راه های درمان سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم به سرطانی گفته میشود که از سلولهای دهانه رحم (سرویکس) آغاز شده باشد. به سرطانی که از جاهای دیگر بدن به این بخش رسیده باشد و به اصطلاح متاستاز داده باشد، سرطان دهانه رحم گفته نمیشود. روش های درمان آن شیمی درمان، پرتو درمانی، جراحی، ایمنی درمانی و درمان هدفمند است که پزشک بر اساس نوع سرطان و مقدار گستردگی آن، یک و یا ترکیبی از آنها را انتخاب می کند.

غربالگری سرطان دهانه رحم از چه زمانی آغاز میشود؟

یکی از روش های پیشگیری و پایش سرطان دهانه رحم، غربالگری است که پیشنهاد میشود از زمان آغاز فعالیت جنسی، انجام دهید. در غربالگری سرطان دهانه رحم، معاینه لگن انجام میشود و نمونه ای از سلول های دهانه رحم برای پاپ اسمیر گرفته میشود. بسته به نتیجه آزمایش و سن و سابقه سلامتی، پزشک به شما میگوید چند وقت یک بار باید آزمایش پاپ اسمیر و معاینه لگن را انجام بدهید.

برای درمان سرطان دهانه رحم به چه پزشکی مراجعه کنم؟

درمان سرطان دهانه رحم را پزشک متخصص زنان (gynecologist)، آنکولوژیست زنان (gynecologic oncologist) و متخصص آنکولوژی (سرطان شناسی) میتوانند انجام دهند.

روش های درمان سرطان دهانه رحم

نخستین گام در درمان سرطان دهانه رحم، برداشتن توده سرطانی است. روش برداشتن آن با جراحی میتواند متفاوت باشد، برای نمونه گاهی با سوزاندن، گاهی با فریز یا منجمد کردن و گاهی با تراشیدن با چاقوی جراحی انجام میشود اما به هر روشی باید سرطان با جراحی برداشته شود.

جدا از این کار، بسته به این که سرطان چقدر گسترده شده ممکن است نیاز به یک یا چند روش درمانی زیر نیز باشد:

• شیمی درمانی
• پرتو درمانی (رادیوتراپی)
• ایمنی درمانی
• درمان هدفمند

انواع عمل جراحی سرطان دهانه رحم

برای مواردی از تغییرات سرطانی دهانه رحم که هنوز سرطان نشده اند و در مرحله پیش سرطانی به سر می برند، درمان بسیار ساده است. سلول های پیش سرطانی با یکی از دو روش زیر برداشته میشوند:

• ابلیشین با سوزاندن (مانند برق یا لیزر) و یا سرما (سرما درمانی یا کرایوسرجری)
• بریدن با چاقوی جراحی

در ادامه درباره برخی از این روشها بیشتر میخوانیم:

۱. جراحی برداشتن سرطان دهانه رحم با سرما درمانی

در کرایوسرجری یا جراحی سرما درمانی، یک پروب فلزی بسیار سرد روی دهانه رحم جایگذاری میشود تا سلول های غیر طبیعی را با یخ زدن آنها نابود کند. این درمان برای نئوپلازی اینترا اپی تلیال انجام میشود. این کار را در مطب پزشک نیز میتوان انجام داد. پس از سرما درمانی تا چند هفته ترشحات آبکی قهوه ای رنگ ممکن است داشته باشید.

۲. ابلیشن با لیزر

در این روش پرتوی متمرکز و پرانرزی لیزر از راه واژن به سلول های غیر طبیعی دهانه رحم تابانده میشود تا آنها را بسوزاند و تبخیر کند. این کار را در مطب با بی حسی موضعی یا در اتاق جراحی با بیهوشی میتوان انجام داد چرا که درد و ناراحتی بیشتری از سرما درمانی دارد. از سوزاندن برای درمان نئوپلازی درون اپی تلیال دهانه رحم استفاده میشود.

