بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
خونریزی شدید در پریود یا منوراژی چیست؟
برخی زنان خونریزی ماهانه پریودشان شدید یا طولانی تر است. به این وضعیت منوراژی نیز میگویند. خونریزی شدید پریود اگرچه شایع است ولی بیشتر زنان دچار این مشکل نیستند. به گفته Women’s Health Concern، از هر سه زن یک نفر پریود شدید دارد و دستکم یک تن از هر بیست زن هر ساله درباره این مشکل با پزشک زنان گفتگو میکند. برخی زنان بین پریودها یا زودتر یا دیرتر از زمان مورد انتظار پریود، خونریزی میکنند. این نوع خونریزی را خونریزی غیرطبیعی رحمی (متروراژی) یا خونریزی پریودی نامنظم میگویند.
در خونریزی شدید پریود، معمولا دل درد و خونریزی باعث میشود سختی هایی در برخی جنبه های زندگی روزمره ایجاد شود.
علائم خونریزی شدید در پریود
اگر میخواهید بدانید آیا شما هم از آن دسته زنانی هستید که پریودتان شدید به شمار می آید یا نه، باید ببینید آیا برخی از علائم زیر را دارید یا نه:
- آغشته شدن یک نوار بهداشتی یا تامپون در کمتر از دو ساعت (و نیاز به تعویض) به مدت چند ساعت پشت سر هم
- نیاز به تعویض نوار بهداشتی یا تامپون در کمتر از دو ساعت
- نیاز به دو نوار بهداشتی برای جلوگیری از بیرون رفتن خون و آلوده شدن لباسها
- بیدار شدن شبانه برای تعویض تامپون یا نوار بهداشتی
- خونریزی بیشتر از یک هفته
- خارج شدن لخته های خون بزرگتر از ۲.۴ سانتیمتر
- محدود شدن فعالیتهای روزمره به دلیل خونریزی زیاد
- احساس خستگی یا نفس نفس زدن به دلیل از دست دادن خون
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنیم ؟
اگر هر یک از شرایط زیر را دارید نزد پزشک بروید:
- خونریزی از واژن که به قدری شدید است که دستکم یک نوار بهداشتی یا تامپون در ساعت و به مدت بیشتر از دو ساعت پشت سر هم، آغشته میشود.
- خونریزی بین پریودها یا خونریزی غیر معمول
- خونریزی از واژن پس از یائسگی
برای اطلاعات بیشتر: بیماری های بعد از بروز یائسگی
علل بروز منوراژی
در برخی موارد علت خونریزی شدید پریود ناشناخته است ولی شماری از وضعیتها میتوانند باعث خونریزی شدید در پریود شوند مانند زیر:
- تغییرات هورمونی: در یک چرخه ماهانه معمولی بین استروژن و پروزسترون توازن وجود دارد. این توازن بین هورمونها، انباشتگی و ضخامت دیواره رحم را کنترل میکند. دیواره داخلی رحم که آندومتر نام دارد در زمان پریود پوسته ریزی میکند. هنگامی که هورمونها توازنشان بهم میخورد، لایه داخلی رحم به قدری ضخیم میشود که ممکن است با شدت پوسته ریزی کند و یا بین پریودها خونریزی بدهد. برخی از وضعیتهایی که باعث میشوند تعادل هورمونها بهم بریزد چاقی، مقاومت به انسولین، مشکلات تیروئید و سندرم تخمدان پلی کیستیک (تنبلی تخمدان) هستند.
- مشکلات تخمدان: گاهی تخمدانها در چرخه ماهانه تخمک رها نمیکنند. هنگامی که تخمک گذاری رخ نمیدهد بدن همانند همیشه هورمون پروزسترون نمیسازد. از این رو توازن میان هورمونها بهم خورده و معمولا خونریزی شدید در پریود یا خونریزی بین پریودها را در پی دارد.
