بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
نعناع چیست؟
نعناع (mint) با نام علمی Mentha، عضوی مهم از سبزیجات در آشپزی ایرانی است که علاوه بر کارایی آن در آشپزی، در صنایع مراقبتی بهداشتی و دارویی نیز کاربرد دارد.
انواع نعنا ها و خواص آنها
گیاه نعنا با توجه به خواص گسترده ای که دارد در نقاط مختلف دنیا با شرایط آب و هوایی متفاوتی کاشت می گردد و پرورش آن در اقلیم های گوناگون سبب شده با تنوع مختلفی از آن روبرو باشیم. هر کدام از انواع نعنا که در زیر معرفی می گردند دارای ویژگی ها و خواص منحصر به فرد خود هستند.
- نعنا بیابانی : می توان آن را از گونه های کمیاب نعنا دانست که نسبت به نعنا کوهی خیلی کمتر یافت می شود. این نعنا برای روغن گیری استفاده می شود. سطح تندی نعنا بیابانی زیاد است و نمی توان برای مصرف خوراکی استفاده کرد. روغن نعنا بیابانی برای خواص دارویی و درمانی کاربرد دارد.
- نعنا پرتقالی : قدرت همزیستی با محیط این نعنا بسیار بالا می باشد، با سرعت رشد می کند و فضای اطراف خود را پوشش می دهد. برای رشد بهتر نیاز به نور و آفتاب زیاد تابستانی دارد.
- نعنا آناناسی : شاید کسانی که این نعنا را برای اولین بار مصرف کنند، بگویند گیاه متفاوتی از نعنا است. چرا که مزه و شکل ظاهری آن نسبت به سایر انواع نعنا بسیار متفاوت، خاص و عالی است. برعکس نعنا پرتقالی بهتر است این نوع نعنا در معرض آفتاب مستقیم نباشد.
- نعنا شکلاتی : از آنجایی که این نعنا دارای رنگی مشابه شکلات است، اسم آن را نعنا شکلاتی گذاشته اند. این نوع نعنا قابلیت استفاده خوراکی دارد و هم می توان از آن در حالت خشک شده برای مزه دار کردن و همچنین بخاطر خواص درمانی استفاده کرد. در دمنوش ها و چای نیز از این نوع نعنا استفاده می شود.
از دیگر انواع نعنا می توان به مواردی چون نعنا وحشی (کوهی)، نعنا فلفلی، نعنا موزی، نعنا سیبی و … اشاره کرد.
مهمترین خواص نعنا
گیاه نعنا از هر نوع که باشد دارای خواص درمانی بسیار گسترده ای است. برخی از این خواص برای انواع آن مشابه است و برخی دیگر مربوط به نوع خاصی از برگ نعنا می شود. مهمترین خواص نعنا عبارتند از:
- درمان سیستم گوارش و دل درد : نعنا بخاطر خاصیت میکروب زدایی که دارد، پاکسازی سیستم گوارشی را به خوبی انجام می دهد و در صورت ابتلا به دل درد می توانید برای اثر بخشی سریع از عرق نعنا استفاده کنید.
- نعنا برای لاغری : میزان فیبر در نعنا بسیار زیاد است. این مورد سبب می شود که فرد با خوردن نعنا کنار غذا زود از حالت عادی احساس سیری کند و مقدار غذای کمتری بخورد. در نتیجه با گذر زمان فرد لاغر می شود.
- برطرف کننده بی خوابی : کم خوابی و بی خوابی برای بدن بسیار زیان آور است و جدای درمان های پزشکی و داروهای شیمایی، می توان با مصرف نعنا این مشکل را برطرف کرد و به آرامش خواب کمک کرد.
- کاهش استرس و آرامش بخش : در دسته مسکن های گیاهی حتما نام نعنا را مشاهده کرده اید. عصاره این گیاه به عنوان یک آرامش بخش که سیستم عصبی بدن را کنترل می کند و سطح استرس را کاهش می دهد، تجویز می گردد.
- کاهش درد : درد های عصبی و عضلانی مانند درد دندان، درد پا و … را می توان تا سطح قابل توجهی با مصرف نعنا کاهش داد.
