راه های درمان کم خونی

روش درمان کم خونی بستگی به این دارد که علت پدید آمدن این وضعیت چیست و کدام نوع کم خونی رخ داده است. همانطور که در مقاله علائم کم خونی به این موضوع اشاره شد، چند نوع کم خونی وجود دارد که همه آنها برخی علائم مشترک و برخی علائم اختصاصی داشته و درمانشان هم با هم تا اندازه ای متفاوت است.

دلایل ایجاد کم خونی

انواع آنمی یا کم خونی دو دسته هستند:

۱. کم خونی های اکتسابی

که در اثر رخ دادن چیزی در طول زندگی پیش می آیند مانند موارد زیر:

• کم حونی بیماری های مزمن: اگر بیماری داشته باشید که التهاب بلند مدت در بدن ایجاد میکند، باعث میشود بدن نتواند به اندازه کافی آهن یا مواد مغذی دیگر که برای ساخت گلبولهای قرمز نیاز است را بسازد. همچنین بیماری کبد، تیروئید کم کار و تیروئید پر کار، کلیه، سرطان و بیماری های التهابی روده میتوانند باعث ایجاد کم خونی شوند.
• کم خونی همولیتی خود ایمنی: دستگاه ایمنی به گلبول های قرمز یورش میبرد و آنها را نابود میکند.
• کم خونی ماکروسیتی و مگالوبلاستی: هنگامی که مغز استخوان گلبولهای قرمزی میسازد که به گونه ای ناهنجار بزرگ هستند. برخی وضعیت های پزشکی و کمبود ویتامینها میتوانند این نوع آنمی را ایجاد کنند. به این وضعیت ها، کم خونی کمبود ویتامین نیز میگویند.
• کم خونی نورموسیتی: در این نوع کم خونی، شمار گلبول های قرمز کمتر از عادی است. دلایل گوناگون این کم خونی را موجب میشوند.
• کم خونی پرنیشیوز: یکی از دلایل این وضعیت کمبود ویتامین ب در اثر اختلال خود ایمنی در بدن است که نمیگذارد ویتامین ب ۱۲ جذب شود.
• از دست دادن خون زیاد: به دلایل گوناگون مانند پریود شدید، زایمان، تصادف و جراحات، خونریزی های گوارشی درازمدت و…

همچنین بخوانید: تفسیر آزمایش کم خونی

۲. کم خونی ارثی

در کم خونی ارثی ، شما وضعیتهایی را به ارث میبرید که باعث کم خونی میشوند مانند موارد زیر:

• کم خونی دیاموند – بلکفان (Diamond-Blackfan anemia): این اختلال ارثی نمیگذارد مغز استخوان گلبول های قرمز کافی بسازد.
• کم خونی فانکونی: این اختلال خونی نادر باعث میشود ریسک اختلالات خونی مانند آنمی افزایش یابد.
• کم خونی سلول های داس مانند: این وضعیت شکل گلبول های قرمز را دگرگون میکند و این دیسکهای انعطاف پذیر گرد را به سلول های چسبنده داس مانند تبدیل میکند که جلوی گردش خون آزاد را میگیرند.
• تالاسمی: در این وضعیت هموگلوبین کمتری ساخته میشود از این رو گلبول های قرمز کوچکتر بوده و کم خونی پدید می آید.

کم خونی هایی که میتوانند ارثی یا اکتسابی باشند.

• کم خونی آپلاستیک: هنگامی اتفاق می افتد که سلول های بنیادی مغز استخوان گلبول قرمز کافی نمیسازند
• کم خونی همولیتیک: گلبولهای قرمز سریعتر از روند همیشگی تخریب شده و می میرند
• کم خونی میکروسیتی: هموگلوبین کافی ساخته نمیشود از این رو گلبولهای قرمز کوچک هستند. این وضعیت در تالاسمی، کمبود آهن و سیدروبلاستیک و برخی موارد بیماریهای مزمن دیده میشود.
• کم خونی سیدروبلاستیک: این کم خونی به این دلیل ایجاد میشودکه در فرایند ساخت گلبول قرمز آهن به درستی به کار گرفته نمیشود.

