بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
ازدواج فامیلی به معنای ازدواج بین افرادی است که از لحاظ نسبت خونی و خانوادگی با یکدیگر ارتباط دارند. به عبارت دیگر، این نوع ازدواج ها در زمانی رخ می دهد که زوجین به عنوان اعضای خانواده های مختلف از یک سلسله نسبت ها و ارتباطات خونی با یکدیگر پیروی می کنند. ازدواج فامیلی ممکن است شامل ازدواج میان دختر عمه و پسر عمو، دختر دایی و پسر عمو و دیگر ارتباطات خونی مشابه باشد.
این نوع ازدواج در جوامع و فرهنگ های مختلف با تفاوت های قانونی، اجتماعی و فرهنگی مواجه می شود. در برخی جوامع، ازدواج فامیلی به دلایل فرهنگی و ارثی تحت تشویق قرار می گیرد، در حالی که در دیگر جوامع به دلایل مرتبط با مشکلات جسمی یا روانی در نسل پروری از این نوع ازدواج اجتناب می شود.
در نتیجه، نگرانی ها و دیدگاه های متفاوت درباره ازدواج فامیلی باعث می شود که این موضوع در جوامع مختلف با تفاوت های قابل توجهی مورد بررسی قرار گیرد.
آیا ازدواج فامیلی خطرناک است؟
بله، ازدواج فامیلی می تواند خطرناک باشد. زمانی که دو نفر با درجه نزدیکی خونی بالا از یک خانواده با هم ازدواج کنند، احتمال بروز مشکلات ژنتیکی در نسل بعدی افزایش می یابد. این امر به دلیل اشتراک بیشتری در ژن ها و عوامل ژنتیکی مشابه در زوجین است که می تواند به طور غیرمستقیم منجر به افزایش احتمال انتقال بیماری ها و نقص های ژنتیکی شود.
در ازدواج هایی که درجه نزدیکی خونی بین زوجین کمتر است، مشکلات ژنتیکی کمتر وجود دارد اما همچنان ممکن است ریسک هایی وجود داشته باشد. به همین دلیل، بسیاری از کشورها نهایتا توصیه می کنند که درجه نزدیکی خونی بین زوجین محدود به حداکثر چهارمین نسل (مثل دایی و عمه) باشد تا خطر احتمالی مشکلات ژنتیکی کاهش یابد.
کدام ازدواج فامیلی خطرناک است؟
ازدواج هایی که درجه نزدیکی خونی بین زوجین بسیار بالا است، معمولا به عنوان ازدواج های فامیلی خطرناک تلقی می شوند. ازدواج هایی که درجه نزدیکی خونی کمتری دارند، در مواردی کمتر خطرناک به نظر می آیند. اما باز هم باید توجه داشت که حتی در این موارد هم ممکن است برخی خطرات ژنتیکی وجود داشته باشد.
به طور کلی، میزان خطر ازدواج های فامیلی به دو عامل اصلی بستگی دارد: اولا درجه نزدیکی خونی بین زوجین و دوما تاریخچه ژنتیکی خانواده هایشان. برای اینکه از خطرات مرتبط با ازدواج های فامیلی جلوگیری شود، مشاوره ژنتیکی و پزشکی قبل از ازدواج بسیار مهم است.
بهترین نوع ازدواج فامیلی چیست؟
بهترین نوع ازدواج فامیلی ازدواجی است که زوجین با هم نسبت خونی ندارند، به اصطلاح “سببی” هستند. در این نوع ازدواج، فامیل بودن آنها مبتنی بر ارتباطات دورتر از نسبیت های مستقیم است و این نوع ازدواج به طور کلی به عنوان یک راهکار برای کاهش ریسک بیماری های ژنتیکی در ازدواج های فامیلی مورد توصیه قرار می گیرد.
در مقابل، ازدواج های نسبی که در آن زوجین از یک نسل یا خط خونی مشترک هستند، می توانند منجر به افزایش ریسک انتقال بیماری های ژنتیکی و مشکلات خانوادگی شوند. به طور مثال، ازدواج دختر خاله و پسر خاله در بین ازدواج های فامیلی نسبی، معمولا دارای بیشترین ریسک و احتمال رخداد مشکلات در نسل آینده هستند.
