بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
اگر احساس می کنید خیلی خمیازه می کشید نگران نباشید، ممکن است علت آن خستگی باشد. خمیازه کشیدن بیشتر اوقات فرآیندی غیر ارادی است که در طی آن دهان کاملا باز می شود، نفس عمیقی می کشید و ریه ها را با هوا پر می کنید. اغلب خمیازه کشیدن واکنشی طبیعی به خستگی است. در واقع خمیازه معمولا در اثر خستگی یا خواب آلودگی شروع می شود.
خمیازه چیست؟
خمیازه یک واکنش غیر ارادی است که در آن دهان کاملا باز می شود و با قدرت هوا را به داخل می کشید و سپس فورا بازدم انجام می دهید.
محققان علت دقیق خمیازه کشیدن را روشن نکرده اند اما متداول ترین محرک های آن عبارتند از خستگی و سر رفتن حوصله. همچنین هنگامی که در مورد آن حرف می زنید یا کسی را می بینید که در حال خمیازه کشیدن است ممکن است بی اختیار خمیازه بکشید.
برخی از خمیازه ها کوتاه هستند و برخی دیگر چند ثانیه طول می کشند و سپس در حالی که دهان باز است نفس بیرون داده می شود. اشکی شدن چشم ها، کش و قوس دادن به بدن یا صدای آه نیز ممکن است با خمیاره همراه باشند.
چه عواملی باعث خمیازه کشیدن می شوند؟
اگر چه زیاد خمیازه کشیدن هم اغلب به خواب آلودگی و خستگی ارتباط داده می شود اما ممکن است نشانه یک مشکل پزشکی هم باشد.
علت خمیازه زیاد:
- خواب آلودگی یا خستگی
- کمبود خواب به دلیل بی خوابی شبانه، استرس یا نامنظم بودن خواب
- اختلالات خواب مانند وقفه تنفسی در خواب (اپنه خواب) یا حمله خواب
- عوارض جانبی برخی داروها مانند آنهایی که برای درمان افسردگی یا اضطراب به کار می روند از جمله داروهای بازدارنده انتخابی بازجذب سروتونین. تحقیقات نشان می دهند این نوع خمیازه کشیدن به خواب آلودگی ارتباط ندارد.
- اضطراب و افسردگی
بیشتر بخوانید: آیا آسپرین می تواند از بروز حمله قلبی جلوگیری کند؟
عوامل محتمل دیگر خمیازه کشیدن مستمر که کمتر شایع هستند عبارتند از:
- حمله قلبی به خصوص اگر علائم دیگری مانند درد سینه یا ناراحتی در سینه، احساس سرگیجه و نفس نفس زدن را نیز تجربه می کنید.
- صرع به خصوص در صورت درگیری لوب پیشانی
- اختلالات عصب شناختی مانند ام اس
- نارسایی کبد که به صورت خستگی ممکن است تجربه شود.
- تومور مغزی (این مورد نادر است)
برخی وضعیت ها که باعث واکنش وازووگال (vasovagal) می شوند منجر به خمیازه کشیدن زیاد می شوند. علاوه بر خمیازه، علائم دیگری نیز در واکنش وازووگال دیده می شود مانند افت فشار خون و ضربان قلب. این واکنش ممکن است نشان دهنده مسئله ساده ای مانند یک اختلال خواب تا مشکل جدی مانند بیماری قلبی باشد. سایر محرک های واکنش وازووگال عبارتند از:
- سرفه های شدید
- درد
- گرما زدگی یا خیلی گرم شدن بدن
- سریع ایستادن از حالت نشسته یا خوابیده
- کم آبی بدن (دهیدراته شدن)
تشخیص علت خمیازه های مستمر
برای تشخیص علت خمیازه کشیدن زیاد ، ابتدا عادات خوابیدن و داروهایی که مصرف می کنید از شما پرسیده می شود. پزشک می خواهد مطمئن شود خواب کافی دارید و دارویی که عامل این وضعیت باشد مصرف نمی کنید. سپس آزمایش هایی جهت تشخیص عوامل دیگر صورت می گیرد.
- نواز مغزی یا الکتروانسفالوگرافی (Electroencephalography) یکی از این آزمایش هاست که در آن فعالیت مغزی بررسی می شود. با نوار مغزی وضعیت های مرتبط با مغز از جمله صرع، آسیب مغزی، سکته مغزی، زوال عقل و پاراسومنیا یا خواب پریشی تشخیص داده می شوند.