۳. جراحی برداشت مخروطی (Conization)

یکی دیگر از راه های درمان نئوپلازی درون اپی تلیال دهانه رحم (CIN) ، برداشتن سلولهای غیر طبیعی با روشی به نام مخروط برداری یا کونیزاسیون است. در این روش پزشک یک تکه مخروطی از بافتهای مورد نظر از دهانه رحم را برمیدارد. بافتهای برداشت شده دربردارنده محدوده سلولهای تغییر یافته و پیش سرطانی است. نمونه برداری مخروطی تنها برای تشخیص سرطان به کار برده نمیشود بلکه از آن برای درمان و برداشتن سلولهای پیش سرطانی و سرطان های بسیار اولیه نیز بهره برده میشود چرا که گاهی میتوان همه بخش های پیش سرطانی را به یاری این روش برداشت. مخروط برداری را میتوان با چاقوی جراحی ویژه، لیزر و یا حلقه برقی انجام داد.

۴. جراحی در آوردن دهانه رحم

عمل جراحی تراکلکتومی رادیکال (radical trachelectomy) برای زنانی که در مراحل اولیه سرطان دهانه رحم هستند و میخواهند در آینده باردار شوند ممکن است مناسب باشد. در این روش رحم برداشته نمیشود و تنها دهانه رحم و بخش بالایی واژن از راه واژن، شکم و یا لاپاراسکوپی برداشته میشوند. سپس جراح برای باز نگه داشتن رحم چیزی به نام purse-string در داخل حفره رحم جای داده و میدوزد تا کاری همانند دهانه رحم را انجام دهد.

ممکن است نیاز باشد گره های لنفاوی پیرامون نیز با لاپاراسکوپی برداشته شوند. پس از تراکلکتومی، زنان توانایی بارداری نگه داشته میشود ولی احتمال سقط جنین بالاتر خواهد بود.

برای اطلاعات بیشتر: مراقبت های قبل و بعد از لاپاراسکوپی

۵. عمل جراحی در آوردن رحم (هیسترکتومی ساده)

در هیسترکتومی ساده، رحم و دهانه رحم برداشته میشود اما ساختارهای دیگر پیرامون آن مانند رباطها و ماهیچه ها برداشته نمیشوند. واژن و گره های لنفاوی پیرامون نیز سر جای خود می مانند. تخمدانها معمولا دست نخورده می مانند مگر این که پزشک دلیل ویژه ای برای بیرون آوردن آنها داشته باشد.

از هیسترکتومی ساده برای درمان برخی موارد شدید CIN یا برخی گونه های سرطان که در مراحل بسیار اولیه قرار دارند استفاده میشود. اگر سرطان کمی پیشرفته تر از این مرحله باشد دیگر پزشک به این روش جراحی بسنده نمیکند.

روشهای گوناگون برای انجام عمل در آوردن رحم ساده وجود دارند مانند هیسترکتومی شکمی، هیسترکتومی واژنی و هیسترکتومی لاپاراسکوپی. هیسترکتومی به کمک ربات نیز به تازگی در سرتاسر دنیا به کار گرفته میشود.

عوارض عمل جراحی در آوردن رحم

هر گونه ای از جراحی در آوردن رحم به معنی پایان باروری است. عوارض دیگر که باید مراقب آنها باشید عبارتند از

• خونریزی
• عفونت
• آسیب دیدن اندام های داخلی مانند مثانه و روده

توضیحات بیشتر درباره جراحی در آوردن رحم در این مقاله نمیگنجد و در مقاله ای جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

برای اطلاعات بیشتر: عوارض و مراقبت های بعد از عمل جراحی برداشتن رحم

۶. جراحی در آوردن رحم و پیرامون یا هیسترکتومی رادیکال

در این درمان سرطان دهانه رحم، جراح رحم را همراه با بافت های پیرامون آن و دهانه رحم و بخش بالایی واژن (دو تا سه سانتیمتر) برمیدارد. تخمدانها برداشته نمیشوند مگر این که دلیل پزشکی برای این کار وجود داشته باشد.

