درمان خشکی واژن

خلاصه مطالب

در حالت عادی لایه پوشاننده سطح واژن به کمک مایعی که از غدد اطراف آن ترشح می شود روان و لغزنده می شود، اما زمانی که بافتهای واژن خشک بوده و رطوبت کافی ندارند و لغزنده نیستند فرد دچار خشکی واژن شده است. خشکی واژن یک مشکل شایع در زنان در همه سنین است اما در یائسگی این وضعیت شایعتر است چرا که میزان استروژن افت می کند. استرس، اضطراب، ضعیف بودن گردش خون و کم آبی بدن از عوامل دیگر خشکی واژن هستند.

همچنین باعث می شود در هنگام مقاربت واژن انعطاف پذیری کمتری داشته باشد و تحریک شده یا دچار درد یا خارش شود. خوشبختانه راهکارهایی برای کمک به افزایش رطوبت واژن وجود دارند. اما از کجا بدانیم دچار خشکی واژن هستیم؟ با دکتر آسپرین همراه باشید تا در این رابطه توضیحات بیشتری در اختیارتان قرار دهد.

علائم و نشانه های خشکی واژن

به طور کلی علائم و نشانه های خشکی واژن به صورت زیر است:

• احساس خارش در واژن یا اطراف آن
• احساس ناراحتی، سوزش یا درد در واژن به خصوص در حین رابطه جنسی
• افزایش دفعات احساس نیاز به ادرار کردن
• عفونت ادراری مکرر
• درد در ناحیه تناسلی
• عدم تمایل به رابطه جنسی
• خونریزی پس از سکس به دلیل خشکی و پاره شدن بافتهای دیواره واژن

آیا خارش ناحیه تناسلی نشانه خشکی واژن است؟

خارش واژن وضعیتی شایع در زنان است و عوامل متعددی موجب آن می شوند.

عفونتهای مقاربتی، عفونتهای قارچی، عفونت باکتریایی واژن، مواد محرک مانند محصولات بهداشتی عطر و اسانس دار و مشکلات پوستی مانند اگزما (دیگر دلایل ابتلا به اگزما) همگی میتوانند منجر به خارش واژن شوند. خشکی واژن نیز یکی از عواملی است که میتواند باعث خارش شود. برای این که بدانید علت خارش واژن چیست باید به متخصص زنان مراجعه کنید و معاینه شوید.

تشخیص خشکی واژن

اگر هر یک از علائم گفته شده در بالا را تجربه می کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا با بررسی بیشتر به علت آن پی ببرد. بر اساس سابقه پزشکی، علائم و سن، پزشک ممکن است آزمایشهایی را برایتان انجام بدهد:

• معاینه لگن: دکتر با مشاهده واژن در حین معاینه، متوجه نازک شدن، خشکی و قرمز شدن آن می شود.
• آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی وضعیت هورمونها و وضعیت سلامتی شما صورت میگیرد.
• آزمایش ادرار: در صورتی که علائم ادراری هم داشته باشید نمونه ادرار شما برای بررسی عفونت ادراری گرفته می شود.
• آزمایش تعادل اسیدیته: در این آزمایش نمونه ای از مایع واژنی برداشته می شود یا یک کاغذ نشانگر اسیدیته در واژن گذاشته می شود تا مشخص شود اسیدیته آن چقدر است.

همچنین ممکن است نمونه ترشحات واژن شما گرفته شده و به آزمایشگاه فرستاده شود تا علائم عفونت بررسی شود.

چه عواملی باعث خشکی واژن می شوند؟

در بسیاری از موارد خشکی واژن زمانی تجربه می شود که میزان هورمون استروژن در بدن پایین می آید. در حالت طبیعی با افزایش سن در حوالی یائسگی و پس از آن چنین اتفاقاتی در بدن رقم میخورد. یائسگی به وضعیتی گفته می شود که در آن فرد دیگر پریود نمی شود و دوره باروری اش به سر می آید.

