خشکی چشم چگونه به وجود می آید و آیا درمانی دارد ؟

یکی از اختلالات شایع چشمی خشکی چشم است که در اثر اختلال در عملکرد اشک به وجود می آید. چشم سالم باید به کرار اشک تولید کند در حالی که در این بیماری  اشک چشم دچار مشکل میشود. این اختلال در هر سن و در هر زمانی اتفاق می افتد اگرچه قبلا افرادی که سن بالایی داشتند در معرض ابتلا به این بیماری بودند اما در عصر جدید استفاده طولانی مدت از وسایل پیشرفته تکنولوژی خطر ابتلا را حتی در سنین پایین ایجاد کرده است. هرچند شیوع این اختلال در زنان بیشتر از مردان است.

خشکی چشم چیست؟

یکی از بیماری های چشم است که در آن چشم ها یا قادر به تولید اشک کافی و مطلوب نیستند یا اشک مطلوب و با کیفیت تولید نمی کنند یا سریع تبخیر میشود. همانطور که میدانیم چشم از سه قسمت اصلی تشکیل میشود. قسمت چربی، قسمت آب و قسمت مخاط. عملکرد درست و مناسب این سه قسمت چشم است که باعث مرطوب نگه داشتن چشم میشود اختلال در هریک از این سه قسم می تواند منجر به خشکی چشم یا در اصلاح کراتوکونژکتیویت سیکا می گویند.

خشکی چشم چگونه به وجود می آید؟

خشکی چشم یک وضعیت ناراحت کننده است و معمولاً زمانی رخ می‌دهد که چشمان به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کنند یا اشک با سرعت زیاد تبخیر می‌شود. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله محیطی، آسیب‌های چشمی یا شرایط پزشکی ناشی از بیماری‌هایی مانند کراتیت، سندرم چشم خشک یا آلرژی‌ها اتفاق بیافتد.

اگر چشمان شما به خشکی مبتلا هستند، ممکن است با علائمی مانند خارش، سوزش، قرمزی و حتی احساس خستگی مواجه شوند. برای مقابله با خشکی چشم، می‌توان از روش‌های متنوعی مانند استفاده از قطره‌های مرطوب کننده، استفاده از مرطوب ‌کننده‌های هوا یا انجام تغییرات در رفتارهای روزمره و استراحت منظم بهره برد.

شیوع

خشکی چشم اختلال نسبتا شایعی است، بطوری که افراد بین ۳۰ تا ۶۰ سال حدودا ۱۰ درصد و افراد بالای ۶۰ سال ۱۵ درصد این عارضه را تجربه می کنند. با افزایش سن و استفاده از لوازم الکترونیکی مانند موبایل و کامپیوتر شیوع این بیماری رو به افزایش است.

علائم و نشانه های خشکی چشم 

وقتی چشم دچار خشکی چشم میشود علائم و نشانه هایی را از خود نشان می دهد که می تواند یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:

1. فرد مبتلا در چشم خود احساس درد دارد.
2. احساس سنگریزه یا شن در چشم خود می کند.
3. فرد نمی تواند برای مدت طولانی چشم خود را باز نگه دارد.
4. گاهی مواقع در موارد شدید حتی در باز نگه داشتن چشم خود در مدت ‌کوتاه نیز دچار مشکل می شود.
5. چشم های فرد بیمار متورم شده است.
6. چشم های فرد مبتلا التهاب پیدا می کند.
7. بیمار احساس سوزن سوزن شدن در چشم خود دارد.
8. چشم های  وی قرمز شده است انگار خون در قسمتی از چشم او جمع شده است.
9. حس ناراحتی و غیر قابل تحملی در چشمانش هنگام دود یا باد دارد.
10. هنگامی که ازخواب بیدار می شود چشمان وی به هم چسبیده است.

