خونریزی مغزی یکی از علائم سکته مغزی است. این بیماری به رگ های خونی مغز آسیب می رساند که اغلب با سردردهای شدید و فلجی در یک طرف بدن همراه است. علت مستقیم خونریزی مغزی به معنای واقعی کلمه “خونریزی” است. هنگامی که یک رگ خونی در مغز پاره می شود، خون سرریز شده و لخته می شود و یک هماتوم تشکیل می دهد که ناحیه اطراف را فشرده کرده و سلول های مغز را از بین می برد و علائم مختلفی را نیز ایجاد می کند.
در ادامه با دکتر آسپرین همراه باشید تا به بررسی دقیق انواع خونریزی مغزی و درمان آن بپردازیم.
انواع خونریزی مغزی | علل بروز | عوارض | علائم خطرناک |
خونریزی ناشی از پارگی رگ های خونی | ضربه به سر | فلج حرکتی | تهوع و استفراغ |
خونریزی مغزی تالاموس | فشار خون بالا | اختلال گفتاری و حسی و شنوایی و بینایی | توهم |
خونریزی که زیر قشر مغز اتفاق می افتد | کشیدن سیگار | اختلال حافظه | مشکلات شنوایی و بینایی |
خونریزی در مخچه | مصرف الکل | ناتوانی در درک فضا | فراموشی |
خونریزی در ساقه مغز | بارداری و زایمان | اختلال هوشیاری | اختلال در گفتار |
انواع خونریزی مغزی
علائم ممکن است بسته به محل پارگی رگ (خونریزی) متفاوت باشد. به طور خاص، انواع زیر وجود دارد.
-
خونریزی پوتامن
گفته می شود که میزان خونریزی مغزی ناشی از پارگی رگ های خونی در این خونریزی بیشترین میزان (۴۰ تا ۵۰ درصد) است. هنگامی که خونریزی رخ می دهد، سردرد و بی حسی به عنوان علائم دیده می شود. به طور خاص، همی پلژی وجود دارد که در آن نیمی از بدن فلج بوده و فلجی صورت که در آن یک طرف صورت است، دچار اعوجاج می شود.
-
خونریزی تالاموس
دومین نوع شایع (حدود ۳۰ درصد) بعد از پوتامن، خونریزی مغزی تالاموس است که در اثر پارگی رگ های خونی در ناحیهای به نام تالاموس ایجاد می شود. تالاموس مسئول جمع آوری اطلاعات به دست آمده از طریق بینایی و شنوایی و رساندن آن به مرکز حسی است. هنگامی که خونریزی در این ناحیه رخ می دهد، علاوه بر سردرد، همی پلژی و فلجی صورت، اختلال هوشیاری نیز دیده می شود.
-
خونریزی زیرقشری
خونریزی زیر قشری، خونریزی مغزی است که در زیر قشر مغز رخ می دهد. این بیماری در قسمت های مختلفی مانند «لوب جداری»، «لوب پیشانی» و «لوب تمپورال» رخ می دهد، اما علائم آن شامل سردرد، همیپلژی و اختلال حسی است که در آن حواس پنج گانه غیرطبیعی هستند. یکی دیگر از علائم، همیانوپی بوده که از دست دادن نیمی از میدان بینایی در یک یا هر دو چشم است.
اطلاعات بیشتر: انواع زخم و خونریزی داخلی کدام اند؟
-
خونریزی مخچه
مخچه در پشت ساقه مغز ( اندامی که مخ را به نخاع متصل می کند) قرار دارد. خونریزی در این ناحیه باعث علائمی مانند سردرد و استفراغ میشود. علاوه بر این، “آتاکسی” ممکن است رخ دهد، زیرا مخچه عملکردهای حرکتی را کنترل می کند. ناهنجاری هایی در عملکرد حرکتی مانند ناتوانی در ایستادن یا راه رفتن خوب مشاهده می شود.
-
خونریزی پل
پونز بخشی از “ساقه مغز” است. ساقه مغز مخ و نخاع را به هم متصل می کند و اطلاعات پردازش شده توسط مغز را به نخاع می رساند و منجر به اعمال واقعی می شود. اگر خونریزی در این ناحیه رخ دهد، علائمی مانند سردرد، همی پلژی و بی هوشی ظاهر می شود. علاوه بر این، «فلج عصب abducens» که باعث ایجاد ناهنجاری هایی مانند فلج اندام هایی می شود که در آن، اندام ها نمی توانند حرکت کنند و جهت کره چشم که در سمت چپ و راست متفاوت است، دیده می شود.