- فیبروم رحم: این تومورهای خوش خیم (غیر سرطانی) در سالهای باروری در رحم رشد میکنند. فیبروم رحم میتواند باعث خونریزی شدید پریود یا طولانی شدن پریود شود.
برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان فیبروم رحم
- پولیپ: پولیپ رحم به زایده های کوچک در دیواره رحم گفته میشود که میتوانند خونریزی پریود را سنگین کنند یا باعث طولانی شدن آن شوند. همچنین ممکن است باعث خونریزی بین پریودها شوند. پولیپ ها گاهی بلکه بینی یا خونریزی پس از یائسگی را نیز به دنبال دارند.
- آدنومیوز: در این وضعیت غده های دیواره داخلی رحم در دیواره خود رحم رشد میکنند. این باعث میشود پریود شدید و دردناک شود.
- دستگاههای درون رحمی مانند آی یو دی: خونریزی شدید پریود یکی از عوارض شناخته شده آی یو دی های غیر هورمونی است. استفاه از آی یو دی های دارای پروژستین ممکن است خونریزی را کاهش دهد.
- عوارض بارداری: یک پریود شدید که دیر هم شده است میتواند برخاسته از سقط جنین باشد. یکی دیگر از علتهای خونریزی شدید در بارداری، غیرطبیعی بودن جایگاه جفت است. جفت مواد غذایی را به جنین میرساند و مواد زاید را از آن دور میکند. جفت اگر خیلی پایین باشد یا دهانه رحم را بپوشاند وضعیتی به نام جفت سرراهی ایجاد میشود.
برای اطلاعات بیشتر: عوارض سقط جنین
- سرطان: سرطان رحم یا سرطان دهانه رحم میتواند خونریزی های غیر طبیعی، شدید یا نامنظم را به دنبال داشته باشد. سرطان رحم و دهانه رحم پیش یا پس از یائسگی میتوانند رخ دهند. زنانی که نتیجه پاپ اسمیرشان در گذشته نرمال نبوده است بیشتر در خطر سرطان دهانه رحم قرار دارند و بیشتر باید ارزیابی شوند.
- اختلالات خونریزی ژنتیکی: برخی اختلالات خونریزی ژنتیکی هستند و باعث خونریزی های شدید پریود میشوند از جمله بیماری وان ویلبراند.
- داروها: برخی داروها میتوانند طولانی یا شدید شدن خونریزی ماهانه را در پی داشته باشند مانند داروهای ضد بارداری که استروژن و پروژسترون دارند. هرچند این داروها معمولا خونریزی پریود را کاهش میدهند ولی گاهی هم خونریزی غیر طبیعی ایجاد میکنند. داروهایی که جلوی لخته شدن خون را میگیرند نیز میتوانند باعث خونریزی شدید در پریود شوند مانند وارفارین، انوکساپارین (ناکسپرین)، اپیکسابان (الاکونیت) و ریواروکسابان (با نام تجاری زارلتو).
- دیگر وضعیتهای پزشکی: شماری از وضعیتهای پزشکی میتوانند باعث خونریزی شدید در پریود شوند مانند بیماری تیروئید، بیماری کلیه و بیماری کبد.
عوامل زمینه سازی که احتمال خونریزی شدید پریود را افزایش میدهند بسته به سن و بیماریهای زمینه ای متفاوتند. معمولا آزاد شدن تخمک از تخمدان به بدن سیگنال میدهد که پروژسترون بسازد. پروژسترون هورمونی است که مسئول منظم نگه داشتن پریود است. اگر تخمکی آزاد نشود بدن پروژسترون کافی نمی سازد و خونریزی شدید پریود یا خونریزی بین پریود رخ میدهد.
در نوجوانان خونریزی شدید پریود یا خونریزی بین پریود اغلب هنگامی رخ میدهد که تخمک در چرخه ماهانه آزاد نمیشود. نوجوانان در سال نخست پس از اولین پریود، بیشتر احتمال دارد که چرخه ماهانه شان بدون رها سازی تخمک باشد.
