بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
سرفه کردن راهی است که بدن به کمک آن راه های تنفسی را از مواد محرک پاک میکند تا گردش هوا بهبود یابد.. از این رو بهترین روش درمان سرفه بستگی به علت آن دارد. همچنین درمان سرفه خشک با سرفه خلط دار میتواند متفاوت باشد.
علت سرفه های خشک و راه های درمان هر کدام
همان گونه که گفته شد سرفه های خشک را بر اساس این که علت آن چه بوده است باید درمان کرد. مثلا اگر علت سرفه، عفونت ریه باشد نمیتوان با داروهای ضد سرفه، مشکل را حل کرد. حتی ممکن است وضعیت بدتر شود یا مثلا اگر علت سرفه آلرژِی باشد، باید مراقب داروهای ضد سرفه گیاهی بود چرا که برخی از آنها احتمال واکنش آلرژی و بدتر شدن سرفه را دارند.
۱. درمان سرفه خشک ناشی از آسم
اگر پزشک تشخیص داده است علت سرفه، آسم بوده است ممکن است درمان های زیر پیشنهاد شوند:
- داروهای باز کننده راه تنفسی کوتاه اثر مانند اسپری استنشاقی سالبوتامول
- داروهای طولانی اثر مانند اسپری استنشاقی کورتیکواستروئید (کورتون) دوز پایین برای برطرف کردن التهاب دستگاه تنفسی
برای اطلاع از محرک های تشدید کننده آسم کلیک کنید.
۲. درمان سرفه ناشی از فیبروز ایدیوپاتیک
هم اکنون درمان قطعی برای این بیماری نیست و هدف از درمان، آرام کردن علائم و کند کردن پیشرفت بیماری است. گزینه های درمان شامل:
- داروهایی مانند پیرفنیدون و نینتدانیب
- اکسیژن درمانی
- توانبخشی ریه (برنامه ورزشی ویژه دستگاه تنفسی)
- پیوند ریه
۳. درمان سرفه ناشی از رفلاکس معده
اگر وضعیت جدی نباشد با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند موارد زیر رفلاکس بهبود می یابد:
- کم کردن حجم هر وعده غذایی و به جای آن افزایش شمار وعده ها
- پرهیز از خوردن دستکم از سه ساعت پیش از خواب
- نخوردن غذاهای چرب و ادویه دار به ویژه برای شام
- داشتن وزن سالم
- ترک سیگار
- ترک الکل
اگر رفلاکس معده تان پی در پی تکرار میشود باید به پزشک مراجعه کنید تا بررسی کرده و داروهای لازم را برایتان بنویسد.
۴. درمان سرفه های ترشحات پشت حلق
هنگامی که مخاط به درون گلو میچکد، سرفه را تحریک میکند. اگرچه این سرفه اغلب خلط دار است اما گاهی نیز میتواند خشک باشد (بسته به این که چقدر خلط وجود دارد و با چه سرعتی به گلو میریزد). ترشحات پشت حلق میتواند به دلیل عفونت سینوس، رفلاکس معده یا آلرژی رخ دهد. درمان آن بسته به عامل متفاوت است. روی هم رفته اسپری بینی، داروهای دکونژستانت (ضد احتقان) و نوشیدن مایعات از مواردی هستند که به کاهش این سرفه ها کمک میکنند.
۵. درمان سرفه های عفونت تنفسی
نخست باید عفونت درمان شود. افزون بر آن استراحت، نوشیدن مایعات و داروهای ضد التهاب و ضد احتقان میتواند کمک کند. داروهای آنتی هیستامین نیز در صورت تجویز دکتر باید مصرف شوند. داروهای آنتی هیستامین دسته بزرگی هستند و انواع گوناگون دارند. فکسوفنادین، لوراتادین، دس لوراتادین، کربینوکسامین، پروموتازین از جمله داروهای آنتی هیستامین به شمار می آیند.
برای مشاهده ۱۳ علت سرفه خشک و علائم آن به طور کامل کلیک کنید.
