داروهای دیابت در بارداری

مادران باردار مبتلا به دیابت در معرض خطر:

• افت قند خون: مصرف بیش از حد داروهای دیابت، انسولین، می تواند منجر به افت قند خون (علائم این عارضه شامل لرزش، تعریق، سردرد، تاری دید و گرسنگی شدید است.) در موارد بدتر، هیپوگلیسمی می تواند منجر به تشنج یا حتی کما شود.
• افزایش وزن: برخی از داروهای دیابت، مانند متفورمین، توانایی افزایش وزنرا دارند.
• مشکلات گوارشی: برخی از داروهای دیابت، مانند متفورمین، توانایی ایجاد مشکلات گوارشی مانند اسهال، نفخ و درد شکم را دارند.
• افزایش خطر ابتلا به عفونت: مصرف برخی از داروهای دیابت، مانند داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، می تواند خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهد.

جنین نیز ممکن است در معرض خطر:

• نقایص مادرزادی: مصرف برخی از داروهای دیابت در بارداری، مانند متفورمین، در ماه های اول می تواند خطر ابتلا به نقایص مادرزادی را افزایش دهد.
• سقط جنین: مصرف برخی از داروهای دیابت، مانند گلی بن کلامید، توانایی خطر سقط جنین را دارد.
• مرگ داخل رحمی: مصرف برخی از داروهای دیابت در بارداری، مانند گلی بن کلامید، خطر احتمال مرگ داخل رحمی را افزایش میدهد.
• بزرگی بیش از حد جنین (ماکروزومی): دیابت کنترل نشده می تواند منجر به رشد بیش از حد جنین شود. این عارضه می تواند زایمان را دشوارتر کند و خطر آسیب به مادر و جنین را افزایش دهد.
• مشکلات تنفسی: نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به دیابت کنترل نشده در معرض خطر ابتلا به مشکلات تنفسی هستند.

مشاوره پیش از بارداری

مشورت با پزشک قبل از بارداری موجب آمادگی روحی و جسمی افراد می شود. قبل از این که بیمار روش های جلوگیری از بارداری را کنار بگذارد، پزشک دیابت او را تحت کنترل قرار می دهد. چگونگی کنترل دیابت در ۸ یا ۱۲ هفته گذشته با آزمایش خون هموگلوبین گلیکوزیله یا HbAc1 مشخص می شود. همچنین با انجام آزمایش های دیگر نیز از بروز برخی مشکلات در دوران بارداری جلوگیری می شود:

1. آزمایش های ادرار: مشکلات کلیوی از طریق این آزمایش ها مورد بررسی قرار می گیرد.
2. آزمایش کلسترول و تری گلیسیرید خون: میزان کلسترول و تری گلیسیرید خون از این طریق ارزیابی می شوند.
3. معاینه چشم: ابتلا به بیماری های آب مروارید (cataract)، آب سیاه یا گلوکوم (Glaucoma) و رتینوپاتی (Retinopathy) از طریق معاینه چشم مورد بررسی قرار می گیرد.
4. الکتروکاردیوگرام: این آزمایش برای تشخیص بیماری ها و ناراحتی های قلبی کاربرد دارد.
5. آزمایش خون: از طریق این آزمایش وضعیت ها کلیه ها و کبد مورد ارزیابی قرار می گیرد.
6. آزمون پا: به این آزمایش منوفیلمان نیز گفته می شود و پاها از جهت داشتن حس مورد بررسی قرار می گیرند.

کنترل قند خون در بارداری

بالا بودن قند خون در هفته های اول بارداری تا قبل از هفته سیزدهم، جنین را دچار نقص های مادرزادی می کند. همچنین ممکن است مشکلاتی برای مادر ایجاد کند و خطر سقط جنین را نیز افزایش می دهد. بیشتر مادران تا هفته چهارم از بارداری خود بی اطلاع هستند به همین خاطر کنترل سطح قند خون در بارداری اهمیت فراوانی دارد‌ و بیمار باید قند خون خود را در حد مناسبی نگه دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

تاثیر دیابت بر کودک

از مادران دارای دیابت معمولا نوزادانی بزرگ جثه متولد می شود. به این عارضه ماکروزومی (macrosomia) گفته می شود. قند خون بالای مادران موجب می شود که جنین نیز قند زیادی را دریافت کند. تبدیل شدن قند اضافی به چربی باعث بزرگ تر شدن جثه جنین می شود.