در هیسترکتومی رادیکال بیشتر از هیسترکتومی ساده بافت برداشته میشود به همین دلیل شاید بیشتر در بیمارستان بستری بمانید. برخی از گره های لنفاوی هم برداشته میشود و در آزمایشگاه وجود سلول سرطانی در آنها بررسی میشود.

جراحی هیسترکتومی رادیکال معمولا با ایجاد برش بزرگ در شکم انجام میشود و جراحی باز است. اغلب گره های لنفاوی لگن نیز برداشته میشوند. این عمل برداشتن گره لنفاوی (lymph node dissection) نام دارد.

هیسترکتومی شکمی بهتر است یا لاپاراسکوپی؟

در برخی موارد میتوان عمل جراحی در آوردن رحم رادیکال را با لاپاراسکوپی انجام داد.

به یاد داشته باشید که پژوهشها نشان میدهند کسانی که هیسترکتومی رادیکال لاپاراسکوپی برای درمان سرطان دهانه رحم انجام داده اند، احتمال برگشت سرطان در آنها بیشتر و مرگ و میر ناشی از سرطان نیز در آنها بالاتر از کسانی است که جراحی باز انجام داده اند. از این رو در بیشتر موارد هیسترکتومی رادیکال با جراحی باز انجام میشود نه لاپاراسکوپی. با این حال برای برخی زنان که سرطانشان در مراحل اولیه و کوچک است، عمل جراحی لاپاراسکوپی رحم یک گزینه مطرح می باشد. درباره معایب و مزایای آن با پزشک صحبت کنید.

هیسترکتومی رادیکال اصلاح شده تکنیکی همانند رادیکال است اما در آن بافت کمتری از واژن و پیرامون رحم برداشته میشود و گره های لنفاوی برداشته نمیشوند. این در صورتی امکان پذیر است که سرطان در مراحل اولیه باشد و به گره های لنفاوی نرسیده باشد.

۷. تخلیه لگن

عمل تخلیه لگن برای موارد ویژه ای از بازگشت سرطان دهانه رحم انجام میشود. در این جراحی افزون بر اندامهایی که در هیسترکتومی رادیکال برداشته میشوند، گره های لنفاوی لگن، واژن، مثانه، راست روده و بخشی از روده بزرگ نیز بسته به گسترش سرطان برداشته میشوند.

هر بخشی که برداشته شود برای جایگزین کردن آن پزشک راهکاری می اندیشد تا کارکرد آن بخش از بدن مختل نشود. برای نمونه، اگر مثانه برداشته شود معمولا از تکه کوچکی از روده استفاده میشود تا به عنوان مثانه جدید کار کند. مثانه تازه را میتوان به دیواره شکم پیوند زد تا ادرار از آن به صورت پیوسته بیرون آمده و در کیسه ای که به سر آن وصل شده بریزد یا هر از گاهی از راه لوله باریکی به نام کاتتر به یوروستومی بریزد.

آیا همه گره های لنفاوی باید برداشته شوند؟

برای این افزایش احتمال موفقیت درمان، روشی به نام نمونه برداری غده لنفاوی پارا آئورت انجام میشود.

در هنگام هیسترکتومی رادیکال نخست غدد لنفاوی نزدیک آئورت (سرخرگ بزرگ شکم) برداشته میشوند. به این عمل نمونه برداری گره لنفاوی پارا آئورت (para-aortic lymph node sampling ) گفته میشود. سپس نمونه همزمان با جراحی به آزمایشگاه فرستاده میشود تا روشن شود سلول سرطانی در آن دیده میشود یا نه. اگر این گره های لنفاوی دربردارنده سرطان باشند، عمل جراحی متوقف میشود و شیمی درمانی و پرتو درمانی به جای آن استفاده میشود.

اگر غدد لنفاوی سرطانی در خود نشان ندهند، تنها گره های لنفاوی لگن برداشته شده و جراحی در آوردن رحم کامل انجام میشود. هر گونه بافتی که در جراحی برداشته میشود باید در آزمایشگاه بررسی شود تا آشکار شود دربردارنده سرطان است یا نه. اگر نتیجه مثبت باشد یعنی سرطان در آن دیده شود، رادیوتراپی انجام میشود.. شیمی درمانی نیز ممکن است همراه با آن پیشنهاد شود.