روش های درمان پزشکی کم خونی

اکنون که به دلایل و انواع کم خونی پرداختیم، میتوانی بهتر روش های گوناگون درمان کم خونی را درک کنیم. درمان کم خونی بستگی به علت آن دارد.

• اگر علت کم خونی، بیماری های زمینه ای باشد معمولا با درمان آن بیماری میتوان کم خونی را کنترل کرد. اما گاهی جدا درمان بیماری اصلی، باید به درمان کم خونی نیز پرداخته شود و راهکارهایی مانند مصرف مکمل آهن یا ویتامین های دیگر در پیش گرفته شود.
• در موارد کم خونی که با کمبود آهن پیوند دارد، داروها یا مکمل های آهن ممکن است تجویز شوند.
• در مواردی که بیماری های خود ایمنی یا التهاب باعث کاهش توانایی جذب مواد مغذی در بدن شده است داروهای ضد التهاب برای درمان این وضعیت ها تجویز میشوند.
• اگر خونریزی گوارشی باعث کم خونی شده باشد، باید تحت درمان با متخصص گوارش قرار بگیرید.
• اگر کمبود مواد مغذی دیگر مانند ویتامین ب ۱۲ یا فولات باعث کم خونی شده باشد این مکمل ها تجویز میشوند.
• اگر پریود شدید باعث از دست دادن خون زیاد شده است، ممکن است پزشک داروهایی برای کاهش خونریزی پریود بدهد.

داروهای درمان کم خونی

پزشک ممکن است داروها و درمان های زیر را برایتان بنویسد:

• اریتروپویتین (erythropoietin): این دارو به مغز استخوان کمک میکند سلول های بنیادی بیشتری بسازد.
• داروهای سرکوب کننده ایمنی: اگر کم خونی شما برخاسته از اختلال خود ایمنی (یورش بردن دستگاه ایمنی به سلولهای سالم بدن) باشد مانند کم خونی همولیتی، ممکن است داروهای سرکوب کننده ایمنی برایتان تجویز شود تا جلوی نابودی گلبول های قرمز خون گرفته شود.
• تزریق خون: در برخی موارد ممکن است پیشنهاد شود برای جایگزینی گلبول های قرمز، خون دریافت کنید.
• پیوند سلول های بنیادی (مغز استخوان):  در برخی موارد کم خونی مانند کم خونی آپلاستیک
• عمل جراحی: درمان خونریزی های داخلی
• درمان کم خونی سلول های داس مانند: شامل مسکن، مکمل اسید فولیک، آنتی بیوتیک های دوره ای و یا اکسیژن درمانی میتواند باشد. دارویی به نام هیدروکسی اوره (hydroxyurea ) اغلب برای کاهش درد های شدید سلول های داسی شکل تجویز میشود. دارویی به نام وکسه لوتور ( voxelotor ) نیز ممکن است تجویز شود تا گلبولهای قرمز شکل خود را حفظ کنند. داروی کریزانلیزوماب ( Crizanlizumab-tmca) میتواند جلوی چسبیدن سلولهای خون به همدیگر و بند آوردن گردش خون را بگیرد. پودر خوراکی ال-گلوتامین (L-glutamine) میتواند نیاز به مراجعه به بیمارستان برای درد شدید را کاهش داده و در برابر وضعیتی به نام سندرم حاد سینه تا اندازه ای محافظت نماید.
• ویتامین ب ۱۲ یا فولات: برای کم خونی برخاسته از کمبود ویتامین
• تالاسمی معمولا نیازی به درمان ندارد اما اگر وضعیت شدید باشد ممکن است نیاز به تزریق خون، پیوند مغز استخوان یا عمل جراحی باشد.

چقدر آهن در روز باید بخوریم؟

این مقادیر برای افراد سالم و بدون مشکل کم خونی است. کسانی که کم خونی دارند بسته به نظر پزشک طی مدت زمان کوتاهی مقدار بیشتری آهن باید مصرف کنند.