داشتن قند خون بالا در تمام دوره بارداری باعث می شود پس از تولد، قند خون نوزاد به طور ناگهانی و خطرناک افت کند. زیرا میزان انسولین نوزاد تحت تاثیر قند خون مادر است‌ و پس از تولد قند کودک کاهش می یابد و به گلوکز برای رسیدن به تعادل نیاز دارند.

حجم کلسیم و منیزیم نیز کم می شود که با مصرف دارو می توان مقدار آن ها را ثابت نگه داشت. به دلیل بزرگی بیش از اندازه نوزادانی که مادر آن ها مبتلا به دیابت هستند زایمان طبیعی نیز غیرممکن است و تولد نوزاد از طریق سزارین امکان پذیر است.

پزشک با در نظر گرفتن اندازه کودک به مادر کمک می کند که به بهترین شیوه زایمان را داشته باشد. استفاده از انسولین در دوران بارداری موجب می شود که در آغاز زایمان نیز مادر به انسولین احتیاج داشته باشد. مادر انسولین را به صورت تزریق عضلانی یا وریدی دریافت می کند و پس از زایمان نیاز مادر به انسولین به سرعت کم می شود.

برای آشنایی با رژیم غذایی افراد دیابتی کلیک کنید.

چه عواملی ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می دهند؟

• بارداری در سن بالای ۲۵ سال
• تحرک کم
• فشار خون بالا
• سطح پایین کلسترول خوب خون
• بالا بودن سطح تری گلیسرید خون
• سندروم تخمدان پلی کیستیک
• حاملگی چند قلویی
• وزن زیاد و چاقی
• ابتلا به دیابت نوع ۲ در اعضای درجه یک خانواده
• سطح قند خون بیشتر از ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر قبل از بارداری
• ابتلا به دیابت در بارداری های قبلی
• به دنیا آمدن کودکی با وزن ۴ کیلوگرم یا بیشتر
• تولد کودک مرده در بارداری های قبلی

دیابت نوع یک و بارداری

یکی از عواملی که در ایجاد دیابت بارداری موثر است ابتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ است. افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲ هستند می توانند بارداری سالم داشته باشند؛ اما قبل از بارداری باید قند خون این افراد کنترل شده باشد. میزان گلوکز خون مادر باید در طول بارداری و در هنگام زایمان کنترل شود. برای رسیدن به سطح مطلوب گلوکز باید مقدار آن به طور مدام کنترل شود.

عوامل خطر دیابت بارداری

اگر مادر قبل از بارداری مبتلا به دیابت باشد و یا در دوران بارداری دیابت داشته باشد در صورتی که کنترل نشود مشکلاتی را برای جنین به وجود می آورد. این خطرات شامل موارد زیر می شوند:

• زایمان زودرس
• پره اکلامپسی
• پایین بودن قند خون (هیپوگلیسمی)
• بالا رفتن احتمال سزارین
• مشکلات ناشی از تولد نوزاد بزرگ
• ناهنجاری های تولد
• افزایش احتمال مرگ نوزاد و مرده زایی

ابتلا به هر نوع دیابتی در دوران بارداری توصیه پزشک برای زایمان زودتر از موعد را به دنبال دارد. یعنی زایمان باید در هفته‌های ۳۴ تا ۳۷ بارداری باید انجام شود. این در حالی است که تحقیقات نشان می دهد زایمان در هفته های ۳۷ تا ۳۹ عوارض کمتری به همراه دارد.

قوی ترین پایین آورنده قند خون در بارداری

بهترین روش برای پایین آوردن سطح قند خون در دوران بارداری مصرف انسولین است. این هورمون توسط پانکراس تولید می شود و در سلول ها به انرژی تبدیل می شود. انسولین به طور قابل توجهی میزان قند خون را پایین می آورد. با استفاده از انسولین های سریع اثر، در عرض ۱۵ دقیقه مقدار قند خون کاهش پیدا می کند. هنگامی که کاهش قند خون از طریق ورزش و رژیم غذایی امکان پذیر نباشد‌ پزشک برای بیمار انسولین تجویز می کند.