نظر اسلام درباره ازدواج فامیلی
با توجه به دستورات اسلامی و منابع مذهبی، نظر اسلام درباره ازدواج فامیلی به مسائلی اشاره دارد که در ذیل شرح داده شده است: پیامبر اسلام در این زمینه فرموده است: “لا تنکحوا القرابه القریبه فانّ الولد یخلق ضاویا”، که به معنای “با خویشان نزدیک ازدواج نکنید، چرا که فرزند ضعیف بار می آید” می باشد. این موعظه نشان دهنده توصیه به اجتناب از ازدواج با افراد نزدیک خویشاوندی است و بر اهمیت جلوگیری از بروز نقص ها و بیماری های ژنتیکی در نسل آینده تاکید می کند.
همچنین در مکانی دیگر پیامبر اسلام (ص) می فرمایند: “اغتربوا و لا تضووا”، که به معنای “با غیر فامیل و غریبه ازدواج کنید” است. این نقل قرآنی نیز به توصیه به ازدواج با افرادی از خانواده خارجی و غریبه اشاره دارد.
اما از این توصیه ها و مقررات عمومی، می توان نتیجه گرفت که این نوع ازدواج از دیدگاه اسلام حرام نیست و منع نشده است. اما با توجه به مفاد این توصیه ها، به علت افزایش ریسک انتقال بیماری ها و معلولیت های ژنتیکی، تاکید شده است که تا حد امکان ازدواج هایی با غریبه و افراد خارجی انجام شود تا به کاهش این ریسک ها کمک شود.
علاوه بر این، در خصوص ازدواج حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع)، معتقدیم که آنها جزء افراد معصوم و الگوهای زنان و مردان مسلمان در جهان هستند. این ازدواج، با توجه به مقام و منزلت استثنایی آنها و تضمین سلامتی نسل های آینده، به نقض توصیه های عمومی نمی پردازد.
نظر مسیحیت درباره ازدواج فامیلی
در مسیحیت، دیدگاه ها و اقدامات در مورد ازدواج فامیلی ممکن است متفاوت باشند و به تاریخچه، مکتب ها و مذاهب مختلف دینی مربوط باشند. ازدواج فامیلی در مسیحیت به شکل کلی مشکلی ایجاد نمی کند، اما تفاوت هایی در نگاه ها و عملکردها وجود دارد:
- مشرقی ارتدکس: بعضی از مذاهب مسیحیت، مانند ارتدکس شرقی، به دلایلی ازدواج فامیلی را توصیه نمی کنند. آنها به مشکلاتی اشاره می کنند که ممکن است در آینده برای نسل های آینده ناشی از ازدواج های فامیلی پیش آید.
- کاتولیک: در کاتولیسیسم، ازدواج فامیلی با میزانی از محدودیت ها همراه است. مطابق آئین کاتولیک، برخی از ازدواج های فامیلی به دلیل مشکلات پزشکی و ژنتیکی ممنوع می باشند.
- پروتستانتیسم: در بسیاری از پروتستانتیسم ها، ازدواج فامیلی اغلب بدون محدودیت های عقایدی انجام می شود، اما در مواردی که تداخل های خانوادگی یا ژنتیکی وجود داشته باشد، ممکن است توصیه به ازدواج با غیرفامیلی ها صورت گیرد.
اگرچه ممکن است برخی از مذاهب مسیحیت به دلیل مشکلات جسمی و روحی ناشی از این نوع ازدواج به ازدواج با غیرفامیلی ها ترجیح دهند، اما به طور کلی، دین مسیحی ازدواج فامیلی را ممنوع نمی کند و در بسیاری از جوامع مسیحی این ازدواج ها انجام می شود. همچنین، تفاوت هایی در نظرات و محدودیت ها میان مذاهب مختلف مسیحی نیز وجود دارد.
ازدواج فامیلی در غرب و آمریکا
در بسیاری از ایالت های آمریکا، ازدواج های فامیلی قانونا منع شده است. این اقدام به منظور جلوگیری از احتمال ایجاد مشکلات ژنتیکی و بیماری های وراثتی در نسل های آینده و نیز به منظور حفظ سلامت و رفاه افراد انجام شده است. قوانین مرتبط با ازدواج فامیلی در آمریکا به شکل متنوعی در ایالت ها تصویب و اجرا می شوند.