سرطانی که در دهانه رحم آغاز شده  باشد میتواند به گره های لنفاوی لگن برسد. برای بررسی گسترش سرطان به گره های لنفاوی، جراح میتواند بخشی از این گره های لنفاوی را بردارد. این عمل نمونه برداری گره لنفاوی لگن نام دارد که همزمان با هیسترکتومی یا تراکلیکتومی انجام میشود. برداشتن گره های لنفاوی میتواند میتواند مشکل ترشح مایعات در پا را حاصل کند. این باعث ورم شدید پا میشود که ادم لنف یا لنف ادم (Lymphedema) نام دارد.

عوارض برداشتن غدد لنفاوی لگن

• درد، ناراحتی و اذیت در پایین شکم
• ترشحات بدبو
• جمع شدن مایعات لنف در لگن و ناحیه تناسلی
• ایجاد لخته خون در پا (ترومبوز ورید عمقی)
• تجمع مایعات لنف در پا و ورم شدید پا

راه پیشگیری از عوارض برداشتن همه غدد لنفاوی در سرطان

برای پیشگیری از عوارض برداشتن همه گره های لنفاوی، میتوان با انجام آزمایش نمونه برداری غده نگهبان یا سنتینل لنف نود (Sentinel lymph node) ، نخست از سرطانی بودن یا نبودن گره های لنفاوی اطمینان حاصل کرد. در این روش تنها نخستین گره های لنفاوی در جایی که سرطان رو به گسترش رفته است برداشته و آزمایش میشوند. اگر سرطان دیده نشود نیازی به برداشتن دیگر گره های لنفاوی نیست.

همچنین بخوانید: آزمایش های ضروری سلامت زنان

نمونه برداری غده لنفاوی نگهبان چگونه است؟

برای انجام این کار، متخصص در آغاز جراحی یک ماده رادیواکتیو ویژه ای را که حاوی رنگ آبی است در دهانه رحم تزریق مینماید. این ماده در رگهای لنفاوی در طول همان گذرگاهی که سرطان احتمالا گذر کرده است حرکت میکند. اولین گره لنفاوی که رنگ یا ماده رادیواکتیو به آن برسد، غده لنفاوی نگهبان یا سنتینل نود خوانده میشود. برداشتن یک یا چند گره لنفاوی به جای همه گره های لنفاوی احتمال عوارض جراحی مانند ورم شدید پا را بسیار کمتر میکند.

پپس از این که ماده رنگی رادیواکتیو تزریق شد، با دستگاه ویژه ای ردگیری میشود تا آشکار شود نخست به کدام گره لنفاوی رسیده است. سپس گره لنفاوی حاوی رنگ یا رادیواکتیو، برداشته میشود.

نمونه برداری غده لنفاوی نگهبان (سنتینل لنف نود) برای برخی موارد سرطان دهانه رحم مرحله یک به ویژه هنگامی که تومورها کوچکتر از ۲ سانتیمتر هستند، پیشنهاد میشود. اگر جراح نمونه بردرای غده لنفاوی نگهبان را انجام دهد، ممکن است از برداشتن غیر ضروری همه غدد لنفاوی جلوگیری شود.

در نمونه برداری غده لنفاوی نگهبان، حتی اگر غدد لنفاوی به نظر برسد مشکلی ندارند اما پزشک گمان کند سرطان پیش رفته است، ممکن است آن دسته از غدد لنفاوی که در نزدیکی سرطان قرار دارند را بردارد تا مطمئن شود چیزی از سرطان در بدن نمانده است. همچنین اگر غدد لنفاوی مشکوک یا بزرگ شده ای در جراحی دیده شود که گمان پزشک را به سرطانی شدن ببرد حتی اگر در نمونه برداری غده لنفاوی نگهبان رنگی نشده باشد، آن را برمیدارد.

سوالات متداول