در معرض دود و آلاینده‌ ها دوری کنید.
14. آرایش چشم: از استفاده از ریمل و سایه چشم، به خصوص محصولات ضد آب که می‌توانند باعث خشکی و تحریک چشم شوند، خودداری کنید.

داروهای بی خطر خشکی چشم در بارداری

در حالی که درمان‌های مختلفی برای خشکی چشم وجود دارد، برخی از آنها ممکن است در دوران بارداری بی‌خطر نباشند. به عنوان مثال، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، می‌توانند خطر ابتلا به نقص قلبی در جنین را افزایش دهند. اما دارویی مانند قطره چشم سیکلوسپورین، دارویی است که می‌تواند برای درمان این بیماری شدید در دوران بارداری استفاده شود. این دارو با سرکوب سیستم ایمنی بدن، التهاب را در سطح چشم کاهش می‌دهد و به نوبه خود به افزایش تولید اشک کمک می‌کند.
از مزایای استفاده از قطره چشم سیکلوسپورین در دوران بارداری، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایمنی: مطالعات نشان داده‌اند که قطره چشم سیکلوسپورین در دوران بارداری بی‌خطر است.
• اثربخشی: این دارو می‌تواند علائم خشکی چشم را به طور قابل‌توجهی بهبود بخشد.
• قابلیت تحمل: عوارض جانبی قطره چشم سیکلوسپورین معمولاً خفیف و گذرا هستند، مانند سوزش و خارش چشم.

از قطره چشم سیکلوسپورین، معمولاً دو بار در روز، یک بار صبح و یک بار شب، استفاده می‌شود. قبل از استفاده از دارو، دست‌های خود را به طور کامل شسته و دو قطره از دارو را در هر چشم آسیب‌دیده بریزید. از پلک زدن یا مالش چشم خود به مدت چند دقیقه پس از استفاده از دارو، خودداری کنید.

موارد احتیاط

• اگر به سیکلوسپورین یا هر یک از اجزای دیگر این دارو حساسیت دارید، از آن استفاده نکنید.
• اگر از هر گونه بیماری چشمی دیگر مانند آب مروارید یا گلوکوم رنج می‌برید، قبل از استفاده از این دارو با پزشک خود مشورت کنید.
• در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی جدی، مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک خود مراجعه کنید.

داروهای خطرناک خشکی چشم در دوران بارداری

در حالی که قطره چشم و اشک مصنوعی می‌تواند تسکین موقتی را فراهم کند، برخی از داروهای رایج خشکی چشم می‌توانند برای زنان باردار و جنین آنها خطرناک باشند. داروهایی مانند:

۱- سیکلوپنتات: این دارو رگ‌های خونی چشم را منقبض می‌کند و می‌تواند باعث تاری دید، سرگیجه و افزایش فشار خون شود. استفاده طولانی مدت از سیکلوپنتات می‌تواند منجر به گلوکوم شود که یک بیماری جدی چشم است و می‌تواند منجر به از دست دادن بینایی شود.

۲- نفازولین: این دارو نیز رگ‌های خونی چشم را منقبض کرده و می‌تواند عوارض جانبی مشابه سیکلوپنتات را ایجاد کند.

۳- تتراهیدرازولین: این دارو مشابه نفازولین و سیکلوپنتات عمل می‌کند و باید با احتیاط توسط زنان باردار استفاده شود.

۴- داروی بیماتوپروست (Bimatopros): دارو جهت کاهش فشار داخل چشم در بیماران با گلوکوم زاویه باز یا فشار بالای چشم به کار می رود. در بیمارانی که به سایر داروهای پائین آورنده فشار داخل چشم پاسخ نداده اند یا مصرف داروهای دیگر برایشان غیر قابل تحمل بوده است مؤثر است. ترشح دارو در شیر نامشخص است. بایستی مصرف دارو در این دوران با مشورت با پزشک صورت بگیرد.

۵- داروی توکسین بوتولینوم (Botulinum Toxin Type A): دارو جهت درمان انحراف چشم کاربرد دارد. کاهش وزن بدن جنین، تأخیر در تشکیل استخوان ها، سقط جنین و ناهنجاری های مادرزادی در مطالعات حیوانی مشاهده شده است. می بایست از مصرف این دارو در دوران بارداری خودداری شود.

۶- دارویکارباکول: دارو به عنوان پائین آورنده فشار داخل چشم در بیماران با افزایش فشار چشمی یا گلوکوم با زاویه باز به کار می رود.