انسولین با عبور نکردن از جفت (پلاسنتا) و آسیب نزدن به جنین دارویی ایمن محسوب می شود. هر چند در حال حاضر برخی داروهای خوراکی برای درمان دیابت وجود دارند؛ اما استفاده از انسولین در مواردی که قند خون بالا باشد به عنوان درمان استاندارد شناخته شده است.

میزان قند خون طبیعی در بارداری

میزان قند خون در دوران بارداری با دیگر زمان ها ممکن است تفاوت داشته باشد.

اگر سطح قند خون در دوران بارداری بیشتر از مقادیر ذکر شده باشد ممکن است فرد به دیابت بارداری مبتلا باشد و در این شرایط مراقبت های بیشتر و پیگیری های دقیق تر لازم است.

قند بارداری چند باشه خطرناکه؟

وجود نتایج غیر طبیعی در آزمایش قند خون منجر به تکرار آزمایش می شود.

پیش دیابت باید از طریق فعالیت های ورزشی و مصرف مواد غذایی مناسب کنترل شود. لازم به ذکر است برای تفسیر آزمایش خون صرفا به موارد ذکر شده توجه نکنید و با متخصص مشورت کنید.

کنترل دیابت در دوران بارداری

اگر دیابت قبل از بارداری به طور کامل کنترل شود سلامت مادر و جنین حفظ می شود. در صورتی که انسولین تزریق می کنید پزشک در مورد میزان مصرف دارو به شما توضیح خواهد داد. بدن مادر در سه ماهه سوم بارداری به داروی بیشتری احتیاج دارد و افرادی که صرفا از قرص استفاده می کنند ممکن است به انسولین نیز نیاز داشته باشند‌.

برخی از داروهای دیابت در بارداری کم خطرتر هستند و انسولین نیز به کنترل دیابت کمک بیشتری می کند. به علاوه نوع مواد غذایی که مصرف می کنید و نحوه مصرف آنها، می تواند در کاهش مشکلات ناشی از دیابت موثر باشند. کودکی که در حال رشد است نیاز به کالری فراوانی دارد و پزشک به شما در تامین کالری مورد نیاز کودک کمک می کند. انجام فعالیت های ورزشی و داشتن تحرک نیز از دیگر عوامل موثر در کنترل دیابت و کاهش عوارض ناشی از آن هستند.

ریسک مصرف داروهای دیابت در بارداری

در این قسمت خطر ناشی از مصرف داروهای دیابت با حروف A، B، D و X مشخص می شود. این گروه بندی توسط سازمان جهانی غذا و دارو (FDA) انجام شده و نشان دهنده تاثیر و قدرت این داروها در ایجاد نقص های جنینی است.

در گروه X علاوه بر نشان دادن تراتوژن بودن دارو به وضوح، بیان کننده نسبت منفی بین مفید بودن دارو به خطر مصرف آن است. داروهای این گروه نباید در دوران بارداری مصرف شوند. گروه بندی داروها به صورت زیر است:

• گروه A: تحقیقات کنترل شده روی خانم باردار نشان می دهد که مصرف داروهایی که در گروه A قرار دارند در سه ماهه اول، دوم و سوم آسیبی به جنین وارد نمی کنند. مصرف این داروها در دوران بارداری برای مادر و جنین لازم و ضروری هستند.
• گروه B: بر اساس مطالعات تولید مثل حیوانی مصرف داروهای گروه B در دوران بارداری بی خطر هستند. البته این نتایج حاصل مطالعات روی حیوانات است و تحقیقات کنترل شده ای روی خانم های باردار انجام نشده است. همچنین این احتمال وجود دارد که در مطالعات حیوانی عارضه جانبی ایجاد شده باشد که در تحقیقات روی خانم های باردار چنین عارضه ای به وجود نیامده باشد. در ادامه چند دارو را نام برده ایم.