دلایل خشکی چشم

• خشکی چشم می تواند ناشی از عدم تناسب در قسمت چربی و آب و مخاط باشد : قسمت چربی با تبخیر سریع قسمت آب با نازک شدن و همچنین قسمت مخاط که اختلال در این قسم نیز می تواند باعث افتادن لکه های خشکی روی چشم شود. بنابراین مشکل هرکدام از این سه قسم می تواند منجر به این اختلال شود.
• مشکلات پلکی: از جمله پلک نزدن درست یا التهاب لبه پلک
• استفاده از برخی داروها: داروهای آلرژی که بدون نسخه پزشک استفاده شود، داروهای کنترل بارداری ،داروهای ضد افسردگی،داروهای ضد احتقان
• سوءتغذیه: کمبود بعضی از مواد مغذی موجود در بدن
• کاهش تولید اشک: در برخی مواقع علت خشکی چشم، ناشی از ناتوانی چشم ها در تولید اشک است. این مشکل در اثر عوامل مختلفی همچون سن، بیماری ها مانند کمبود ویتامین A یا دیابت و …، عوارض جانبی ناشی از داروها، لیزر و جراحی چشم و آسیب غدد اشکی ایجاد می شود.
• افزایش تبخیر اشک: در برخی موارد، اشک چشم ها سریع تر از حالت نرمال تبخیر می شوند. عواملی همچون باد و هوای خشک، کاهش دفعات پلک زدن و مشکلات ناشی از برگشتن پلک به داخل یا خارج، در ایجاد این عامل نقش دارند. این عارضه در افرادی که به طور مداوم از لنز استفاده می کنند، ساعات زیادی با کامپیوتر و گوشی کار می کنند و در موتورسواران و کوهنوردان بیشتر است.
• عدم تعادل در تولید اشک: مسدود شدن غدد اشکی و انسداد غدد میبولین، از دیگر دلایل ایجاد خشکی چشم است. علاوه بر این، عدم تعادل در قسمت آب، چربی و مخاط در چشم نیز در این عارضه دخیل است.

عوامل مرتبط با سندرم خشکی چشم

1. زن بودن: زنان به دلیل تغییرات هورمونی که در اثر استفاده از قرص های بارداری یا یائسگی ایجاد می شود خشکی چشم  زیاد تر است.
2. افزایش سن: معمولا وقتی سن افراد بالای چهل یا پنجاه می رود به این بیماری بیشتر دچار می شوند.
3. پرواز به دفعات زیاد: وقتی که فرد برای مدت طولانی در هواپیما به سر میبرد.
4. رژیم غذایی: اگر در دورانی که فرد در رژیم به سر می برد از اسیدهای چرب امگا سه کمتر استفاده کند.
5. استفاده نادرست از ماسک: اگر لبه ی بالایی ماسک مدام با پلک در ارتباط باشد و پلک زدن را دچار اختلال کند  می تواند منجر به این اختلال شود.

خشکی چشم ممکن است نشانه چه چیزی باشد؟

در برخی موارد این عارضه ممکن است نشان دهنده بیماری دیگری باشد و باید مورد توجه و درمان قرار بگیرد. برخی بیماری هایی که با خشکی چشم مرتبط هستند عبارتند از:

• سندروم شوگران ( ۱۰ درصد از افراد مبتلا به خشکی چشم به این سندروم مبتلا هستند )
• دیابت
• بلفاریت
• تیروئید چشمی

اطلاعات بیشتر : عوارض گاز اشک آور

پیشگیری از خشکی چشم 

با شناسایی عوامل و شرایطی که باعث ایجاد بیماری خشکی چشم  میشود می توان از خشکی چشم جلوگیری کرد از جمله عوامل پیشگیری به شرح زیر است:

