بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
زعفران نوعی ادویه بسیار گران قیمت است که از گل آن ( Crocus sativus) به دست می آید. در زمان های گذشته به آن خون هرکول نیز گفته میشد.
علت گران قیمت بودن زعفران سختی برداشت آن است. کشاورزان باید با دقت و ظرافت هر گل را با دست بچینند و در زمان برداشت باید دقت داشته باشند.
عوارض مصرف زعفران
مصرف آن به طور کلی عوارضی ندارد. در مقدار معمولی که از این ماده در غذا استفاده می شود عارضه ای در انسان ایجاد نمی کند. زعفران به عنوان مکمل غذایی تا مقدار ۱.۵ گرم در روز بی خطر است. با این حال تنها ۳ میلی گرم آن در روز برای دست یابی به فواید آن کفایت می کند.
توجه داشته باشید ۵ میلی گرم زعفران دوز بالایی محسوب می شود و می تواند مسمومیت ایجاد نماید.
برخی از عوارض جانبی مصرف زیاد آن عبارتند از :
- خواب آلودگی
- خشکی دهان
- اضطراب
- پایین بودن خلق
- تعریق
- حالت تهوع یا استفراغ
- یبوست یا اسهال
- تغییر اشتها
- گر گرفتگی
- سر درد ( آشنایی با انواع سردرد و راه درمان موثر در هر نوع را اینجا بخوانید )
فواید زعفران برای بدن
بر اساس یک پژوهش بازبینی در سال ۲۰۱۵، آنتی اکسیدان های فعال اصلی زعفران عبارتند از:
- کروسین crocin
- پیکروکروسین picrocrocin
- سفرانال safranal
ترکیبات دیگر آنتی اکسیدانی این ادویه شامل کروستین (crocetin) و کمفرول (kaempferol ) هستند. این آنتی اکسیدان ها به مقابله با استرس اکسایشی و رادیکال های آزاد در بدن کمک می کنند.
استرس اکسایشی و رادیکال های آزاد در ایجاد مشکلاتی مانند سرطان و بیماری های قلبی و بیماری های دیگر در بدن نقش دارند و آنتی اکسیدان ها از ما در مقابل خطرات آنها محافظت می کنند.
کروسین و کروستین رنگدانه های کاروتنوئید و مسئول رنگ قرمز زعفران هستند. هر دو ترکیب خاصیت ضد افسردگی، محافظت از سلول های مغز در مقابل آسیب های پیشرونده، بهبود التهاب، کاهش اشتها و کمک به کاهش وزن دارند.
سفرانال مسئول طعم و عطر خاص این گل است. تحقیقات نشان داده اند این آنتی اکسیدان به بهبود خلق، حافظه و توانایی یادگیری کمک کرده و از سلول های مغز در مقابل استرس اکسایشی محافظت می کند.
کمفرول در گلبرگ های این گل وجود دارد. این ترکیب فوایدی نظیر کاهش التهاب، خواص ضد سرطانی و ضد افسردگی دارد.
فواید احتمالی زعفران که نیاز به تحقیقات علمی بیشتر دارد:
- بیماری چشم که منجر به کاهش بینایی در افراد سالمند می شود (دژنراسیون ماکولای وابسته به سن): تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف زعفران به مدت شش ماه می تواند به بهبود اندکی در بینایی کسانی که دژنراسیون ماکولای وابسته به سن دارند کمک کند.
- مشکلات جنسی ناشی از داروهای ضد افسردگی: مصرف داروی ضد افسردگی می تواند باعث کاهش میل جنسی شود. تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف زعفران به مدت ۴ هفته رضایت جنسی را در مردان و زنانی که داروی ضد افسردگی مصرف می کنند افزایش می دهد اما به نظر نمی رسد میل به رابطه جنسی یا اوج لذت جنسی بهبود یابد.
- عوارض متابولیک داروهای ضد روان پریشی: برخی داروهای ضد روان پریشی، قند خون و کلسترول خون را بالا میبرند. تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف زعفران به مدت ۱۲ هفته می تواند از این افزایش قند خون جلوگیری کند اما در جلوگیری از افزایش کلسترول به نظر می رسد کمکی نمی کند.
- اضطراب: برخی تحقیقات نشان می دهند مصرف عصاره زعفران به صورت خوراکی به مدت ۸ تا ۱۲ هفته می تواند علائم اضطراب را در برخی افراد کمتر کند.
- آسم: تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف زعفران می تواند برخی علائم آسم را در آسم ناشی از آلرژی کاهش دهد.
- عملکرد ورزشی: تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف آن یا مواد شیمیایی به دست آمده از آن به نام کروستین، خستگی را کاهش داده و قدرت عضلات را در مردانی که ورزش می کنند بهبود می بخشد.
- اختلال نعوظ: تحقیقات اولیه نشان می دهند استعمال زعفران بر روی پوست علائم اختلال نعوظ را بهبود می بخشد. برخی تحقیقات نشان داده اند مصرف خوراکی آن می تواند به مردانی که اختلال عملکرد نعوظ دارند کمک کند. اما تحقیقات دیگر نشان داده اند مصرف خوراکی کمکی نمی کند.