- جلوگیری از سرفه و ضد حساسیت : حساسیت به بو، حساسیت های فصلی و … برای برخی افراد آزار دهنده است که سبزی نعنا به صورت تازه و خشک در این مورد کاربرد دارد. سرفه های حساسیتی را نیز کاهش می دهد.
از دیگر خواص نعنا می توان به ایجاد تعریق، ادرار آوری، ضد نفخ بودن و … اشاره کرد.
نعنا برای سرفه
وجود منتول در نعنا عاملی است که سبب می شود به عنوان ضد سرفه تجویز گردد. منتول با اثر گذاری بر روی عصب های تحتانی گلو، آنها را بی حس می کند و در نتیجه عامل سرفه از بین می رود. عامل بعدی خواص ضد باکتریایی نعنا است که سبب می شود به صورت ضد احتقاقی عمل کند. افرادی که به سرفه های خشک مبتلا هستند بهتر است قبل از خواب دم کرده یا دمنوش نعنا را استفاده نمایند. ریختن چند برگ نعنا درون چای نیز می تواند کمک کننده باشد.
برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان سرفه خشک
عرق نعنا و عسل برای معده
گیاه نعنا با خواص ضد باکتریایی به سیستم گوارشی کمک می کند تا سطح ایمنی خود را حفظ کند و دردهای معده و روده از بین برود. از طرفی نعنا سبب ترشح صفرا می شود که این مورد به هضم غذا کمک کرده و از نفخ معده جلوگیری می کند. حرکت پریستالتیک معده با مصرف نعنا راحت تر انجام می شود و از التهاب معده جلوگیری می شود. برای اینکه خاصیت ضد التهابی افزایش یابد و فرآیند جذب و اثر گذاری تسریع شود بهتر است عرق نعنا با عسل مصرف شود. در صورتی که سطح اسید معده بالا باشد می توان از ترکیب عرق نعنا و بارهنگ استفاده کرد.
نعنا برای یبوست
زمانی که حرکت پریستالتیک روده توسط نعنا تسهیل می شود و گیاه نعنا با اعمال تحریک پذیری روده فرآیند را تشدید می کند، انجام دفع مدفوع برای روده آسانتر می شود. در نتیجه مشکلات روده، التهابات آن و همچنین درد مربوط به یبوست کاهش پیدا می کند. نعنا دارای فیبر است که به روان کنندگی سیستم گوارش کمک می کند و از ابتلا به یبوست جلوگیری می نماید.
برای اطلاعات بیشتر: درمان های خانگی یبوست
نعنا برای فشار خون
در ترکیب نعنا مواردی مانند فنولی، آنتی اکسیدانی و … سبب کاهش استرس می شوند که با آرامش بخشی فرد همراه می شود. زمانی که سطح استرس و هیجانات فرد کنترل شود، فشار خون در حالت پایدار و طبیعی قرار می گیرد و از ایجاد فشار خون جلوگیری می شود. دسته بعدی ترکیبات موجود در نعنا شامل فلاونوئید و مونوترپن بر عروق تاثیر می گذارند و سبب گشاد شدن آنها می شوند که با تسهیل گردش خون همراه می گردد و از ایجاد فشار مضاعف جلوگیری می نماید. عامل بعدی فشار خون، التهاب بالا در بدن است که نعنا با ویژگی ضد التهابی این عامل را برطرف می نماید.
نعنا برای اسهال
نعنا با کاهش التهاب سیستم گوارش و خواص ضد باکتریایی به درمان اسهال کمک می کند.
برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان انواع اسهال
نعنا برای گلو درد
می توان نعنا را به صورت عرق برای کنترل التهابات گلو مصرف کرد. نعنا یک گیاه ضد میکروبی است و عفونت ها، ویروس ها، باکتری ها و … موجود در گلو را از بین می برد و به درمان گلو درد کمک می کند. استفاده از آب گرم به همراه عرق نعناع محیط گلو را مرطوب نگه می دارد و خشکی آن را برطرف می کند.
عرق نعنا و بارهنگ
از این ترکیب برای درمان مشکلات مختلف از جمله کبد چرب استفاده می شود. ترکیب نعنا و بارهنگ سبب می شود متابولیسم چربی تنظیم شود، جریان خون در کبد بهبود یابد و با کمک ترکیب فنولی و فالونوئیدی موجود در بارهنگ از انباشت چربی در کبد جلوگیری شود.