علت خونریزی مغزی
خونریزی مغزی در اثر عوامل مختلفی ایجاد می شوند که عبارتند از:
- ضربه به سر و تروما ناشی از تصادف و سقوط و …
- افزایش فشار خون در شریان ها (فشار خون بالا)
- آترواسکلروز (تجمع رسوبات چربی در سرخرگ ها)
- تشکیل لخته خونی در مغز
- پارگی آنوریسم مغزی
- انباشتگی پروتئین در عروق خونی (آنژیوپاتی آمیلوئید)
- ناهنجاری و اتصالات غیر طبیعی شریان ها
- اختلالات خونریزی یا مصرف داروهای ضد انعقاد خون
- ابتلا به تومور مغزی
- کشیدن سیگار، مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی، مصرف مواد مخدر مانند کوکائین
- شرایط مرتبط با بارداری و زایمان (اکلامپسی، واسکولوپاتی، خونریزی داخل بطنی نوزاد)
- کلاژن سازی غیر طبیعی در دیواره رگ های خونی به واسطه ضعیف شدن و پارگی دیواره عروق
از کجا بفهمیم خونریزی مغزی کرده ایم؟
در صورتی که ضربات شدیدی به سر وارد شوند مانند ضربه هایی که در تصادفات وارد می شوند، فرد علائمی مثل خونریزی چشم، گوش یا بینی را مشاهده می کند. این ها علائم خونریزی مغزی هستند. اگر هم به طور خود به خودی و بدون اتفاق خاصی دچار خونریزی مغز شدید پس از مشاهده علائمی مثل حس فلجی، بی حسی و ضعف در قسمت های مختلف بدن یا بروز مشکلات در بینایی، بلع، صحبت کردن، درک کلمات، ازدست دادن حافظه، هر نوع تغییر شخصیت و بروز مشکلات عاطفی سریعاً به پزشک معالج مغز و اعصاب مراجعه کنید.
پیشگیری از خونریزی مغزی
مهم ترین مورد، جلوگیری از فشار خون بالا بوده که عامل اصلی خونریزی مغزی است. فشار خون بالا یکی از “بیماری های سبک زندگی” بوده و ناشی از عادات سبک زندگی ناسالم است. به طور خاص، رژیم غذایی نامتعادل (به ویژه مصرف بیش از حد نمک) و چاقی به همراه، سیگار کشیدن، نوشیدن زیاد الکل، استرس بیش از حد، عدم ورزش و غیره بسیار موثر است.
ورزش متوسط، داشتن یک رژیم غذایی متعادل، پرهیز از سیگار و نوشیدن الکل و اجتناب از استرس می تواند خطر خونریزی مغزی را کاهش دهد. به طور خاص، افراد میانسال و مسن که رگ های خونی شکننده تر دارند، بیشتر در معرض خونریزی مغز قرار می گیرند، بنابراین آنها باید تلاش آگاهانه ای برای بهبود عادات سبک زندگی خود داشته باشند.
همچنین بخوانید: انواع مختلف سردرد
اقدامات اولیه در صورت مشاهده علائم خونریزی
بیماران مبتلا به خونریزی مغزی اغلب با مشکلات تنفسی همراه با اختلال هوشیاری همراه هستند. بلافاصله پس از افتادن، باید مراقب بود که در استفراغ خفه نشوند و یا به طور تصادفی استفراغ را نخورند. در صورت استفراغ، صورت و بدن بیمار را به پهلو بخوابانید و طرف فلج را به سمت بالا قرار دهید تا از بلع تصادفی آن جلوگیری شود. قبل از رسیدن آمبولانس، سر را به عقب خم کنید، فک پایین را بلند کرده و دهان را باز کنید تا راه هوایی باز شود. از بالش استفاده نکنید زیرا باعث افتادن چانه و فرو رفتن پایه زبان می شود.
پس از چنین اقداماتی، مهم است که بیمار در اسرع وقت به بیمارستان تخصصی منتقل شود و درمان مناسب انجام شود.
ضعف ناگهانی و یک طرفه در اندام فوقانی و تحتانی که به طور ناگهانی در بیماران مبتلا به فشار خون معمولی یا بالا رخ می دهد، ممکن است نشان دهنده بیماری عروق مغزی از جمله خونریزی مغزی باشد. در این صورت حتما با دکتر آسپرین تماس بگیرید و با پزشک متخصص صحبت کنید.