با افت میزان استروژن بدن، پوست و بافتهای ناحیه تناسلی از جمله واژن نازکتر شده و انعطاف پذیری خود را از دست می دهند و رطوبت واژن کاهش می یابد و خشک می شود. برخی از مشکلات و وضعیتهای پزشکی که باعث خشکی واژن می شوند عبارتند از:

• زایمان و شیردهی
• یائسگی
• مصرف داروهای جلوگیری از بارداری یا سایر داروهای هورمونی
• درمانهای مقابله با سرطان از جمله شیمی درمانی و هورمون درمانی
• پرتو درمانی (رادیوتراپی) در ناحیه واژن (جهت درمان سرطان)
• یکی از عوارض داروهای هورمونی مقابله با پیشرفت سرطان پستان
• دیابت (علائم دیابت و راه های درمان)
• برخی داروها مانند داروهای ضد استروژن (برای درمان فیبروم (میوم) رحم یا آندومتریوز استفاده می شوند)، برخی داروهای ضد افسردگی، برخی داروهای درمان آسم و آلرژی (از دسته آنتی هیستامین ها)، داروهای درمان خارش چشم و آبزیزش بینی
• برداشتن تخمدانها (اوفورکتومی)
• سندرم شوگرن (یک وضعیت خود ایمنی است که میتواند باعث خشکی همه بدن شود)
• عدم برانگیختگی جنسی
• استفاده از محصولات بهداشتی عطری مانند صابون، اسپری، ژل شوینده ، پد بهداشتی و غیره که حاوی عطر و اسانس هستند.

چه عواملی احتمال آتروفی واژن را افزایش می دهد؟

• سیگار کشیدن: به طور کلی استعمال دخانیات بر گردش خون اثر می گذارد. گردش خون به واژن و نواحی اطراف آن ضعیف می شود و در نتیجه خشکی، قرمزی و یا التهاب واژن ممکن است تجربه شود. همچنین سیگار باعث کاهش تاثیر طبیعی استروژن در بدن میشود.
• عدم داشتن زایمان طبیعی: محققان طی بررسی ها متوجه شدند زنانی که هرگز زایمان طبیعی از واژن نداشته اند بیشتر از دیگران دچار خشکی واژن می شوند.
• عدم فعالیت جنسی: فعالیت جنسی خواه با یک شریک جنسی باشد یا به تنهایی، باعث افزایش گردش خون در ناحیه تناسلی شده و بافتهای واژن را انعطاف پذیرتر می کند.

درمان خانگی خشکی واژن

اگر مشکل خشکی واژن دارید و میخواهید بدون دارو و نسخه و پزشک، درمان خشکی واژن را در خانه امتحان کنید توصیه های زیر میتواند مفید باشد:

• پیش از رابطه جنسی از لوبریکانت بر پایه آب استفاده کنید. ژل لوبریکانت را در دهانه و داخل واژن و اطراف آن و همچنین روی آلت تناسلی شریک جنسی تان بریزید. میتوانید برای تحریک جنسی، مقداری لوبریکانت روی انگشت خود یا شریک جنسی تان بریزید تا راحت تر کلیتوریس را تحریک کند.
• از مرطوب کننده های مختص خشکی واژن استفاده کنید. این مرطوب کننده های اختصاصی واژن را میتوانید داخل واژن بریزید.
• از شوینده های بدون عطر و رایحه برای واژن و اطراف آن استفاده کنید و از محصولات عطری به هیچ وجه استفاده نکنید.
• پیش از رابطه جنسی، نوازش جنسی انجام بدهید.
• هرگز داخل واژن را نشویید.
• کرم و لوسیون در داخل واژن استفاده نکنید چرا که ممکن است عفونت ایجاد کند.
• از مرطوب کننده هایی که مخصوص واژن نیستند برای این محدوده استفاده نکنید.

چه غذاهایی به برطرف کردن خشکی واژن کمک می کنند؟

تحقیقات زیادی بر روی غذاهای مفید در درمان خشکی واژن و افزایش رطوبت آن صورت نگرفته است. به طور کلی برای داشتن واژن مرطوب و لغزنده باید بدن آب کافی داشته باشد بنابراین اولین و مهمترین غذا در رفع این مشکل، نوشیدن مایعات فراوان به خصوص آب است. بعد از آن استفاده از ویتامین ها و غذاهایی با ویتامین های E، D و .. که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته شده است.

ویتامین هایی که به رفع و درمان خشکی واژن کمک می کنند.

۱- ویتامین ای (E)

ویتامین ای یک ویتامین محلول در چربی است که خاصیت آنتی اکسیدانی دارد. برخی تحقیقات نشان می دهند این ماده مغذی در افزایش لغزندگی و روانی واژن موثر است. بر اساس یک پژوهش که در آن ۵۲ خانم شرکت کرده بودند، مصرف ویتامین ای خوراکی به مدت ۱۲ هفته علائم خشکی و آتروفی واژن را بهبود داد. در آتروفی واژن دیواره های واژن نازکتر و خشک تر می شوند.

