دستگاه تناسلی مردان یک سیستم پیچیده و حیاتی است که وظیفه تولید اسپرم و تخلیه مایع منی را بر عهده دارد. دستگاه تناسلی مرد شامل اجزایی مانند بیضه ها، مجاری انتقال اسپرم، پروستات، اپیدیدیم، و غدد دیگر است. دستگاه تناسلی مرد در واکنش به تحریکات جنسی باعث تغییراتی در فشار خون، تحرک اسپرم، و سفتی آلت تناسلی می شود. در این مقاله، به بررسی ساختار و عملکرد این اجزا و نقش آنها در تولید مثل مردان خواهیم پرداخت.
دستگاه تولید مثل خارجی | دستگاه تولید مثل خارجی |
آلت تناسلی | مجرای دفران |
کیسه بیضه | مجاری انزال |
بیضه ها | مجاری ادرار |
اپیدیدیم | وزیکول منی |
— | غده پروستات |
دستگاه تولید مثل خارجی مرد
دستگاه تولید مثل مرد در خارج از بدن آن قرار دارد. دستگاه تولید مثل خارجی مرد شامل آلت تناسلی، کیسه بیضه، اپیدیدیم و بیضه می شود. در ادامه، دستگاه تولید مثل خارجی مرد توضیح داده شده است:
۱. آلت تناسلی
آلت تناسلی مرد شامل سه بخش اصلی است که نقش مهمی در عملکرد تولید مایع منی و ادرار دارند. این بخش ها شامل ریشه، بدن (شافت) و سر (آلت) می شوند. غددی که در سر آلت قرار دارند مایع منی تولید کرده و به انزال کمک می کنند. پوست ختنه که در سر آلت قرار دارد، گاهی اوقات به وسیله عملی به نام ختنه برداشته می شود. آلت تناسلی مرد شامل بافت ها و ساختارهای مختلفی است که در واکنش به تحریکات جنسی تغییراتی نشان می دهند. بدن آلت تناسلی به شکل استوانه ای است و ساختار داخلی آن شامل سه حفره است. این حفره ها از بافت نعوظ مخصوص و اسفنجی تشکیل شده اند.
در هنگام تحریک جنسی، اعصاب حسی آلت تناسلی فعال می شوند و پیام های حسی را به مغز ارسال می کنند. در پاسخ به این تحریکات، خون به آلت تناسلی می رود و حفره های اسفنجی آن پر می شوند. این فرآیند باعث سفت شدن و ایستایی آلت تناسلی مرد می شود. سفتی و ایستایی آلت تناسلی، باعث می شود که آلت تناسلی در طول مقاربت قادر به نفوذ شود و نقش مهمی در عملکرد جنسی داشته باشد.
۲. کیسه بیضه
کیسه بیضه یا اسکرتوم بخشی از دستگاه تناسلی نر در همه پستانداران است. این کیسه معمولاً به صورت دیواره های صاف و انعطاف پذیری ساخته شده است. یکی از وظایف اصلی کیسه بیضه، تنظیم دمای بیضه ها یا تستیکول ها است. بیضه ها پیش از تولد در داخل شکم قرار دارند و پس از تولد، از طریق مجرای اینگوئینال به کیسه بیضه منتقل می شوند. نقص در این فرآیند ممکن است منجر به مشکلات در رشد و عملکرد بیضه ها شود.
۳. بیضه ها یا غدد جنسی
بیضه ها یا غدد جنسی مرد هر یک داخل کیسه ای از پوست به نام اسکروتوم قرار دارد و توسط ماهیچه های دارتوس و طناب اسپرماتیک آویزان شده اند. بیضه راست حدود ۱ سانتی متر از بیضه چپ بالاتر است. هر بیضه حدود ۱۲ گرم وزن، ۵.۴ سانتی متر طول، ۵.۲ سانتی متر عرض و ۳ سانتی متر از جلو به عقب قطر دارد. پیرامون بیضه را بافت همبندی به نام پردۀ سفید احاطه کرده است؛ که از آن تیغه هایی منشعب می شود و بیضه را به ۲۵۰ قسمت تقسیم می کند که در داخل هر قسمت لوله های پیچ و خم داری به نام لوله های منی ساز دیده می شود.
بیشتر بخوانید: علت درد بیضه
۴. اپیدیدیم
اپیدیدیم یک لوله دراز و پیچیده در دستگاه تناسلی مرد است که در پشت هر بیضه قرار دارد. وظیفه اپیدیدیم این است که سلول های اسپرم که در بیضه ها تولید می شوند را حمل و ذخیره کند. علاوه بر این، اپیدیدیم نقش مهمی در بلوغ اسپرم ایفا می کند زیرا اسپرم هایی که از بیضه ها خارج می شوند توانایی لقاح ندارند. در هنگام برانگیختگی جنسی، اپیدیدیم انقباضات اسپرم را به داخل مجرای دفران وارد می کند، که این اقدام به انتقال اسپرم به مجرای ادرار و سپس خارج از بدن برای انزال منجر می شود.