چه داروهایی برای درمان سرفه های خشک بخوریم؟
داروهای درمان سرفه به طور کلی به دو دسته داروهای بدون نسحه و نسخه ای تقسیم میشوند. داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک که میتوانید برای کاهش سرفه های خشک از داروخانه بخرید تا بهبود بیابید، این ها هستند:
الف- داروهای دکونژستانت یا ضد احتقان
داروهای دکونژستانت (Decongestants) داروهای هستند که به رفع گرفتگی بینی و سینوس ها کمک میکنند. هنگامی که دچار عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی میشوید، این داروها با منقبض کردن رگ های خونی درون بینی، به کاهش ورم و تنفس آسانتر کمک میکنند. همچنین ترشحات پشت حلق را کمتر میکنند.
چندین نوع داروی دکونژستانت وجود دارد اما چند نمونه از شایعترین آنها اینها هستند:
- پسدوافدرین یا سودوافدرین
- اکسی متازولین
- فنیل افرین
- دیفن هیدرامین
- بروم فنیرامین
- پروپیل هگزدرین
یادتان باشد هرگز داروی بزرگسالان را به کودکان ندهید. برای کودکان باید از داروهایی که ویژه کودکان ساخته شده است استفاده کنید.
برای اطلاعات بیشتر: تنگی نفس چگونه اتفاق می افتد؟
ب- اکسپکتورانت و داروهای ضد سرفه
داروهای درمان سرفه بدون نسخه در دو دسته جای میگیرند: داروهای اکسپکتورانت و سرکوب کننده یا ضد سرفه.
- داروهای ضد سرفه: این داروها با مهار کردن واکنش سرفه، جلوی سرفه را میگیرند. این داروها در سرفه های خشکی که دردناک شده اند یا نمیگذارند شب ها بخوابید، به کار میروند. متداولترین داروی ضد سرفه بدون نسخه، دکسترومتورفان (dextromethorphan ) است.
- اکسپکتورانت (Expectorants): اکسپکتورانت برای سرفه های خلط دار بهتر کار میکند و با رقیق کردن مخاط درون راه های هوایی، به شما کمک میکند آسانتر خلط را بیرون بیاورید. با این حال برای سرفه های خشک نیز ممکن است به کار گرفته شود. یکی از برندهای رایج اکسپکتورانت، گایافنزین است.
- داروهای ضد سرفه: که نیاز به نسخه پزشک دارند.
اگر درمان های بدون نیاز به نسخه سرفه ها را برطرف نکرد، پزشک بسته به وضعیت و عامل سرفه ها، ممکن است یک یا چند مورد از داروهای زیر را تجویز نماید:
- داروهای آنتی هیستامین برای آلرژی
- داروهای استنشاقی (اسپری) کورتیکواستروئید برای آسم
- آنتی بیوتیک برای عفونت
- داروهای کاهش دهنده اسید معده برای رفلاکس
درمان های طبیعی و خانگی سرفه
برخی از این درمان های خانگی چندان در پژوهش ها بررسی نشده اند یا کارایی شان آشکار نشده است بلکه بیشتر گواه مردمی پشت آنهاست. یادتان باشد هیچ یک از درمان های خانگی سرفه را برای نوزادان و کودکان کم سن نباید استفاده کنید.
قطره منتول (نعنا): آبنبات های دارویی منتول حاوی ترکیباتی از خانواده نعنا است. این دارو میتواند التهاب بافت ها را کاهش داده و واکنش سرفه را کمتر کند. پژوهش ها نشان میدهند مصرف زیاد قطره سرفه منتول سرفه را بدتر میکند.
رطوبت ساز: دستگاه رطوبت ساز، به افزایش نم هوا کمک میکند. هوای خشک سرفه را بدتر میکند و التهاب دستگاه تنفسی را افزایش میدهد. استفاده از رطوبت ساز در اتاق خواب به شل شدن مخاط و تنفس بهتر و خواب بهتر کمک می کند. برای کودکان از رطوبت ساز سرد استفاده کنید تا خطر سوختگی نداشته باشد.
سوپ و نوشیدنی های گرم: نوشیدنی های گرم مانند چای و سوپ گلو را نرم کرده و تحریک آن را کاهش میدهند. از سویی دیگر به هیدراته نگه داشتن بدن کمک میکنند. بدن برای بهبودی نیاز به آب کافی دارد.