در پژوهشهای دیگری نیز مشخص شده است شیاف های حاوی ویتامین ای و ترکیبات دیگری مانند ویتامین آ، اسید هیالورونیک و ویتامین دی میتوانند علائم آتروفی واژن در زنانی که تحت درمان سرطان هستند را کاهش دهند. علیرغم این نتایج امیدوار کننده، تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود مصرف ویتامین ای به صورت خوراکی بیشتر در رفع خشکی واژن موثر است یا به صورت شیاف.

۲- ویتامین دی (D)

ویتامین دی در زمان تابش نور خورشید به پوست، در سلولهای پوست تولید می شود. اگر چه ویتامین دی بیشتر به محافظت از سلامت استخوانها شهرت دارد اما تحقیقات نشان می دهند به افزایش لغزندگی و رطوبت واژن نیز کمک می کند. در واقع در یک پژوهش بازبینی از شش پژوهش دیگر، چنین نتیجه گیری شد که مکمل ویتامین دی خوراکی و شیاف، هر دو خشکی واژن را در زنان در دوران یائسگی کاهش می دهند.

در پژوهش دیگری که در آن ۴۴ زن یائسه شرکت کرده بودند، مشخص شد استفاده از شیاف ویتامین دی روزانه به مدت هشت هفته، تاثیر قابل توجهی بر کاهش خشکی واژن (در مقایسه با گروه کنترل) داشت. در یک پژوهش دیگر که در آن ۲۰۰ زن یائسه شرکت کرده بودند مشخص شد افزایش میزان ویتامین دی خون با بهبود رطوبت واژن همراه است.

۳- روغن سنجد تلخ (Sea buckthorn)

روغن سنجد تلخ یک مکمل طبیعی است که از برگها، تخمها و میوه های این گیاه به دست می آید. روغن سنجد تلخ سرشار از اسیدهای چرب مانند اسید لینولیک است که سد پوستی را تقویت کرده و جلوی از دست رفتن رطوبت را می گیرد. در یک پژوهش که بر روی ۱۱۶ داوطلب دچار خشکی واژن صورت گرفت، مصرف روغن سنجد تلخ در روز به مدت سه ماه، با بهبود قابل توجهی در یکپارچگی بافت واژن همراه بود.

همچنین بخوانید : از کجا بدانم میل جنسی ام کمتر از حد نرمال است و راه های افزایش آن چیست

زنانی که از این مکمل گیاهی استفاده می کردند در انعطاف پذیری و رطوبت بافت واژن نیز بهبود محسوسی نسبت به گروه کنترل داشتند اگر چه از نظر آماری قابل توجه نبود. روغن سنجد تلخ نقش مهمی در جنبه های دیگر سلامت پوست نیز ایفا می کند از جمله جوش  خوردن زخم، تحریک بازسازی پوست و افزایش تولید کلاژن که باعث خاصیت انعطاف پذیری پوست و جلوگیری از چین و چروک می شود.

۴- اسید هیالورونیک

اسید هیالورونیک یک مولکول است که توسط بدن تولید می شود و در سلامت پوست نقش دارد. اگر چه بیشتر از آن در صنایع زیبایی پوست استفاده می شود اما به شکل مکمل خوراکی نیز در دسترس است. بر اساس یک پژوهش قدیمی، مصرف ۵ میلی گرم نمک سدیم اسید هیالورونیک به مدت ۸ هفته، علائم را در ۴۲ زن یائسه که دچار آتروفی واژن شده بودند، کاهش داد.

در یک پژوهش دو ماهه دیگر که بر روی ۲۸ زن جوان صورت گرفت، مصرف مکمل متشکل از اسید هیالورونیک و ترکیبات دیگر مانند سولفات گلوکز آمین، اسید آلفا- لیپوئیک و ویتامین های آ، ث و ای به برطرف شدن خشکی واژن کمک کرد. مشخص شده است ژل های موضعی و شیاف های حاوی اسید هیالورونیک، خواه به تنهایی مصرف شوند یا در ترکیب با ترکیبات دیگر مانند ویتامین آ و ای، روانی و لغزندگی واژن را افزایش می دهند. با این حال تحقیقات بیشتری لازم است که مشخص شود مکمل خوراکی اسید هیالورونیک چگونه بر جلوگیری از خشکی واژن تاثیر می گذارد.

۵- روغن ماهی

روغن ماهی یک مکمل است که اغلب برای افزایش اسیدهای چرب امگا ۳ بدن مصرف می شود. برخی تحقیقات نشان میدهند اسیدهای چرب امگا ۳ برای افزایش لغزندگی واژن به خصوص در یائسگی نیز مفید است.