نحوه تشخیص خونریزی مغزی
تصویربرداری از جمجمه (CT، MRI) به راحتی خونریزی های طبیعی مغزی را تشخیص می دهد.
۱- معاینه سی تی اسکن (CT)
خونریزی در مرحله حاد به صورت یک ناحیه با تراکم بالا (سفید به نظر میرسد) تجسم می شود.
محل خونریزی، میزان هماتوم (لخته خون تشکیل شده در داخل مغز)، میزان فشار بر اطراف بافت مغز توسط هماتوم، هیدروسفالی وجود یا عدم وجود انبساط بطنی که فضای ذخیره سازی است، نیز تایید شده و برای آن درمان در نظر گرفته می شود.
۲- معاینه ام آر آی (MRI)
علاوه بر خود خونریزی، می توان ناهنجاری های عروقی را که ممکن است منشا خونریزی باشد، مانند آنوریسم مغزی و ناهنجاری های عروقی مغز را بررسی کرد. یک تکنیک تصویربرداری به نام تراکتوگرافی، رابطه بین دویدن فیبر عصبی و خونریزی را به تصویر می کشد.
۳- تراکتوگرافی
می توانید ببینید که چگونه رشته های عصبی توسط هماتوم فشرده می شوند.
اطلاعات بیشتر: آیا هرگونه ضربه به سر منجر به ضربه مغزی می شود؟
راه های درمان خونریزی مغزی
اگر سکته مغزی، از جمله خونریزی مغزی، رخ دهد، باید بیمار به سرعت تحت معاینه و درمان در بیمارستان قرار گیرد.
از آن جایی که سلول های مغز بازسازی نمی شوند، فلجی ناگزیر پس از بهبودی در بدن باقی می ماند و بهبود آن از طریق توانبخشی ضروری است. پس از معاینه در بیمارستان و تشخیص خونریزی مغزی، درمان های زیر شروع می شوند.
۱. درمان دارویی
ابتدا پزشک یک داروی ضد فشار خون تجویز می کند که بلافاصله فشار خون را کاهش می دهد تا خونریزی شدید نشود. علاوه بر این، هنگامی که خونریزی رخ می دهد، اطراف مغز به تدریج متورم می شود، بنابراین در آن صورت، یک “داروی ضد ادم” برای رفع تورم تجویز می شود. اگر مقدار خونریزی کم باشد، مشاهده بعدی با درمان محافظه کارانه انجام می شود، بنابراین این داروها به صورت قطرهای داخل وریدی تجویز می شوند.
۲. درمان جراحی
هنگام قضاوت در مورد ضرورت درمان جراحی، نکات مهم «محل خونریزی»، «سطح هوشیاری» و «احتمال فتق مغزی» هستند. جراحی برای برداشتن هماتوم در صورت وجود خطر فتق مغزی بوده و هدف از این جراحی بهبود هوشیاری است نه کاهش فلجی.
۳. کرانیوتومی برای برداشتن هماتوم
این روشی است که برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گرفته است، سر به طور گسترده باز می شود و یک لوله مکش از یک محل بدون مشکل از نظر پزشکی، وارد مغز می شود تا هماتوم را آسپیراسیون و خارج کند. سپس، هنگامی که نقطه خونریزی پیدا شد و خونریزی متوقف شد، جمجمه را برگردانده و بخیه می زنند.
علاوه بر این، اگر تورم مغز شدید باشد، جمجمه ممکن است برداشته شود و پس از کاهش تورم دوباره در آن قرار داده شود. به این حالت فشارزدایی خارجی (کرانیوتومی رفع فشار) می گویند.
۴. حذف هماتوم آندوسکوپی
سوراخی به اندازه یک سکه ایجاد می شود، لوله شفافی به نام غلاف برای محکم کردن میدان عمل وارد سوراخ شده و یک آندوسکوپ و لوله مکش برای برداشتن هماتوم وارد سوراخ می شود. خلاف کرانیوتومی معمولی، برای بیمار کم تر تهاجمی است زیرا اندازه کرانیوتومی کوچک تر و زمان عمل کوتاه تر است.
با این حال، با آندوسکوپی که در یک میدان جراحی باریک انجام می شود، یافتن نقطه خونریزی و توقف خونریزی در هنگام خونریزی شدید در حین جراحی دشوار است، بنابراین مواردی وجود دارد که به کرانیوتومی معمولی روی می آوریم. بنابراین باید میزان خونریزی و محل خونریزی را در نظر گرفت و روش جراحی ایمن اعم از کرانیوتومی یا آندوسکوپی را انتخاب کرد.