• یکی از عواملی که میتوان جلوگیری کرد از این اختلال استفاده از اشک مصنوعی است.
• دوری از سیگار کشیدن و محیط هایی که آلوده به دود هستند باید اگر خود فرد اعتیاد به سیگار دارد آن را ترک کند اگر فرد خود سیگاری نیست در محیط هایی که دود وجود دارد دوری کند.
•  در کارهایی که احتیاج به تمرکز دارد از جمله مطالعه کردن یا نگاه کردن به لب تاپ یا گوشی بعد از مدتی به خود استراحت دهید استفاده ی مداوم نداشته باشید پلک های خود را به بزنید.
• وقتی در ارتفاعات یا بیابان یا محیط هایی که آب و هوای خشک دارند هستید باید مدت بیشتری به چشم خود استراحت دهید و چشم خود را ببندید.
• همیشه برای خشک شدن موی خود از سشوار استفاده نکنید.
• از عینک های مناسب در زمان باد یا تابش مستقیم نور خورشید استفاده کنید.
• نگه داشتن صفحه ی لب تاپ پایین تر از چشم خود تا مجبور نباشید چشم های خود را بیش از حد معمول باز کنید.

عوارض 

• اگر اقدامات مطلوب و مناسب انجام نشود قرمزی چشم احساس درد و سوزن سوزن شدن در چشم بیشتر می شود.
• فرد در مدت زمان کوتاهی نیز نمی تواند چشم های  خود را باز کند و باز نگه داشته شدن وی را اذیت میکند.
• فرد در کیفیت زندگی خود و همچنین در کار خود دچار اختلال می شود زیرا در اغلب کارهایی که می خواهد انجام دهد با مشکل روبرو است مثلا مطالعه کردن یا شغل وی ازجمله مشاغلی باشد که احتیاج به نرم افزار های جدید دارد.
• حس میکند در چشم خود شی ء خارجی وجود دارد و فرد بیمار را ناراحت میکند.
• ممکن است خشکی چشم‌ باعث عفونت چشم فرد بیمار شود یا عفونت چشم وی را افزایش دهد.
• احتمال دارد آسیب به سطح چشم بیمار بزند.
• این اختلال منجر به زخم قرنیه در چشم فرد شود.
• حتی ممکن است موجب آبریزش چشم شود.

عوارض درمان نکردن خشکی چشم

عدم درمان خشکی چشم می‌تواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد که شامل موارد زیر می‌شود:

1. ورم و التهاب ملتحمه (کنژنکتیویت): این مشکلات می‌توانند باعث ترشح زرد رنگ واگیر و درد و قرمزی در چشم شوند.
2. کراتیت: التهاب قرنیه که می‌تواند به از دست دادن دائمی بینایی منجر شود.
3. زخم قرنیه: زخم باز روی قرنیه که در صورت عدم درمان می‌تواند به کوری جزئی یا کامل منجر شود.
4. ناتوانی در استفاده از لنزهای تماسی: خشکی چشم می‌تواند باعث ناراحتی و قرمزی لنزهای تماسی شود و در نتیجه، استفاده از آنها را دشوار کند.
5. مشکل در خواندن یا رانندگی: تاری دید می‌تواند مشکلاتی را در خواندن و رانندگی ایجاد کند و در صورت عدم درمان، ممکن است بدتر شود یا به دوبینی منجر شود.
6. فتوفوبیا: حساسیت به نور و احساس وجود چیزی در چشم که ممکن است باعث ایجاد ناراحتی شود.
7. افسردگی و اضطراب: ارتباط بین خشکی چشم و احساسات افسردگی و اضطراب که می‌تواند به خلق و خوی منفی و استرس روانی منجر شود.

در نهایت، عدم درمان خشکی چشم می‌تواند منجر به تشدید عوارض و بروز مشکلات جدی‌تری من جمله سردردهای مزمن شود. بنابراین، اهمیت درمان منظم و مراقبت از سلامت چشمان بسیار ضروری است.