یک پژوهش قدیمی تر که بر روی ۵۲ زن یائسه که از سرطان سینه نجات پیدا کرده بودند، صورت گرفت نشان می دهد مصرف ۳.۵ گرم اسید چرب امگا ۳ روزانه به مدت ۶ ماه، خشکی واژن را بهبود می دهد. پژوهشهای دیگر نشان داده اند مکمل امگا ۳ میتواند مقدار استروژن را بالا ببرد که به رفع خشکی واژن کمک می کند.

در مطالعات انسانی و حیوانی مشخص شده است اسیدهای چرب امگا ۳ رطوبت پوست را نیز افزایش می دهند و از خشکی آن جلوگیری می کنند. با این حال تحقیقات بیشتری لازم است تا مشخص شود روغن ماهی برای برطرف کردن خشکی واژن به اندازه کافی موثر است یا نه.

۶- دهیدرو اِپی آندروستِرون DHEA

دهیدرو اِپی آندروستِرون نوعی هورمون استروئید دخیل در تولید استروژن است. از آنجایی که این ماده به صورت طبیعی با افزایش سن کاهش می یابد، گاهی اوقات به صورت مکمل برای ایجاد تعادل هورمونی در بدن مصرف می شود تا علائم یائسگی را کاهش دهد.

اطلاعات بیشتر : عوامل ایجاد سوزش و خارش واژن

چندین پژوهش نشان داده اند استعمال واژنی دهیدرو اِپی آندروستِرون میتواند تا حد قابل توجهی، لغزندگی واژن را بهبود داده و از خشکی آن جلوگیری کند و مقدار استروژن را در زنانی که یائسه شده اند، افزایش دهد. اگر چه تحقیقات بر روی کارایی این مکمل ها، هنوز کم است اما برخی پژوهشهای قدیمی تر نشان می دهند این ماده میتواند استروژن را افزایش داده و عملکرد جنسی را بهبود ببخشد.

درمان پزشکی آتروفی واژن

اگر روشهای خانگی و طبیعی درمان خشکی واژن موثر نبود، باید به پزشک مراجعه کنید تا روشهای پزشکی درمان خشکی واژن که برای شما مناسب است را تجویز کند. روشهای زیادی برای برطرف کردن خشکی واژن و دردناک بودن رابطه جنسی وجود دارد.

داروهای درمان خشکی واژن

داروهایی که برای حل این مشکل توصیه میشوند غالبا جایگزین استروژن می شوند تا کمبود استروژن را جبران کنند. از جمله اینها عبارتند از:

• کرم، قرص یا حلقه با دوز کم استروژن. غالبا این موارد در ابتدا به صورت روزانه تجویز می شوند و سپس در صورت نیاز هفتگی استفاده می شوند. رینگ یا حلقه های حاوی استروژن تا سه ماه استفاده شده و سپس عوض می شوند.
• اوسپمیفن Ospemifene (اسفنا Osphena): این دارو که یک تعدیل کننده انتخابی استروژن است به صورت خوراکی مصرف می شود و همانند استروژن در بدن عمل می کند.
• دهیدرو اپی آندروسترون (Dehydroepiandrosterone) یا به اختصار DHEA: این دارو نیز همانند استروژن در بدن عمل می کند و به صورت شیاف استفاده می شود. این دارو به کاهش درد در حین رابطه جنسی در یائسگی کمک می کند.

پیش از مصرف در مورد معایب و مزایای استفاده از دارو درمانی برای رفع خشکی واژن با پزشک صحبت کنید.

موارد منع استعمال داروهای آتروفی واژن

• توجه داشته باشید کسانی که تحت درمان سرطان پستان، سرطان رحم و یا سرطانهای دیگر وابسته به هورمون هستند پیش از شروع دارو درمانی خشکی واژن حتما باید با پزشک آنکولوژیست مشورت کنند.
• همچنین زنانی که در دوره شیردهی قرار دارند یا باردار هستند نباید این داروها را مصرف کنند.
• اگر خونریزی غیر طبیعی رحم دارید که علت آن مشخص نشده است ابتدا باید وضعیتتان مشخص شده و علت آن روشن شود و سپس به حل مشکل خشکی واژن بپردازید.

راه های پیشگیری از خشکی و خارش واژن

در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنیم؟

• اگر چند هفته است که دچار این مشکل هستید و برطرف نمی شود و درمانهای خانگی خشکی واژن جواب نداده است.
• اگر خشکی واژن زندگی جنسی یا زندگی روزمره تان را مختل کرده است.
• اگر ترشحات غیر طبیعی واژن یا خونریزی غیر معمول از آن دارید.
• اگر بین پریودها یا پس از رابطه جنسی دچار خونریزی می شوید.

سوالات متداول: