بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
سرطان دهانه رحم بیماری است که ممکن است زنان را درگیر کند. راه های درمان مختلفی برای این بیماری وجود دارد که یکی از این راه ها شیمی درمانی سرطان دهانه رحم می باشد. شیمی درمانی یکی از روش های درمان دارویی و اثرگذار در نابودی سرطان است.
شیمی درمانی چیست؟
شیمی درمانی (کموتراپی) داروهای ضد سرطانی قدرتمندی هستند که به یک سیاهرگ تزریق شده و یا به روش خوراکی استفاده میشوند. این داروها وارد گردش خون میشوند و تقریبا به همه جای بدن میرسند. از این رو سلول های سرطانی به هر جایی از بدن که رسیده باشند، میمیرند.
شیمی درمانی برای درمان سرطان دهانه رحم
برای درمان سرطان دهانه رحم همیشه نیازی به شیمی درمانی نیست بلکه بسیاری از وقتها تنها با جراحی میتوان سرطان را درمان کرد. برای برخی مراحل سرطان دهانه رحم، افزون بر جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی همراه با هم انجام میشوند چرا که در این حالت کارامدتر هستند. به این شیوه “درمان کمو رادیو تراپی” یا “شیمی پرتو درمانی” میگویند.
همچنین گاهی که سرطان پیش رفته است یا بزرگ شده است ممکن است نیاز به شیمی درمانی باشد.
برنامه شیمی پرتو درمانی میتواند این چنین باشد:
- هفته ای یک بار تزریق داروی سیس پلاتین (Cisplatin) در دوران پرتو درمانی (اگر سیس پلاتین برای بیمار مناسب نباشد، کربو پلاتین به جای آن ممکن است تجویز شود)
- سیس پلاتین و فلورو اوراسیل ۵ (۵-fluorouracil) هر سه هفته یک بار در دوران پرتو درمانی
شیمی درمانی برای سرطان دهانه رحم که گسترش یافته
شیمی درمانی برای درمان سرطان دهانه رحم که به اندام های دیگر رسیده است (متاستاز) ممکن است به کار گرفته شود. همچنین هنگامی که سرطان دهانه رحم پس از درمان شیمی پرتو درمانی، دوباره برگشته است از شیمی درمانی ممکن است بهره گرفته شود.
داروهای شیمی درمانی که برای درمان عود سرطان دهانه رحم یا سرطان دهانه رحم متاستاز داده استفاده میشوند عبارتند از:
- سیس پلاتین
- کربوپلاتین
- پاکلی تاکسل
- توپو تکان
عوارض جانبی شیمی درمانی
داروهای شیمی درمانی سلول های سرطانی را نابود میکنند اما به برخی سلولهای سالم هم آسیب میرسانند. از این رو عوارض جانبی ایجاد میکنند. عوارض جانبی شیمی درمانی بسته به نوع دارو و دوز آن و طول مدت مصرف متفاوت است.
بسیاری از عوارض شیمی درمانی کوتاه مدت هستند و پس از پایان درمان ناپدید میشوند اما برخی هم مدت زمان بیشتری می مانند یا حتی ممکن است ماندگار باشند. پزشک راهکارهای دارویی و غیر دارویی برای کاهش عوارض داروها به شما پیشنهاد مینماید.
عوارض جانبی کوتاه مدت شیمی درمانی درمان سرطان دهانه رحم
- حالت تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- ریزش مو
- زخم های دهانی
- خستگی
برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان ریزش مو
از آنجایی که شیمی درمانی به سلول های مغز استخوان که خون میسازند آسیب وارد میکند، عوارض زیر نیز تجربه میشود:
- پایین آمدن شمار گلبول های سفید و افزایش احتمال عفونت
- کم شدن پلاکتها و افزایش خونریزی و کبودی در اثر جراحت یا بریدگی های جزئی
- پایین آمدن شمار گلبول های قرمز و در نتیجه کم خونی که باعث خستگی، تندتر شدن تنفس و عوارض دیگر میشود
هنگامی که شیمی درمانی همراه با پرتو درمانی داده میشود، عوارض آن اغلب شدیدتر هستند چرا که کارایی آن هم بیشتر میشود. حالت تهوع، خستگی، اسهال و مشکلات خونی اغلب بدتر میشوند.
از این رو پزشک به شما میگوید طبق برنامه زمانی مشخصی آزمایش خون بدهید تا وضعیت خونتان را بررسی کند.
عوارض بلند مدت شیمی درمانی درمان سرطان دهانه رحم
- تغییرات قاعدگی: برای زنانی که رحم خود را در فرایند درمان در نیاورده اند، تغییر الگوی قاعدگی بخشی از عوارض شیمی درمانی می باشد.
- یائسگی زودرس: ناباروری و یائسگی زودرس ممکن است اتفاق بیفتد و همیشگی باشد. برخی داروهای شیمی درمانی بیشتر احتمال دارد که چنین عارضه ای داشته باشند. زنانی که سن بیشتری در هنگام شیمی درمانی دارند بیشتر احتمال دارد که با این درمان دچار ناباروری یا یائسگی زودرس شوند. در این صورت، افزایش خطر کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان نیز مطرح است که نیازمند داروهایی برای پیشگیری یا درمان آن می باشد.
- نوروپاتی: برخی داروهایی که برای سرطان دهانه رحم استفاده میشوند از جمله پاکلی تاکسل و سیس پلاتین میتوانند به عصبهای بیرون از مغز و طناب نخاعی آسیب بزنند. گاهی این آسیب ها به علائمی مانند بی حسی، درد، گزگز، احساس سوزش، حساسیت به سرما یا گرما و ضعف در دست و پا منجر میشود. به این وضعیت نوروپاتی محیطی میگویند. در بیشتر موارد پس از پایان درمان با گذر زمان این علائم کمرنگ شده یا ناپدید میشوند اما ممکن است در برخی هم تا مدت طولانی باقی بمانند.
- مسمومیت کلیوی (Nephrotoxicity): سیس پلاتین که داروی اصلی شیمی درمانی در درمان سرطان دهانه رحم است میتواند به کلیه ها آسیب برساند و وضعیتی به نام مسمومیت کلیوی ایجاد کند. بسیاری از وقتها این آسیب قابل پیشگیری و برگشت پذیر است اما گاهی ممکن است آسیب بلند مدت باشد. اغلب مسمومیت کلیوی هیچ نشانه ای ندارد بلکه در آزمایش خون شناسایی میشود. اگر کلیه آسیب دیده باشد، معمولا مصرف سیس پلاتین قطع شده و به جای آن کربوپلاتین داده میشود.
برای کاهش عوارض شیمی درمانی چه باید کرد؟
پزشک در ارزیابی های دوره ای که انجام میدهد، برای کاهش عوارض داروها برنامه ریزی میکند و ممکن است دارویی را تغییر دهد، دوز آن را کمتر کند یا متوقف نماید. همچنین داروها یا مکمل هایی برای کاهش عوارض جانبی میدهد. بنابراین اگر عوارض شیمی درمانی آزارتان میدهد موضوع را به پزشک خود اطلاع بدهید.
یادتان باشد هرگز نباید هیچ گیاه دارویی یا مکملی را بدون مشورت با پزشک متخصص سرطان استفاده کنید. برخی از این گیاهان و مکملها حاوی هورمونها یا موادی هستند که در کار شیمی درمانی اختلال ایجاد میکنند یا رشد سرطان را افزایش میدهد. در مقاله ” توصیه های مهم در مصرف داروهای گیاهی و سنتی” و مقاله “تداخل داروها” به این موضوع کامل پرداخته شده است.
معمولا چند نمونه از این داروها با هم استفاده میشود. پزشک داروهای دیگری هم ممکن است بنویسد. همچنین داروهای ایمنی درمانی یا درمان هدفمند نیز بسته به شرایط ممکن است تجویز شوند.