در زنان سن بالاتر که هنوز در سن باروری هستند، خونریزی شدید پریود بیشتر برخاسته از مشکلات رحم است مانند فیبروم، پولیپ و آندومتریوز.
همچنین بخوانید: خون طبیعی در پریودی چقدر است؟
عوارض خونریزی شدید پریود
خونریزی پریود اگر خیلی شدید یا طولانی باشد میتواند مشکلات زیر را به دنبال داشته باشد:
- کم خونی (آنمی): خونریزی شدید پریود به دلیل از دست دادن خون زیاد در دراز مدت میتواند باعث کم خونی شود. هنگامی که بدن تلاش میکند کمبود گلبولهای قرمز خون را جبران کند، کم خونی کمبود آهن رخ میدهد. بدن از ذخیره های آهن برای ساخت هموگلوبین بیشتر بهره میبرد تا اکسیژن رسانی به بافتها مختل نشود. خونریزی شدید پریود سطح آهن بدن را میتواند خیلی پایین بیاورد. کم خونی کمبود آهن اگر علائمی ایجاد کند معمولا سردرد و احساس خستگی است.
- درد شدید: ممکن است همراه با خونریزی شدید، درد شدیدی هم داشته باشید چرا که ممکن است انقباضات رحم شدیدتر شوند. به این وضعیت دیسمنوره میگویند.
تشخیص علت منوراژی چگونه است؟
پس از معاینه لگن و جویا شدن علائم، پزشک ممکن است آزمایشهایی برایتان بنویسد:
- آزمایش خون
- پاپ اسمیر
- نمونه برداری رحم
- سونوگرافی
برای اطلاعات بیشتر: تفسیر نتایج سونوگرافی تخمدان و رحم
بسته به نتیجه این آزمایشها، ممکن است آزمایشهای بیشتری نیاز باشد:
- سونوهیستروگرافی
- هیستروسکوپی
راه های درمان خونریزی شدید در پریود
درمان خونریزی شدید پریود بستگی به عوامل گوناگون دارد از جمله اینها:
- وضعیت سلامتی و سابقه پزشکی
- علت خونریزی شدید پریود و این که چقدر جدی است
- تحمل شما نسبت به داروها یا درمانها
- احتمال این که پریودتان شدتش کمتر شود
- برنامه شما برای بارداری در آینده
- تاثیر خونریزی پریود بر زندگی تان
- ترجیح شخصی شما
دارو درمانی
- داروهای مسکن مانند ایبوپروفن میتوانند به کاهش خونریزی و درد کمک کنند.
- ترانکسامیک اسید به کاهش خونریزی کمک میکند و تنها در زمان خونریزی شدید مصرف آن کفایت میکند.
- داروهای ضد بارداری خوراکی
- پروژسترون خوراکی
- آی یو دی هورمونی
- داروهای دیگر مانند آگونیستها و آنتاگونیستهای هورمون آزاد کننده گنادوتروپین که GnRH نام دارند. داروی رلوگولیکس Relugolix در ترکیب با استروژن و پروژستین گاهی میتوانند به خونریزی ناشی از فیبروم کمک کنند. الاگولیکس همراه با استروژن و پروژستین برای درمان خونریزی های ناشی از فیبروم به کار گرفته میشد. الاگولیکس به تنهایی نیز ممکن است بتواند خونریزی ناشی از اندومتریوز را کاهش دهد.
همچنین عوارض خونریزی شدید مانند کمبود آهن یا کم خونی نیز با دارو و مکمل آهن باید درمان شود.
جراحی برای درمان منوراژی
- کورتاژ و دیلاتاسیون (D&C): در این روش پزشک دهانه رحم را باز میکند و بافتهای دیواره داخلی رحم را میتراشد یا با مکش برمیدارد. به این کار کورتاژ میگویند. این کار را برای پیدا کردن منبع خونریزی غیر طبیعی رحمی مانند پولیپ، فیبروم یا توده سرطانی نیز میتوان انجام داد. اگر سقط جنین داشته اید، برای تخلیه کامل رحم کورتاژ انجام میشود. هیستروسکوپی اغلب همراه با کورتاژ و دیلاتاسیون انجام میشود تا پزشک بتواند به علت خونریزی رحم پی ببرد.
- آمبولی کردن سرخرگ رحم: این درمان برای بستن گردش خون به فیبروم انجام میشود. بستن راه خونی که به فیبروم میرسد به کوچک شدن فیبروم می انجامد. در آمبولی کردن سرخرگ رحم، جراح کاتتر را از سرخرگ بزرگی در ران (سرخرگ فمورال) میگذراند تا به رگ خونرسان رحم برسد. سپس مهره های ریزی را به درون رگ این بخش از بدن تزریق میکند تا خونرسانی به فیبروم کاهش یابد.
- سونوگرافی (اولتراسوند) متمرکز: در این روش، فیبرومها با امواج فراصوتی و انرژی فرکانس رادیویی نشانه گیری و نابود میشوند.
- میومکتومی: در میومکتومی، فیبروم با عمل جراحی برداشته میشود. بسته به اندازه، شمار و جایگاه فیبرومها جراح میتواند میومکتومی را با چند برش کوچک در شکم انجام بدهد (لاپاراسکوپی) و یا با کمک دستگاهی از راه واژن و دهانه رحم فیبروم برداشته میشود (هیستروسکوپی) و یا ممکن است این کار با جراحی باز شکم انجام پذیرد.
برای اطلاعات بیشتر: عمل میومکتومی چگونه انجام می شود؟
- ابلیشن اندومتر: در ابلیشن اندومتر، لایه پوشاننده درون رحم تخریب میشود. این فرایند تخریب را ابلیشن میگویند. جراح با استفاده از لیزر، امواج رادیویی و یا گرما این کار را میتواند انجام بدهد. پس از ابلیشن اندومتر، احتمالا پریودهای سبکتری داشته باشید. احتمال بارداری پس از ابلیشن کم است ولی ممکن است رخ دهد و اگر رخ دهد میتواند خطرساز باشد. از این رو، قرصهای ضد بارداری مطمئن یا دائمی تا زمان یائسگی پیشنهاد میشود.
- برش اندومتر: جراح در این روش با کمک یک حلقه سیمی که جریان برق در آن برقرار میشود، لایه درونی رحم را برمیدارد. پس از این درمان بارداری بهتر است انجام نشود.
- هیسترکتومی: در این روش رحم و دهانه رحم برداشته میشوند. با هیسترکتومی دیگر پریود نمیشوید و همچنین توانایی بارداری در بدن خود ندارید. هیسترکتومی با بیهوشی انجام میشود و اگر با روش باز (شکمی) باشد نیاز به یک یا چند شب بستری دارد. در روش لاپاراسکوپی و واژنی ممکن است نیازی به بستری نباشد و دوره بهبودی کوتاهتر است. اگر پزشک به دلایل پزشکی تخمدانها را نیز بردارد، یائسگی شما از همین زمان آغاز میشود ولی اگر تنها رحم و یک تخمدان برداشته شوند یائسگی رخ نمیدهد و همچنان چرخه های ماهانه را (بدون خونریزی پریود) خواهید داشت.
برای اطلاعات بیشتر: هیسترکتومی یا جراحی برداشتن رحم چگونه انجام می شود؟
بسیاری از روشهای بالا سرپایی هستند و نیازی به بستری ندارند.
گاهی خونریزی شدید در پریود نشانگر مشکل دیگری مانند بیماری تیروئید است. در این موارد درمان عامل آن به بهبودی خونریزی پریود می انجامد.
درمان های خانگی و طبیعی
درمان بستگی به این دارد که علت خونریزی شدید چیست. استفاده از روشهایی مانند کاپ یا فنجان قاعدگی میتواند در کاهش محدودیتهایی که خونریزی شدید پریود ایجاد میکند، به شما کمک کند.
- استفاده از کاپ قاعدگی: فنجان قاعدگی یک فنجان کوچک قیف مانند است از جنس سیلیکون یا جنس های یک بار مصرف که در درون واژن جای داده میشود تا خونی که هنگام پریود سرازیر میشود در آن انباشته شود و پایین نیاید. این به کسانی که خونریزی شدید دارند کمک میکنند کمتر نیاز به توالت رفتن داشته باشند و کمتر نگران آلوده شدن لباسهای خود باشند. فنجان قاعدگی معمولا خون بیشتری از تامپون یا نوار بهداشتی را میتواند در خود نگه دارد، از این رو زود به زود نیازی نیست آن را خالی کنید. از این رو برخی محدودیتهای خونریزی شدید در زندگی روزمره، کاهش می یابد.
- استفاده از کیسه آب گرم: کیسه آب گرم نیز یکی دیگر از ابزارهای سودمند در کاهش درد در پریودهای شدید است و به شل شدن ماهیچه ها و کاهش انقباض کمک میکند. هرچند ممکن است کمکی به کاهش خونریزی نکند.
- پوشیدن شورت های مخصوص پریود: پوشیدن این شورت ها هنگام خواب میتواند در داشتن خوابی با آرامش کمک کند چون این شورتها نیز میتوانند مقداری خون را به خود جذب کنند و از آلوده شدن رختخواب جلوگیری کنند در نتیجه کمتر از خواب بیدار میشوید. همچنین برخی شورتهای مخصوص پریود را بدون نواربهداشتی میتوانید استفاده کنید و حس راحت تری در خواب داشته باشید.
- داشتن استراحت کافی: در دوران پریود به خود سخت نگیرید. شما برای جبران خون از دست رفته نیاز به استراحت دارید بنابراین از خود مراقبت کنید.
- ورزش منظم: برای برخی افراد ورزش منظم به بهبود منوراژی کمک میکند. برای نمونه فعالیتهایی مانند یوگا میتواند استرس پریود را کاهش دهد.
تغذیه برای درمان خونریزی شدید
در مورد تغییر تغذیه برای درمان خونریزی شدید پریود کار خاصی نمیتوانید بکنید. هیچ پژوهشی نشان نداده است که تغذیه به تنهایی میتواند خونریزی شدید پریود را کاهش دهد یا علائم آن را ببخشد ببخشد. هرچند جلوگیری از کم آب شدن بدن و دریافت انواع گوناگون مواد مغذی از غذا میتواند به جلوگیری از عوارض خونریزی شدید پریود کمک کند.
مصرف مکمل آهن در کسانی که مدتی است دچار خونریزی شدید پریود شده اند ممکن است ضروری باشد تا آهن کافی در اختیار بدن قرار بگیرد که گلبول قرمز بسازد.
ویتامین سی به جذب آهن کمک میکند بنابراین اگر قرص آهن میخورید، ویتامین سی یا غذاهای سرشار از این آنتی اکسیدان را نیز دریافت کنید.
برخی شواعد نشان میدهند ممکن است برخی گیاهان دارویی تا اندازه ای به کاهش خونریزی شدید پریود در برخی افراد کمک کنند. یک پژوهش بازبینی در Phytotherapy Research بیان میکند این داروهای گیاهی تاثیرات امیدوار کننده ای در درمان خونریزی پریود نشان میدهند هرچند پژوهشهای پزشکی بیشتری باید انجام شود تا بتوان نتیجه درستی گرفت:
- کپسول زنجبیل (مکمل)
- شربت میوه
- کپسولهای گل انار
یادتان باشد نکته اصلی در درمان خونریزی شدید این است که علت آن روشن شود و اگر عاملی باعث این وضعیت شده که باید درمان شود، برای درمان اقدام کنید. درمانهای خانگی تنها راهکارهای موقتی و کمکی هستند و درمان اصلی نباید فراموش شود.