تشخیص خشکی چشم 

روش ها و شیوه های مختلف یا متفاوتی وجود دارد که بیماری خشکی چشم  تشخیص داده شود اما حتما باید توسط پزشک یا در حد امکان به پزشک متخصص مراجعه شود ایزار اوست که میتواند براثر علائم فرد بیمار تشخیص دهد آیا این علایم، علائم خشکی چشم است یا مربوط به بیماری دیگری است یا اینکه فرد بیمار مبتلا به نوع خفیف این بیماری است یا شدید آن با توجه به شرایط فرد بیمار و علائم میزان و داروهای مناسب را تجویز کند اما معمولا با استفاده از روشهای زیر پی به این اختلال میبرند.

1. اندازه گیری مقدار اشک چشم با نوار های کاغذی که  به آن شیر مر یا schirmer می گویند که در این روش نوارهای کاغذی که در قسمت پایین پلک قرار گرفتند خیس می شود و این خیسی بعد از مدت پنج دقیقه توسط پزشک اندازه گیری می شود.
2. معاینه کامل چشم که در این روش علاوه بر سابقه سلامت کلی بدن سلامت چشم نیز به طور کامل معاینه می شود .
3. تعیین کیفیت اشک بیمار با استفاده از رنگ هایی که توسط پزشک بر روی قرنیه چشم قرار میدهد و سرعت تبخیر آن که کم یا زیاد طول می کشد تبخیر شود اندازه می گیرد.

عوامل محیطی خشکی چشم

عوامل محیطی که می توانند به خشکی چشم منجر شوند عبارتند از:

1. آب و هوای آفتابی، خشک، بادی و گرم: هوای خشک و گرم و بادهای قوی می‌توانند منجر به تبخیر سریع رطوبت از سطح چشم شوند.
2. دود تنباکو و سیگار: دود تنباکو می‌تواند تحریک‌کننده بوده و باعث کاهش تولید اشک در چشم‌ها شود که به دلیل این موضوع خشکی چشم افزایش می‌یابد.
3. آلرژی: واکنش به آلرژن‌ها می‌تواند باعث تحریک چشم‌ها و افزایش خشکی آنها شود.
4. گرد و خاک: ذرات معلق در هوا می‌توانند به چشم‌ها وارد شده و با تحریک باعث خشکی آنها شوند.
5. استفاده از تهویه مطبوع یا گرمایش: استفاده از این سیستم‌‌ها می‌تواند هوا را خشک کرده و به خشکی چشم منجر شود.
6. مسافرت هوایی: هوا در داخل هواپیماها معمولاً خشک است و می‌تواند باعث خشکی چشم‌ها شود.
7. رطوبت کم: این عامل محیطی می‌تواند باعث تبخیر سریع آب از سطح چشم‌ها شود و خشکی آنها را افزایش دهد.

درمان خشکی چشم

فرد بیماری که به خشکی چشم مبتلا شده است برای درمان مشکل خود باید به پزشک مراجعه کند. پزشک سوالات متداولی از فرد بیمار می پرسد که مثلا چه علائمی را تجربه کرد چه مدت زمانی است این علائم را دارد بعد از تشخیص این بیماری یک یا ترکیبی از روش های درمانی را برای وی به کار میبرد.

مثلا یکی از عواملی که باعث این بیماری می شود کافی نبودن اشک است که پزشک برای ترمیم آن کمپرس گرمی را با حرارت ۱۰۸ درجه فارنهایت به مدت ده دقیقه بر روی چشم قرار می دهد معمولا به خاطر درجه حرارت بالای آن زیاد مورد استفاده قرار میگیرد یا سیستم تسریع حرارتی است که بر روی پلک یا چشم ها با گرمای کنترل شده قرار می گیرد اثربخشی خیلی زیادی دارد اما درمان ممکن است ماه ها به طول انجامد .