در سال ۲۰۱۰، در ۳۰ ایالت آمریکا، ازدواج های فامیلی به طور کامل ممنوع اعلام شده بود. این قوانین در طول زمان به منظور جلوگیری از ایجاد مشکلات ژنتیکی و ارتقاء بهداشت جامعه تصویب شده اند و تاکنون ادامه دارند.
می توان گفت که نظر به تکنولوژی و دستاوردهای علمی در حوزه ژنتیک و پزشکی، مقررات مرتبط با این نوع ازدواج به منظور کاهش خطر انتقال بیماری ها و مشکلات ژنتیکی به نسل های آینده به عنوان یک اقدام بهره برداری از علم تصویب می شوند.
همچنین بخوانید: سن مناسب ازدواج
چرا می گویند ازدواج فامیلی نکنید؟
این نوع ازدواج در برخی جوامع و فرهنگ ها تشویق نمی شود و دلایل مختلفی وجود دارد که به آن توصیه نمی شود. این دلایل عبارتند از:
- افزایش ریسک بیماری های ژنتیکی
- ارث بری بیماری ها
- مشکلات خانوادگی
- اختلالات رفتاری و روانی
- مشکلات اجتماعی
- آینده فرزندان
با توجه به این دلایل و ریسک های مرتبط با این نوع ازدواج ، به عنوان یک گزینه مطلوب توصیه نمی شود. به عنوان جایگزین، توصیه می شود که افراد همسر خود را از بین افرادی انتخاب کنند که در خانواده مشترک نباشند تا از این نوع ریسک ها جلوگیری شود.
آیا ازدواج فامیلی باعث بروز بیماری خواهد شد؟
بله، البته لازم به ذکر است که این اطلاعات در مورد افزایش ریسک بیماری ها در ازدواج فامیلی به تحقیقات علمی و مطالعات پزشکی بر می گردد. برخی از بیماری هایی که در ازدواج فامیلی می توانند افزایش یابند، عبارتند از:
- بیماری های قلبی و عروقی
- اسکیزوفرنی
- اختلالات دو قطبی
- عقب ماندگی ذهنی
- مسمومیت های حاملگی شدید
- بیماری های تک ژن و مشکلات ژنتیکی و سقط جنین
- انواع دیابت
- سرطان ها (مخصوصا سرطان پستان و کولون ارثی/فامیلی)
- دیستروفی های شبکه زودرس
- گلوکوم مادرزادی اولیه
- ناشنوایی های اتوزومال مغلوب
- انواع آسم
- هموفیلی A و هموفیلی B
- فنیل کتونوری و بیماری های متابولیک ارثی
- تالاسمی و کم خونی
- پی کی یو فاویسم
- معلولیت
- بیماری های نقص ایمنی
در نتیجه، با توجه به این موارد، ازدواج های فامیلی به دلیل ریسک های مرتبط با انتقال بیماری های ژنتیکی و مشکلات خانوادگی، به عنوان یک گزینه مطلوب توصیه نمی شود.
مزایا و معایب ازدواج فامیلی
ازدواج فامیلی، در اشکال مختلف و با ویژگی ها و پیچیدگی های متفاوت در جوامع مختلف وجود دارد. در زیر به برخی از مزایا و معایب این نوع ازدواج اشاره خواهیم کرد:
مزایا:
- پایداری اجتماعی
- آشنایی با خانواده
- مشابهت های فرهنگی
معایب:
- مشکلات ژنتیکی
- افزایش ریسک بیماری های مشترک
- تنش ها در روابط خانوادگی
- مشکلات زناشویی
توصیه هایی برای این نوع ازدواج
در زیر توصیه هایی برای افرادی که در نظر دارند ازدواج فامیلی برقرار کنند، آمده است:
- مشاوره ژنتیکی
- آزمایش های ژنتیکی
- آموزش و آگاهی
- تست های پیش زاویه
- مراجعه به متخصصین
- اطلاعات تفصیلی (درک دقیق تری از مخاطرات و مزایای ازدواج فامیلی بر اساس اطلاعات تخصصی و تحقیقات علمی)
- تصمیم گیری آگاهانه
به طور کلی، ازدواج فامیلی نیازمند مراجعه به متخصصان ژنتیک، دریافت اطلاعات دقیق و شفاف و انجام آزمایش های مرتبط است تا در نهایت بهترین تصمیم گیری اتخاذ شود.