دستگاه تولید مثل داخلی
دستگاه تولید مثل داخلی مرد شامل واسفرون، وزیکول های منی، غده پروستات و غده های پیازچه (غدد لوبورورتال) می شود. در ادامه، دستگاه تولید مثل داخلی مرد توضیح داده شده است:
۱. واس دفرنس یا مجرای دفران
مجرای دفران یک لوله عضلانی طولانی است که از اپیدیدیم به داخل حفره لگنی حرکت می کند و در پشت مثانه قرار دارد. این مجرا وظیفه انتقال اسپرم بالغ از اپیدیدیم به مجرای ادرار را دارد، تا اسپرم آماده شده برای انزال به مجرای ادرار منتقل شود.
۲. مجاری انزال
هر بیضه دارای یک مجرای دفران است که به مجاری وزیکول منی (وزیکول سمینال) متصل می شود. این مجاری و وزیکول ها به همراه اسپرم ترکیب شده و مجاری انزال را تشکیل می دهند. مجاری انزالی از طریق پروستات به مجرای ادرار مرد می رسند. غده پروستات مایعات را تولید و جمع آوری کرده و به مایع منی اضافه می کند. در نهایت، این مایعات به همراه اسپرم از طریق مجرای ادرار مرد تخلیه می شوند.
۳. مجرای ادرار
مجرای ادرار یک لوله است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می کند. در مردان، این مجرای ادرار در انزال نقش دارد. هنگامی که مردان به ارگاسم می رسند، مایع منی از طریق مجرای ادرار به خارج از بدن تخلیه می شود.
۴. وزیکول منی (وزیکول سمینال)
وزیکول های منی یا گشناب دان ساختار های کیسه مانند یا توبولار هستند که به مجرای دفران در نزدیکی قاعده مثانه متصل می شوند. وزیکول های منی تا ۸۰ درصد از مایع انزال را تشکیل می دهند و از جمله موادی که در آنها وجود دارد فروکتوز است. فروکتوز یک نوع قند است که به عنوان منبع انرژی برای اسپرم عمل می کند. فروکتوز به حرکت اسپرم کمک می کند و نقش مهمی در فرآیند انزال و انتقال اسپرم به داخل دستگاه تناسلی مرد دارد.
۵. غده پروستات
پروستات شکل یک هرم وارونه را دارد و از بافت غددی و بافت عضلانی تشکیل شده است. غده پروستات قسمتی از مجرای ادرار پروستاتی را احاطه کرده است. غده پروستات در زمان انزال، منقبض شده و ماده شیری رنگ قلیایی به منی افزوده و باعث ایجاد حالت ژلاتینی در منی می شود.
۶. غدد بولبورترال (Couper)
غدد بولبورترال به نام “غده های بولبورتال” یا “غده های کوپر” شناخته می شوند و به اندازه نخود فرنگی در طرفین مجرای ادرار، درست زیر غده پروستات قرار دارند. این غده ها مایع شفاف و روشنی ترشح می کنند که به طور مستقیم در مجرای ادرار تخلیه می شود. مایعات تولید شده توسط این غده ها باعث لیز و لغزندگی مجرای ادرار می شوند و اسیدیته مرتبط با ادرار باقی مانده را خنثی می کنند. این وضعیت به بهبود حرکت اسپرم و حفظ محیط مناسب برای اسپرم در مجرای ادرار کمک می کنند.
بیماری های دستگاه تناسلی مردان
بیماری های شایع آلت تناسلی مردان عبارتند از:
- ضربه به بیضه و پیچ خوردگی بیضه
- واریکوسل
- سرطان پروستات
- سرطان بیضه
- اپیدیدیمیت
- هیدروسل
- فتق کشاله ران
- عفونت دستگاه تناسلی مردان
- هیپوسپادیاس
- فیموز، تنگی پوست ختنه گاه
- پارافیموز
- اختلال دستگاه تناسلی نامشخص
- میکروپنیس، آلت مردانه کوچک یا آلت مردانه دفن شده
- جوش روی آلت تناسلی مردان
- بیماری مولوسکوم کونتاژیوزوم یا زگیل آبکی
دستگاه تناسلی مردان چگونه کار می کند؟
دستگاه تناسلی مردان تحت کنترل مستقیم هورمون هایی است که توسط غده هیپوفیز در مغز تولید می شوند. این هورمون ها عبارتند از:
- هورمون تحریککننده فولیکول :(FSH) این هورمون نقش مهمی در تولید اسپرم (اسپرماتوژنز) دارد.
- هورمون لوتئین ساز :(LH)این هورمون توسط غده هیپوفیز تولید می شود و باعث افزایش تستوسترون می شود. هورمون LH در ادامه مراحل اسپرماتوژنز نقش دارد و بر روی ویژگی های مردانه تاثیر بسزایی دارد.