عوارض خونریزی مغزی
عوارض خونریزی مغزی شامل موارد زیر است:
۱. اختلال هوشیاری
اختلال هوشیاری علامتی است که ممکن است با مقدار زیادی خونریزی مغزی دیده شود. مقدار زیادی از خونریزی مغزی می تواند منجر به کما شود و می تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
خونی که در داخل مغز خونریزی می کند لخته می شود و هماتوم لخته شده به سلول های مغز فشار می آورد و بر ساقه مغز تاثیر می گذارد. فشرده سازی ساقه مغز ممکن است منجر به از دست دادن هوشیاری شود.
۲. فلج حرکتی
فلج حرکتی ناتوانی در حرکت دادن یک دست یا پا است. فلج اسپاستیک و شل، عموما بیشتر در بازوها تا پاها دیده می شود. بسته به محل خونریزی مغزی، درجه فلج حرکتی و موارد در پاها متفاوت است.
۳. اختلال حسی
اختلالات حسی علائمی از احساس کسل کننده، بیش از حد حساس و بی حس لامسه و درد است. اگر چه بلافاصله پس از شروع خونریزی مغزی قابل مشاهده است، اما ممکن است پس از حدود شش ماه رخ دهد.
۴. اختلالات گفتاری
اختلالات گفتاری علائمی هستند که بیان کلمات را دشوار می کنند. بسته به محل خونریزی مغزی، بهبودی ممکن است آسان باشد یا علائم ممکن است باقی بمانند.
۵. دیسفاژی
دیسفاژی وضعیتی است که بلعیدن غذا و نوشیدنی را دشوار می کند. اگر خونریزی مغزی در یک طرف مغز رخ دهد، می توان انتظار بهبودی داشت. با این حال، بسته به محل خونریزی مغزی، بهبودی ممکن است دشوار باشد.
۶. اختلال عملکرد مرتبه بالاتر
اختلال عملکرد مرتبه بالاتر وضعیتی است که باعث آسیب به مغز می شود که در زندگی روزمره و اجتماعی اختلال ایجاد می کند.
۷. اختلال زبانی یا آفازی
دو نوع اصلی آفازی وجود دارد:
- آفازی جنبشی وضعیتی است که گفتار را دشوار می کند.
- آفازی حسی، از سوی دیگر، ناتوانی در درک کلمات است.
علاوه بر این، علائمی مانند ناتوانی در درک حروف یا نوشتن حروف ممکن است دیده شود.
۸. غفلت فضایی یک طرفه
غفلت فضایی یک طرفه ناتوانی در درک فضا به سمت چپ یا راست است. مشکل در توجه به پله ها و دیوارها، زمین خوردن یا برخورد به آن ها است. اغلب به دلیل آسیب به نیمکره راست مغز دیده می شود.
۹. اختلال حافظه
دو نوع اصلی اختلال حافظه وجود دارد:
اختلال حافظه کلامی وضعیتی است که در آن، آنچه را که به شما گفته شده یا خواندهاید فراموش می کنید.
از طرف دیگر، اختلال در حافظه توپوگرافی، مسیریابی را دشوار می کند. علاوه بر این، علائمی نیز وجود دارد که در یادآوری قبل و بعد از آن تاثیر می گذارد.
۱۰. اختلال توجه
اختلال توجه وضعیتی است که در آن توجه منحرف می شود و آرام ماندن و انجام کارها دشوار می شود.
علائم دیگر شامل پرت شدن حواس توسط محرک های بیرونی و ناتوانی در انجام دو کار همزمان است.
۱۱. ناتوانی خود به خودی
اختلال خود به خودی علامتی است که فاقد خودانگیختگی است و حرکت به سمت عمل را دشوار می کند.
در برخی موارد، علائمی مانند ناتوانی در صحبت کردن ممکن است رخ دهد.
خونریزی مغزی در کودکان
کودکان هم ممکن است همانند بزرگسالان دچار خونریزی مغزی شوند، اما چون مهارت های کلامی و تجارب پایین تری نسبت به بزرگسالان دارند، شاید نتوانند به خوبی علائم خود را بیان کنند. در این صورت تشخیص خونریزی مغزی سخت تر شده، پس در صورت مشاهده توسط والدین، باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه شود.