عسل: عسل از خاصیت ضد التهابی برخوردار است و میتواند التهاب گلو را کاهش دهد. همچنین به رقیق شدن مخاط کمک میکند. در یک پژوهش بازبینی در سال ۲۰۱۸ دیده شد عسل به اندازه دیفن هیدرامین در بهبودی سرفه کارآمد بوده است. هرچند به اندازه دکسترومتورفان کارایی نداشته است.
غرغره کردن آب نمک: آب نمک به کاهش التهاب کمک کرده و فرایند بهبودی را تندتر میکند. همجنین نمک باکتری های دهان و گلو را میکشد. در میزان نمک نباید زیاده روی کنید چون خود میتواند تحریک کننده باشد. در یک پژوهش در سال ۲۰۱۹ آشکار شد غرغره کردن آب نمک سه بار در روز، میتواند طول مدت سرفه را تا ۲.۴ روز کمتر کند. هچنین طول مدت گرفتگی صدا، عطسه و گرفتگی بینی را کاهش میدهد. برای درست کردن آب نمک، نصف قاشق چای خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید. سر خود را به عقب خم کنید و آب نمک را سی ثانیه در دهان بچرخانید. سپس آن را بیرون تف کنید. نباید آب نمک را قورت بدهید.
برای اطلاع از بیماری های تنفسی شایع کلیک کنید.
گیاهان دارویی: برخی از گیاهان دارویی برای کاهش ورم گلو و سرفه سودمند هستند. هرچند در کسانی که آلرژی یا آسم دارند داروهای گیاهی می توانند وضعیت را بدتر کنند. از این رو اگر داروی گیاهی میخورید حواستان باشد سرفه هایتان را بدتر میکند یا نه.
گیاهان دارویی که برای بهبود سرفه ممکن است سودمند باشند عبارتند از:
- آویشن
- مرزنگوش
- نعنا
- ریشه شیرین بیان
- زنجبیل
- ریشه گل ختمی
- کپسسین (Capsaicin): ترکیبی است که در فلفل قرمز و فلفل های تند دیگر وجود دارد و در برخی موارد سرفه های مزمن را کاهش میدهد. کپسسین به صورت کپسول در داروخانه ها در دسترس است. همچنین میتوانید به جای آن، فلفل قرمز تند را با آب بخورید. یادتان باشد درمان های گیاهی از جمله فلفل را در کودکان انجام ندهید.
بخور: بخور آب داغ میتواند راه های تنفسی را مرطوب کرده و تحریک بافت ها را کاهش دهد. همچنین به بهبودی گلودرد و سرفه کمک میکند.
بروملین: بروملین آنزیمی است که در آناناس وجود دارد و خواص ضد التهابی قوی دارد. بروملین به کاهش ورم و التهاب بافت های گلو کمک میکند. همچنین مخاط را شل میکند. دوز کمی از بروملین در یک لیوان آب آناناس وجود دارد اما میتوانید مکمل آن را که دوز بالاتری از بروملین دارد تهیه کنید.
پرهیز از محرک ها: شاید مهمترین گام در بهبودی سرفه، پرهیز از محرک ها باشد. هوای آلوده، هوای خشک، مواد آلرژی زا، دود و دخانیات همگی محرک سرفه هستند.
درمان فوری سرفه های شبانه
برای درمان فوری سرفه های پی در پی شبانه که نمیگذارد بخوابید اگر درمان های خانگی کارگر نبود باید به پزشک مراجعه کنید تا برایتان داروهایی تجویز نماید که مجاری تنفسی را باز کرده و التهاب گلو را کاهش میدهد.
بهترین قرص و شربت برای درمان سرفه های خشک چیست؟
همانگونه که گفته شد این بستگی زیادی به عامل سرفه دارد. به طور کلی دکسترومتورفان یک شربت ضد سرفه متداول و کارامد در درمان سرفه های خشک است. همچنین پزشک ممکن است اسپری سالبوتامول، داروهای ضد آلرژی و ضد التهاب برایتان بنویسد. بسته به شدت وضعیت ممکن است آمپول ضد التهاب کورتون مانند هیدروکورتیزون، بتامتازون یا دگزامتازون برایتان نسخه کند.