- هورمون تستوسترون: این هورمون در عملکرد دستگاه تناسلی مردان نقش مهمی دارد. هورمون تستوسترون در تولید و رشد اسپرم، توسعه عضلات، تغییرات در موهای صورت، افزایش جلوه جنسی، و کنترل توده استخوانی نقش دارد.
اسپرم چیست؟
اسپرم، گامت نر یا همان سلول تولید مثل در مردان است. هدف نهایی اسپرم این است که به تخمک برسد و در صورت لقاح، یک جنین تشکیل شود. اسپرم بعد از بلوغ از طریق مراحل اسپرماتوژنز در بیضه تولید می شود و در زمان انزال از آلت تناسلی مرد خارج می شود. هر اسپرم از ۳ بخش اصلی(سر، تنه، و دم) تشکیل شده است. قسمت سر اسپرم حاوی ماده ژنتیکی است که برای تشکیل جنین ضروری است. قسمت تنه اسپرم حاوی ابزار ها و مواد مورد نیاز برای تولید انرژی و حرکت اسپرم است. قسمت دم اسپرم نیز وظیفه حرکت اسپرم را بر عهده دارد.
حقایق جالب در مورد اسپرم و مایع منی در مردان
کیفیت و کمیت اسپرم ها می تواند تأثیر زیادی بر قدرت تولید مثلی مردان داشته باشد. با افزایش سن، کیفیت ژنتیکی، حجم و حرکت اسپرم ها معمولاً کاهش می یابد. تعداد تقریبی اسپرم ها در هر انزال حدود ۵۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ است. در هنگام انزال، بهترین اسپرم ها در قطره های اولیه منی قرار دارند، که این اسپرم ها از لحاظ ژنتیکی کیفیت بالاتر و تحرک بهتر دارند.
اندازه ی طبیعی آلت تناسلی در مردان
اندازه طبیعی آلت تناسلی مردان، موضوعی است که تحت تأثیر عوامل ژنتیک، محیطی و فرهنگی قرار دارد و متغیر های زیادی در این ارقام تأثیر دارند. برخی از اطلاعاتی که به تازگی مطرح شده اند، نشان می دهند که اندازه آلت تناسلی در کشور ها و جوامع مختلف متغیر می باشد. به عنوان مثال، بالاترین میانگین اندازه آلت تناسلی مردان با ۱۷.۶۱سانتی متر طول در حالت نعوظ مربوط به کشور اکوادور است. در مقابل، پایین ترین میانگین اندازه آلت تناسلی مردان با ۱۰.۰۴ سانتی متر طول در حالت نعوظ به کشور کامبوج تعلق دارد. میانگین اندازه آلت تناسلی گزارش شده برای مردان ایران در حدود ۱۱.۹۵ سانتی متر در حالت نعوظ می باشد. در سال ۲۰۰۷، محققان اندازه طبیعی آلت تناسلی مردان در کشور های مختلف را مورد تحقیق و بررسی قرار دادند و به نتایج زیر رسیدند:
- طول آلت تناسلی در حالت خوابیده: ۷ تا ۱۰سانتی متر
- قطر آلت تناسلی در حالت خوابیده: ۹ تا ۱۰ سانتی متر
- طول آلت تناسلی در حالت نعوظ: ۱۲ تا ۱۶ سانتی متر
- قطر آلت تناسلی در حالت نعوظ: ۱۲ سانتی متر
بیشتر مطالعه کنید: علت کجی و انحراف آلت تناسلی مردانه
بعد از بلوغ در دستگاه تناسلی مردان چه اتفاقی می افتد؟
هنگامیکه یک نوزاد پسر به دنیا می آید، تمام قسمت های دستگاه تناسلی را دارد، اما تا هنگام بلوغ قادر به تولید مثل نیست. با شروع دوران بلوغ در پسران که معمولاً بین سن ۹ تا ۱۵ سالگی است، غده هیپوفیز هورمون هایی را ترشح می کند که باعث تحریک بیضه ها برای تولید تستوسترون می شود. تولید هورمون تستوسترون باعث تغییرات جسمی زیادی در پسران می شود. مراحل بلوغ در پسران به شرح زیر است:
- در مرحله اول بلوغ، کیسه بیضه و بیضه ها بزرگ تر می شوند.
- سپس طول آلت تناسلی افزایش می یابد و کیسه های منی و غده پروستات نیز رشد می کنند.
- موها در ناحیه شرمگاهی، صورت، و زیر بغل شروع به رشد می کنند. صدای پسران در اثر تغییرات بم می شود.
- در دوران بلوغ، پسران یک جهش بزرگ در زمینه قد و وزن را تجربه می کنند.
بیشتر بخوانید: تاثیر ختنه بر سکس