شرایط استثنایی
بسیاری از نوزادان نارس در معرض ابتلا به خونریزی داخل جمجمه ای هستند. نوزادانی که قبل از پایان هفته ۳۲ حاملگی به دنیا می آیند، دارای عروق خونی زیادی هستند و این امر موجب افزایش فضای مایع مغزی و بروز هیدروسفالی می شود. در چنین شرایطی در صورت عدم تعویق زایمان برای جلوگیری از بروز وضعیت ذکر شده ممکن است پزشک برای مادر دارو تجویز کند.
مراقبت های بعد از خونریزی مغزی
کاری که خانواده ها می توانند برای بیماران مبتلا به خونریزی مغزی انجام دهند:
- حمایت عاطفی
در صورت خونریزی مغزی، این بیمار است که بیشترین شوک را دریافت می کند. بنابراین، به حمایت عاطفی نیاز خواهد داشت. ملاحظات برای بیماران مبتلا به خونریزی مغزی بسیار مهم است.
- به افکار و خواسته های بیمار گوش دهید
به دلیل عواقب بعدی خونریزی مغزی، بیمار ممکن است نتواند کاری را که قبلا قادر به انجام آن بوده را، انجام دهد. مخصوصا وقتی در زندگی روزمرهاش اختلال ایجاد می شود. بنابراین گوش دادن به خواسته های بیمار بسیار مهم است تا بیمار شرایط جسمانی خود را بپذیرد.
- پشتیبانی توانبخشی پس از ترخیص
در مورد زندگی در خانه پس از ترخیص از بیمارستان، حمایت توانبخشی از سوی خانواده ضروری است. پس از شروع خونریزی مغزی، کارکنان توانبخشی بیمارستان از توانبخشی در طول بستری شدن حمایت خواهند کرد. در بسیاری از موارد، ادامه توانبخشی پس از خونریزی مغزی مهم است.
انواع مختلفی از توانبخشی وجود دارد، از کارکنان حرفهای گرفته تا حمایت خانواده.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائمی مثل تشنج و مشکلات تنفسی باید سریع به اورژانس مراجعه کنید. در صورت بروز علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید، شما می توانید با دکتر آسپرین تماس گرفته و با متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
- تهوع
- استفراغ
- بی اختیاری یا دشواری در دفع
- توهم
- مشکلات شنوایی
- مشکلات بینایی
- فراموشی
- اختلال در گفتار
- سردرد روبه افزایش
- درد، تورم و قرمزی در ناحیه ساق پا
- احساس ضعف، سوزنی شدن یا بی حسی در اندام ها
- بی حالی، خستگی بیش از حد و غش کردن
- سفت شدن ناحیه گردن
- تب
- تشدید حساسیت به نور
تفاوت سکته مغزی و خونریزی مغزی
سکته مغزی نوعی وضعیت پزشکی است که در آن جریان خون به مغز قطع شده و انتقال اکسیژن و مواد مغذی به سلول های مغز متوقف می شود. ۲ نوع سکته مغزی وجود دارند که عبارتند از سکته مغزی ایسکمیک و هموراژیک.
زمانی که رگ های خونی مسئول حمل خون به مغز مسدود می شوند، سکته مغزی ایسکمیک اتفاق می افتد. در حالی که سکته هموراژیک در اثر خونریزی مغزی ایجاد شده و در عملکرد مغز اختلال ایجاد می کند. از این جهت می توان گفت خونریزی مغزی و سکته هموراژیک به نوعی تفاوتی باهم ندارند. خونریزی مغزی ممکن است در داخل مغز و یا در ناحیه بین مغز و جمجه اتفاق بیفتد. خونریزی مغزی عامل ۲۰ درصد از سکته های مغزی است.
تفاوت خونریزی مغزی و آنوریسم
آنوریسم به وضعیتی اطلاق می شود که در آن رگ های خونی دچار برآمدگی شوند. هنگامی که بخشی از دیواره شریان ضعیف می شود، دیواره رگ در اثر افزایش فشار خون دچار برجستگی می شود. این وضعیت به مرور ممکن است باعث ترکیدن شریان و بروز خونریزی شود. به عبارتی می توان گفت وقتی آنوریسم شروع به ترکیدن می کند سکته مغزی هموراژیک اتفاق می افتد. خونریزی مغزی نشت خون در رگ های خونی است و آنوریسم در صورت عدم درمان می تواند منجر به خونریزی و سکته مغزی شود.