نعنا در بارداری
به دلیل شرایط جسمی دوران بارداری مصرف نعنا کمک می کند که از نفخ جلوگیری شود و هضم غذا برای مادر راحت تر باشد. التهاب ها و تورم های بدنی را کاهش می دهد و گردش خون را بهتر می کند. البته نباید در مصرف نعنا در این دوران زیاده روی شود چرا که ممکن است بر روی جنین اثر گذار باشد و رشد او را محدود کند.
برای اطلاعات بیشتر: تغذیه مناسب در بارداری
عرق نعنا برای نوزاد
مصرف نعنا برای نوزادان باید با احتیاط همراه باشد و زیر نظر متخصص و پزشک صورت بگیرد. سطح ایمنی بدن نوزادان و دستگاه گوارش آنها حساس و بسیار ضعیف است. توصیه می شود از مصرف خودسرانه عرق نعنا برای نوزاد خود داری شود.
نعنا در طب سنتی
طب سنتی ارزش زیادی برای خواص غذایی و دارویی گیاه نعنا قائل است. طبق طب سنتی طبع نعنا گرم و از نوع خشک می باشد. در درمان بیماری های فصل سرد، مشکلات گوارشی؛ نفخ، درد مفاصل و عضلات، مشکلات ناشی از طبع سرد بدن و .. اثر گذاری بالایی دارد. ویژگی ضد التهابی و ضد باکتریایی نعنا نیز برای سیستم گوارشی و تنفسی اهمیت دارد.
طبع نعنا سرده یا گرمه؟
در طب سنتی گیاه نعنا دارای طبع گرم و خشک می باشد. طبع گرم این نعنا سبب ایجاد خواص زیاد درمانی و آرامش بخشی آن می گردد. برای برخورداری از خواص نعنا می توان آن را به صورت سبزی تازه، خشک شده، اسانس و چاشنی غذا، دمنوش و … استفاده کرد. در این گیاه گرم اسیدهای فیتوسترون، ساپونین، فنولیک، کاروتنوئید، فلانوئید و … موجود می باشد. سطح آنتی اکسیدان نعنا بسیار بالاست و در صنعت خوراکی مانند آدامس، شکلات، شربت و…. استفاده زیادی دارد و دارای محبوبیت است.
برای اطلاعات بیشتر: چگونه طبع سرد بدن را درمان کنیم؟
از این گیاه برای اقلام دارویی و بهداشتی مانند خمیر دندان نیز استفاده می کنند.
نعناع چه بیماری هایی را درمان می کند؟
از نعناع برای حل مشکلات گوارشی مانند روده عصبی (سندرم روده تحریک پذیر)، سوء هاضمه، اسپاسم و انقباض شکم و نفخ استفاده می شود.
همچنین برای موارد زیر از نعنا استفاده می شود:
- رفع بوی بد دهان
- درد سینه در شیردهی
- اسپاسم مری
- سردردهای تنشی
ضررها و عوارض مصرف
همانند سایر گیاهان دارویی، برای برخی افراد ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. افراد زیر نباید نعناع را به مقدار زیاد ( به صورت عصاره یا عرق یا روغن)، مصرف کنند:
- کسانی که رفلاکس معده دارند نباید برای حل مشکل گوارشی خود نعناع مصرف کنند. چون نعناع معده را تحریک کرده و رفلاکس را بدتر می کند.
- کسانی که روغن نعناع مصرف می کنند باید حواسشان باشد این ترکیب غلیظ را به مقدار کم مصرف کنند چون دوز بالای آن می تواند تاثیر سمی بر جای بگذارد.
- همچنین باید بدانید منتول خالص سمی است و اصلا نباید برای مصرف خوراکی در نظر گرفته شود بلکه فقط بر روی پوست یا برای استفاده از رایحه آن بر روی بالش و لوازم می توان آن را استفاده کرد. هرگز روغن نعنا را بر روی صورت نوزاد یا خردسالان استفاده نکنید چون ممکن است باعث اسپاسم و مشکل تنفسی جدی شود.
- روغن نعناع در دوز بالا برای کلیه ها سمی است. همچنین کسانی که سنگ صفرا یا التهاب مثانه دارند نباید مصرف کنند.