- ام آر آی برای تشخیص وضعیت هایی مانند مشکلات قلبی، اختلالات مغزی و نخاعی مانند تومورها، ناهنجاری های کبد و اندام های دیگر، آسیب های مفاصل و غیره استفاده می شود.
درمان خمیازه زیاد
اگر دارو باعث این وضعیت شده باشد دکتر دارو را برایتان عوض می کند یا دوز آن را تغییر می دهد. هرگز بدون تجویز پزشک هیچ تغییری در داروی خود ایجاد نکنید.
اگر عامل آن اختلال خواب باشد پزشک توصیه می کند از انواع توصیه ها، تکنیک ها، لوازم یا مواد کمک به خواب استفاده کنید.
اگر خمیازه کشیدن زیاد نشانه مشکل پزشکی جدی مانند صرع یا نارسایی کبد باشد بلافاصله برای درمان آن اقدام می شود.
بیشتر بخوانید: علت چاقی ناگهانی چیست؟
در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر خیلی خمیازه می کشید، از آنجایی که این وضعیت دلایل متعددی دارد بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود.
همچنین اگر متوجه تغییر ناگهانی در خمیازه کشیدن خود شده اید به خصوص اگر بی دلیل مکررا خمیازه می کشید، به پزشک مراجعه کنید.
اگر خمیازه کشیدن شما با مصرف دارویی که جدیدا شروع کرده اید همراه شده است با پزشک صحبت کنید.
آیا خمیازه کشیدن به این معنی است که اکسیژن خون کم شده است؟
خمیازه کشیدن در شرایطی که خون به اکسیژن بیشتری نیاز دارد، بیشتر اتفاق می افتد. خمیازه باعث می شود هوای زیادی وارد ریه شود و ضربان قلب سریع تر شود در نتیجه اکسیژن بیشتری در سرتاسر بدن پمپاژ می شود. بنابراین خمیازه می تواند برای کمک به دفع سموم از خون و تامین اکسیژن باشد.
همچنین طی خمیازه، مغز نیز خنک می شود. به دلیل حجم زیاد دم و سریع تر شدن ضربان قلب، خون و مایع نخاعی سریع تر در بدن گردش می کنند در نتیجه مغز اگر گرم شده باشد خنک می شود. یک پژوهش که در Physiology & Behavior منتشر شد، این نظریه را تایید می کند. محققان این پژوهش دریافتند خمیازه در دمای حدود ۲۰ درجه سانتیگراد بیشتر تجربه می شود که دمایی است که برای خنک کردن خون و مغز ایده ال است.
آیا حیوانات هم خمیازه می کشند؟
بله. همه مهره داران خمیازه می کشند، از ماهی و پرندگان گرفته تا اسب و نهنگ. اما فقط در سه گونه از جانوران خمیازه کشیدن مسری است: انسان، شامپانزه ها و خانواده گرگ و سگ.
چرا خمیازه کشیدن مسری است؟
خمیازه یک واکنش است و الگوی دائمی و مشخص ندارد. چند نظریه برای توضیح این که مشاهده خمیازه کشیدن دیگران چرا باعث می شود خمیازه بکشید وجود دارد:
- برخی محققان فکر می کردند شاید خمیازه کشیدن زمان خواب را به افراد نشان میدهد اگر چه در حال حاضر دیگر کمتر کسی چنین برداشتی دارد.
- یکی از نظریه های متداول تر دیگر این است که خمیازه مسری نشانه همدلی و درک احساسات دیگران است به خصوص اگر با فردی که خمیازه می کشد ارتباط نزدیک تری داشته باشید.
یک پژوهش اخیر که بر روی گروهی از شامپانزه ها که ویدئویی از خمیازه کشیدن دیگر شامپانزده ها را تماشا می کردند صورت گرفت نشان داد آن دسته از شامپانزده هایی که با خمیازه آشنا بودند بیشتر دچار خمیازه کشیدن مسری شدند. این نتیجه، نظریه تاثیر همدلی و درک در سرایت خمیازه را تقویت می کند.
در پژوهشی دیگر چنین نتیجه گیری شد که سرایت خمیازه در انسان ها یک واکنش فردی است و وابستگی کمی بین هوش، زمان روز یا همدلی در شرکت کنندگان این مطالعه دیده شده است. عامل مهم تر در این امر در این پژوهش سن بود. افرادی که سن بیشتری داشتند کمتر تحت تاثیر خمیازه دیگران قرار می گرفتند.
هنوز علت دقیق و مشخصی برای مسری بودن خمیازه مشخص نشده است.