روش های درمانی به موارد زیر تقسیم میشود:

دارو درمانی

1. داروهای تحریک اشک: داروهای پیلوکارپین یا سوولیمین که این داروها باعث افزایش ایجاد اشک چشم میشود به صورت قطره یا ژل یا قرص موجود است عوارض چندانی نیز ندارد.
2. قطره های کاهش یا کنترل التهاب: مثلا Restasis که برای کاهش التهاب چشم استفاده میشود این قطره با رطوبت نگه داشتن چشم از اشک طبیعی استفاده میشود اما درمان با این روش معمولا سه ماه به طول می انجامد.
3. پماد های روان کننده چشم: بهتر است قبل از خواب استفاده شود چون ضخیم تر از قطره هستند برای تسکین طولانی خشک مورد استفاده قرار میگیرد.
4. قطره های چشمی که از خون بیمار ساخته می شود: باید به عنوان آخرین درمان وقتی بیماری خیلی شدید بود مورد استفاده قرار گیرد.

راهکارهای خانگی برای جلوگیری از خشکی چشم

درمان های خانگی زیر هم میتواند برای درمان خشکی چشم استفاده شود و هم برای جلوگیری از آن استفاده شود:

• اگر چشم های شما خشکی خفیفی دارد میتوان از اشک مصنوعی استفاده کرد.
• از مکمل های غذایی که دارای اسید های چرب امگا ۳ است مثل روغن ماهی یا دانه کنجد استفاده کنید.
• از کمپرس گرم استفاده کنید یعنی استفاده از پارچه ی تمیز مرطوب را به مدت ده دقیقه بر روی چشم خود قرار دهید.
• چشم های خود را مدام بشویید.
• منظم ورزش کنید.
• استفاده از روغن نارگیل یا پنبه ی روغنی را روی پلک چشم قرار داده یا صبح ها با معده خالی میل شود.
• بعد از بیست دقیقه استفاده از مانیتور بیست ثانیه به جای دیگری که بیست متر از شما فاصله دارد نگاه کنید.
• در آخر روز همه ی آرایش چشم خود را پاک نمایید.
• استفاده از دستگاه مرطوب کنند به خصوص در فصل زمستان می تواند مفید باشد.

برای خشکی چشم چی بخوریم؟

روغن کتان، یک منبع غنی از اسیدهای چرب امگا-۳ است که می‌تواند به بهبود سلامت چشم کمک کند. امگا-۳ معمولاً در ماهی‌ها یافت می‌شود، اما روغن کتان نیز یک منبع عالی از آن است. این اسیدهای چرب مفید می‌توانند به تسهیل عملکرد غددی که اشک تولید می‌کنند، کمک کنند و از تبخیر سریع اشک را جلوگیری کنند که می‌تواند خشکی چشم را کاهش دهد.

همچنین، مواد غذایی حاوی ویتامین‌های A ، C و E نیز می‌توانند در حفظ سلامت چشم مؤثر باشند. از جمله منابع این ویتامین‌ها می‌توان به هویج، اسفناج، برگهای سبز، زردآلو، پرتقال و توت فرنگی اشاره کرد. توصیه می‌شود قبل از ایجاد تغییرات در رژیم غذایی، با یک پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

چه زمانی لازم است برای درمان خشکی چشم به پزشک مراجعه کنیم ؟

اگر علائم خشکی چشم  از بین نرفت و مدت طولانی علائم باقی بود همچنین علائم شدیدتر شد باید نشان دهنده جدی بودن بیماری می باشد و نیاز فوری به مراجعه به پزشک دارد تا پزشک درمان مناسب با توجه به نوع علائم و شدت بیماری تشخیص دهد.

سخن پایانی

خشکی چشم یکی از بیماری های رایج چشمی است که در اثر عوامل مختلفی از جمله استفاده طولانی از گوشی یا لب تاپ یا آب  وهوای خشک ایجاد می شود و علائمی از جمله خارش و سوزش و… دارد که اگر این نشانه ها طولانی شود می تواند آسیب های عمده ای را ایجاد کند و باید برای درمان آن اقدام شود.

پرسش های متداول