یادتان باشد مصرف بیش از حد آهن برای بدن مضر است و میتواند پیامدهای بدی داشته باشد.

درمان های خانگی کم خونی

برای درمان کم خونی کمبود آهن که شایعترین نوع کم خونی است، برنامه غذایی سرشار از آهن باشد داشته باشید.

یادتان باشد ویتامین های گروه ب و ویتامین سی برای جذب آهن نیاز هستند. از این رو کسانی که کم خونی برخاسته از کمبود آهن یا ویتامین دارند باید غذاهایی بخورند که این مواد مغذی را داشته باشد.

برخی از غذاهای سرشار از آهن عبارتند از:

• گوشت
• تخم مرغ
• سبزیجات برگی سبز
• لوبیا
• نخود (خواص نخود)
• عدس
• میوه های خشک (برگه)
• مغزهای درختی

همچنین بخوانید: علائم کمبود آهن بدون کم خونی

به طور کلی دو گونه آهن خوراکی در خوراک ما وجود دارد: آهن هم (heme iron) و آهن غیر هم یا ناهم (nonheme iron).

• آهن هم: آهن هم در گوشت قرمز، گوشت سفید و غذاهای دریایی وجود دارد.
• آهن نا هم: در غذاهای گیاهی و غذاهای غنی شده با آهن وجود دارد.

هر دو نوع آهن در بدن جذب میشوند اما جذب آهن هم برای بدن آسانتر است.

چه مقدار آهن باید بخوریم؟

مقدار توصیه شده روزانه آهن ۱۰ میلی گرم برای مردان و ۱۲ میلی گرم برای زنان است. هرچند برای کسانی که درمان کم خونی انجام میدهند معمولا به ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی گرم عنصر آهن در روز نیاز است. برای تامین این مقدار آهن باید مکمل آهن دریافت کنید.

کدام خوراکی های غیر گوشتی بیشترین آهن را دارند؟

• آجیل و مغزهای درختی سرشار از آهن عبارتند از:
  • کنجد (۱۴.۶ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • تخمه کدو (۸.۸ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • بادام هندی برشته (۶ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • تخمه آفتابگردان (۵.۳ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • فندق برشته (۴.۷ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • بادام زمینی ( ۴.۶ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • پسته (۳.۹ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • بادام ( ۳.۷ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)
  • گردو ( ۲.۹ میلی گرم در هر ۱۰۰ گرم)

در مورد آجیل و مغزهای درختی، خام و برشته آنها به یک اندازه آهن دارند.

در مورد بادام توجه داشته باشید به دلیل کلسیم بالا، بخشی از آهن آن جذب نمیشود از این رو نمیتوانید روی آن برای افزایش آهن حساب کنید.

• سبزیجات برگی به ویژه آنهایی که رنگ تیره دارند بهترین منابع آهن نا هم هستند:

برخی از سبزیجات برگی، فولات بالایی نیز دارند. از منابع دیگر فولات، مرکبات، حبوبات و غلات کامل (سبوس دار) هستند.

اگزالات و جذب نشدن آهن سبزیجات

یک نکته ای که هنگام خوردن اسفناج، کرفس و برخی خوراکی های دیگر باید در نظر داشته باشید محتوای اگزالات آنهاست. اگزالات ماده ای است که به آهن نا هم چسبیده و نمیگذارد جذب بدن شود. بنابراین برای تامین آهن مورد نیاز روزانه خود نباید تنها بر یک ماده غذایی اتکا داشته باشید بلکه باید تنوع در مواد غذایی را رعایت کنید تا تعادل در برنامه غذایی تان برقرار باشد.

• سبزیجات غیر برگی و میوه ها که به نسبت آهن خوبی دارند شامل موارد زیر می باشد:

• حبوبات سرشار از آهن عبارتند از:

آهن انواع گوشت چقدر است؟

• جگر مرغ پخته ۱۱ میلی گرم
• جگر گوسفند ۶.۵ میلی گرم (در هر ۱۰۰ گرم )
• جگر گاو ۵.۸ میلی گرم
• گوشت گاو ۲.۴۷ میلی گرم آهن (در هر ۱۰۰ گرم گوشت )
• گوشت گوسفند ۱.۷۸ میلی گرم آهن (در هر ۱۰۰ گرم گوشت)

برتری جگر بر دیگر گوشت ها در تامین آهن این است که علاوه بر بالاتر بودن مقدار آهن آن، میزان ویتامین های گروه ب از جمله ب ۱۲ ، سلنیوم و دیگر مواد معدنی آن نیز بالاست.