۷- داروی دورزلامید (Dorzolamide): دارو در پائین آوردن فشار داخل چشم بیماران با افزایش فشار داخل چشم یا گلوکوم زاویه باز مؤثر است.

۸- قطره فلورومتولون (Fluorometholone): دارو در درمان التهاب چشم پاسخگو به استروئید کاربرد دارد. در خانم های باردار با احتیاط مصرف شود.

۹- داروی لوتپردنول (Loteprednol): سوسپانسیون ۰/۲ دارو جهت تسکین موقت علائم و نشانه های ورم ملتحمه آلرژی فصلی کاربرد دارد. سوسپانسیون ۰/۵ دارو در درمان شرایط التهابی و التهاب پس از جراحی به دنبال جراحی چشم مؤثر است.

۱۰- داروی مدریسون (Medrysone): دارو در درمان ورم ملتحمه ،آلرژی ورم ملتحمه و واکنش حساسیت چشمی به اپی نفرین مؤثر است. مصرف دارو در دوران بارداری می بایست با احتیاط صورت بگیرد.

۱۱- داروی سولفاستامید (Sulfacetamide and Prednisolone): دارو در التهاب چشمی پاسخگو به استروئیدها، جائیکه عفونت مشخص وجود دارد و یا ریسک ابتلا به عفونت بالاست به کار می رود.

۱۲- داروی تراووپروس (Travoprost):  دارو در کاهش فشار داخل چشم در بیماران مبتلا به گلوکوم با زاویه باز یا پرفشاری خون چشمی که عدم تحمل به سایر داروهای پائین آورنده فشار داخل چشم را داشته و یا پاسخگویی نامناسب به سایر داروها را نشان داده است، به کار می رود. ممکن است موجب به سقط جنین شود، این دارو نبایستی در خانم باردار و یا خانمی که قصد باردار شدن دارد مورد استفاده قرار بگیرد.

آیا اشک مصنوعی در دوران بارداری ممنوع است؟

استفاده از اشک مصنوعی برای تسکین علائم می‌تواند مفید باشد؛ اما برخی از زنان باردار ممکن است نگران ایمنی این محصولات باشند. به طور کلی باید بگوییم استفاده از اشک مصنوعی در دوران بارداری بی خطر تلقی می شود. اکثر اشک‌های مصنوعی، حاوی مواد نگهدارنده یا سایر مواد مضری نیستند که می‌توانند به جنین آسیب برسانند. با این حال، همیشه قبل از استفاده از هر محصول جدید در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید؛ به خصوص اگر به هر گونه آلرژی یا حساسیت شناخته شده‌ای مبتلا هستید. در زمینه انتخاب و استفاده از اشک مصنوعی در دوران بارداری، نکاتی وجود دارند که رعایت آنها ضروری است.

• اشک مصنوعی بدون نسخه: به دنبال اشک مصنوعی بدون نسخه باشید که حاوی مواد نگهدارنده نیستند یا حاوی مواد نگهدارنده ملایمی مانند پلی سوربات ۸۰ یا اسید بوریک هستند.
• اشک مصنوعی تجویزی: اگر خشکی چشم شما شدید است، پزشک شما ممکن است اشک مصنوعی تجویزی را تجویز کند. این اشک‌ها ممکن است حاوی غلظت بالاتری از روان‌کننده‌ها یا مواد دیگر باشند که می‌توانند تسکین بیشتری را فراهم کنند.
• به دستورالعمل‌های روی برچسب توجه کنید: همیشه از اشک مصنوعی طبق دستورالعمل‌های روی برچسب استفاده کنید. از دست زدن به نوک بطری یا پیپت خودداری کنید تا از آلودگی جلوگیری شود.
• در صورت بروز تحریک، استفاده را متوقف کنید: اگر پس از استفاده از اشک مصنوعی دچار سوزش، قرمزی یا سایر تحریکات چشم شدید، استفاده از آن را متوقف کرده و با پزشک خود تماس بگیرید.

سخن پایانی

در این مقاله در مورد خشکی چشم در دوران بارداری صحبت کردیم. این عارضه در اغلب مواقع، خفیف بوده و با درمان‌های خانگی رفع خواهد شد. اما در برخی از مواقع نیاز است که حتما به پزشک مراجعه کنید. در واقع اگر علائم شما پس از انجام راهکار های خانگی بهبود پیدا نکردند، حتما باید به پزشک مراجعه نمایید.