- درد عضلانی ناشی از ورزش: تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف این ادویه می تواند به پیشگیری از درد عضله در مردانی که به طور متداول ورزش نمی کنند کمک کند.
- گروهی از اختلالات چشم که به کاهش بینایی منجر می شود (آب سیاه یا گلوکوم): تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف آن به مدت ۴ هفته در کنار درمان منظم بیماری می تواند برخی علائم آب سیاه را کاهش دهد.
- کلسترول و چربی بالا: مصرف زعفران به نظر نمی رسد مقدار چربی خون را در بیشتر مردم تغییر دهد اما تحقیقات بیشتری لازم است تا کاهش چربی در کسانی که چربی خون بالایی دارند مشخص شود.
- فشار خون بالا: تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف چای سیاه حاوی زعفران سه مرتبه در روز به مدت ۸ هفته فشار خون را در کسانی که دیابت و فشار خون بالا دارند، کاهش می دهد.
- افسردگی پس از زایمان: تحقیقات اولیه نشان می دهند مصرف محصول خاصی از زعفران به مدت ۶ هفته، برای درمان افسردگی پس از زایمان به اندازه فلوکستین موثر است. تحقیقات اولیه دیگر نیز نشان می دهند مصرف هشت هفته ای این ادویه می تواند علائم افسردگی را در زنان شیرده کاهش دهد.
- طاسی
- سرطان
- سرفه
- انزال زودرس
- گرفتگی عروق
- بی خوابی
- درد
- پسوریازیس
- نفخ
- استفراغ
توجه داشته باشید برای بررسی کاربرد زعفران در موارد بالا شواهد بیشتری نیاز است بنابراین در حال حاضر مصرف آن برای این موارد توصیه نمی شود.
آیا مصرف زعفران برای زنان باردار مشکل ایجاد می کند؟
زنان باردار باید از مصرف دوز بالای آن خودداری کنند چون ممکن است باعث سقط جنین شود. مصرف آن در غذا مانعی ندارد اما اگر می خواهید آن را به صورت مکمل مصرف کنید پیش از آن با پزشک مشورت نمایید.
آیا زعفران افسردگی را برطرف می کند؟
این ماده به خاصیت نشاط بخشی شناخته شده است. این فقط به دلیل رنگ قرمز و متمایز آن نیست بلکه واقعا به بهبود خلق کمک می کند. در یک پژوهش بازبینی از ۵ مقاله، مشخص شد مکمل آن در درمان علائم افسردگی خفیف تا متوسط بسیار موثرتر از دارونما عمل می کند. پژوهش های دیگر نیز نشان داده اند مصرف ۳۰ میلی گرم زعفران در روز به اندازه درمان مرسوم افسردگی با داروهای فلوکستین، ایمیپرامین و سیتالوپرام موثر بود. علاوه بر این تعداد کمتری از داوطلبان عوارض ناشی از درمان با زعفران را تجربه می کردند (در مقایسه با داروی افسردگی).
جالب اینجاست که به نظر می رسد هم گلبرگ های آن و هم کلاله های نخ مانند آن برای درمان افسردگی خفیف تا متوسط موثر هستند.
اگر چه این یافته ها نوید بخش هستند اما پژوهش های انسانی بلند مدت تر و بزرگتری لازم است تا بتوان زعفران را برای درمان افسردگی توصیه کرد.
بیشتر بخوانید کاهش وزن و موارد مرتبط به آن
چه کسانی باید در مصرف زعفران احتیاط کنند؟
- مصرف زعفران به عنوان دارو (دوز بیشتر از حد مصرف معمول) تا ۲۶ هفته مجاز و بی خطر در نظر گرفته می شود.
- برخی افراد ممکن است به آن آلرژی داشته باشند، این افراد نباید زعفران مصرف کنند.
- مصرف آن در دوز بالا توصیه نمی شود. مقدار ۵ گرم به بالا می تواند مسمومیت ایجاد کند و ۱۲ تا ۲۰ گرم میتواند منجر به مرگ شود.
- مصرف بیشتر از مقدار نرمال برای زنان باردار و زنان شیرده توصیه نمی شود چرا که ممکن است باعث انقباض رحم و سقط شود.
- مصرف آن در کسانی که اختلال دو قطبی دارند ممکن است بر خلق تاثیر گذارد. این نگرانی وجود دارد که زعفران باعث هیجان پذیری و رفتارهای تکانشی در افراد دو قطبی شود بنابراین کسانی که اختلال دو قطبی دارند بهتر است مصرف نکنند.
- کسانی که به گونه های چچم ( Lolium)، زیتون (Olea ) و علف شور (Salsola) آلرژی دارند، ممکن است به زعفران نیز آلرژی داشته باشند.
- کسانی که دیابت دارند مراقب افت قند خون باید باشند. به نظر می رسد زعفران بر قند خون تاثیر می گذارد. آخرین تحقیقات در مورد درمان دیابت را اینجا بخوانید.
- کسانی که بیماری قلبی دارند مقدار زیاد زعفران نباید مصرف کنند. زعفران می تواند بر سرعت ضربان قلب و شدت آن تاثیر بگذارد.
- مصرف زعفران ممکن است باعث پایین آمدن فشار خون شود بنابراین کسانی که فشار خونشان پایین است ممکن است با مصرف زعفران دچار افت فشار شوند.