همچنین بخوانید: مصرف قرص آهن در بارداری مجاز است؟

چگونه جذب آهن را بالا ببریم؟

اگر دچار کم خونی نیستید، نیازی نیست تلاش ویژه ای برای افزایش جذب آهن بکنید چرا که یک برنامه غذایی متعادل اگر داشته باشید همه مواد مغذی جذب خوبی خواهند داشت. از سویی دیگر راهکار های افزایش جذب آهن میتواند موجب کاهش مصرف برخی مواد مغذی ضروری دیگر مانند کلسیم شود.

روی هم رفته برای افزایش جذب آهن باید مصرف مواد غذایی حاوی ترکیبات زیر را کاهش دهید یا همراه با غذای آهن دار مصرف نکنید:

• تانن ها: قهوه، چای، شکلات، انار، خرمالو و بسیاری از خوراکی های دیگر حاوی تانن هستند. برخی پژوهش ها نشان میدهند تانن ممکن است جذب آهن در بدن را کاهش دهد. اگرچه تنها در کسانی چنین وضعیتی دیده شده است که فرد پیش از این دچار کمبود ذخیره آهن در بدن بوده است. تاثیر تانن بر کاهش جذب آهن بیشتر در مورد آهن غیر حیوانی (آهن نا هم) رخ میدهد. کسانی که کم خونی دارند بهتر است چای را همراه با غذا یا بلافاصله پیش یا پس از آن ننوشند.
• فیتات ها: حبوبات، تخمه ها، غلات کامل، سبوس و برخی مغزهای درختی حاوی موادی به نام فیتات (phytate) هستند. فیتات اگر به مقدار زیاد مصرف شود میتواند در جذب آهن و مواد مغذی دیگر مانند روی، منیزیم و کلسیم اختلال ایجاد کند. با این حال شواهد این امر متناقض بوده و هنوز نتیجه گیری قطعی به دست نیامده است. به هر روی برای کاهش فیتات میتوانید از روشهای خیساندن، تخمیر کردن، جوانه زدن و جوشاندن بهره ببرید چرا که درصد بالایی از فیتات را از بین میبرد و به جذب آهن کمک میکند.
• غذاهای سرشار از کلسیم را همزمان با غذاهای سرشار از آهن مصرف نکنید.
• برای افزایش جذب آهن، ویتامین سی همزمان با خوراکی آهن دار بخورید.
• غذاهای سرشار از بتاکاروتن همراه با غذاهای سرشار از آهن مصرف کنید. چغندر (لبو)، هویج، هندوانه، گوجه فرنگی، کدو تنبل و زردآلو از جمله غذاهای سرشار از بتاکاروتن هستند.
• در طول روز تنوعی از غذاهای حاوی آهن گیاهی و حیوانی داشته باشید.
• غذاهای سرشار از فولات و ویتامین ب ۱۲ بخورید.

فواید فیتات ها برای سلامتی

نکته مهم دیگر این است که این موادی که جذب آهن یا مواد مغذی دیگر را کاهش میدهند و به مواد ضد مغذی (anti-nutrients) شناخته میشوند، بدون فایده هم نیستند. برای نمونه آشکار شده است که فیتاتها کلسترول را پایین می آورند، گوارش را کند کرده و به احساس سیری طولانی تر و کاهش وزن کمک میکنند و جلوی افزایش ناگهانی قند خون (که زمینه را برای دیابت آماده میکند) را میگیرند. بسیاری از این مواد ضد مغذی خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی نیز دارند از این رو توصیه نمیشود این مواد را کامل از برنامه غذایی تان حذف کنید.

سوالات متداول