آزمایش ژنتیک ازدواج فامیلی
فرآیند انواع آزمایش ژنتیک آزمایش ژنتیک در ازدواج های فامیلی به منظور تشخیص احتمال انتقال بیماری های ژنتیکی از والدین به فرزندان به شکل زیر انجام می شود:
۱- جمع آوری نمونه
در این آزمایش، از هر یک نمونه هایی از بافت یا خون گرفته می شود. این نمونه ها به منظور تحلیل ژنتیکی و شناسایی تغییرات ژنتیکی و نقص های ممکن استفاده می شوند.
۲- تعیین نوع جهش ژنتیک
در این مرحله، نوع جهش های ژنتیکی در والدین تعیین می شود. این آزمایشات تنها یک بار انجام می شوند و نیازی به تکرار آن در حاملگی های بعدی نیست.
۳- بررسی وضعیت جنین
این مرحله از هفته یازدهم بارداری به بعد آغاز می شود. با گرفتن نمونه ای از پرزهای جفت جنین (CVS)، وضعیت ژنتیکی جنین بررسی می شود. در صورتی که جنین سالم باشد، بارداری به طور معمولی ادامه می یابد. اما اگر مشکلی در ژنتیک جنین وجود داشته باشد، باید جنین سقط شود. ضمنا، این آزمایش برای هر بارداری باید انجام شود.
نکات مهم:
- زمان انجام آزمایش: برای انجام آزمایش ژنتیک، می توانید در هر زمان به آزمایشگاه مراجعه کنید و نیازی به ناشتا بودن ندارید.
- مشورت با متخصصان: زوجین بهتر است قبل از انجام آزمایش ژنتیک، با متخصصان ژنتیک مشورت کنند تا درک کاملی از مزایا، محدودیت ها و اهمیت این آزمایشات داشته باشند.
- رویکرد قبل از ازدواج: زوجین فامیل نباید فقط به آزمایشات ژنتیک قبل از ازدواج بسنده کنند. بهتر است در زمانی که قصد بچه دار شدن دارند، آزمایشات تکمیلی بر روی جنین مادر انجام شود. این اقدام باعث کاهش ریسک ابتلا به بیماری های ژنتیکی در جنین می شود.
- پیگیری در بارداری های آتی: اگر در ازدواج های فامیلی یا غیر فامیلی به هر دلیلی نوزاد سقط شده باشد، در بارداری های بعدی باید جنین و جفت بررسی ژنتیکی شوند. زیرا احتمال وجود بیماری های ژنتیکی در این موارد بیشتر است.
برای اطلاعات بیشتر: آزمایشهای قبل از ازدواج
به چه دلیل باید به مشاوره ژنتیک مراجعه کرد؟
مشاوره ژنتیک برای افرادی که در زندگی خود با تصمیم های مرتبط با ارث و ژنتیک مواجه هستند، بسیار حائز اهمیت است. این مشاوره به آنها کمک می کند تا اطلاعات دقیق تری در مورد ریسک های وراثتی، بیماری های ژنتیکی، انتخاب بهترین راه های پیشگیری و درمان، و همچنین تاثیر تصمیمات زندگی شان بر انتقال ژنتیکی به نسل های آینده داشته باشند. افرادی که تاریخچه خانوادگی بیماری های وراثتی دارند، در زندگی زناشویی، بارداری یا انتخاب شغل ممکن است به مشاوره ژنتیک نیاز داشته باشند تا تصمیمات بهتر و خردمندانه تری را انتخاب کنند که تاثیر مستقیمی بر سلامت خود و نسل های آینده خواهد داشت.
هزینه آزمایش ژنتیک
هزینه آزمایش های ژنتیک می تواند بسیار متغیر باشد و به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله نوع آزمایش، مکان انجام آزمایش، مرکز آزمایشگاهی، منطقه جغرافیایی، پوشش بیمه، و موارد دیگر.
آزمایشات ژنتیک متنوعی وجود دارند، از جمله آزمایش های جهش یابی، تجزیه و تحلیل DNA، تست های تشخیصی بیماری های وراثتی و غیره. هر یک از این آزمایشات هزینه های متفاوتی دارند.